Адыгеим икъушъхьэчIэсхэмрэ Пшызэ икъэзэкъхэмрэ зэгъусэхэу Апэрэ дунэе заом зэрэхэлэжьагъэхэм фэгъэхьыгъэ шIэжь мафэр Iоныгъом и 5-м Мыекъуапэ щыхагъэунэфыкIыгъ.

1914 – 1918-рэ илъэсхэм Апэрэ дунэе заоу щыIагъэм Урысыем идзэхэм ямызакъоу, къэзэкъхэр, ежьхэм яшIоигъоныгъэкIэ зэхэхьагъэхэу лъэпкъ полк хъугъэхэр хэгъэгум ишъхьафитыныгъэ фэбэнагъэх.

Мыекъуапэ изыгъэпсэфыпIэ парк щыкIогъэ шIэжь зэхахьэр зезыщагъэхэ Ксения Старковамрэ ОелI Адамэрэ тарихъым инэкIубгъохэр къаIотагъэх. Урысхэр, абхъазхэр, къэзэкъхэр, абазинхэр, адыгэхэр, фэшъхьаф лъэпкъхэр зэо хьылъэм лIыхъужъэу хэлэжьагъэх. Подразделениехэм якомандирыгъэх урысхэр, грузинхэр, къэ­зэкъхэр, адыгэхэр, фэшъхьаф­хэр.

КъушъхьэчIэсхэм яхабз

Заом хэлэжьэрэ къушъхьэчIэс­хэм хабзэ афэхъугъагъ полкым аштэнхэм ыпэкIэ шыр, уанэр, Iашэу ящыкIагъэр, шъуашэр ежьхэм зэрагъэгъотынхэу. Дивизиер нахьыбэрэмкIэ Къыблэ-КъохьапIэм щыкIорэ заом хэлажьэщтыгъ.

Лъэпкъ зэфэшъхьафхэр зэкъотхэу зэрэзаохэрэм язэфыщытыкIэ ыгъэпытэщтыгъ. Адыгэхэр къэзэкъхэм гъусэ афэхъухи, пыйхэм зэ­рязэуагъэхэм тарихъ мэхьэнэ ин иIагъ. 2014-рэ илъэсым Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо Совет – Хасэм унашъо ышIыгъ Адыгеим икъушъхьэчIэсхэмрэ Пшызэ икъэ­зэкъхэмрэ зэгъусэхэу зэрэзэуагъэхэм фэшI Iоныгъо мазэм и 5-р шIэжь мафэу лъытэгъэнэу.

ШIэжь зэхахьэр

Адыгэ Республикэм и Правительствэ, Парламентым якъулыкъушIэхэр, хэгъэгум и УIэшыгъэ КIуачIэхэм яветеранхэр, къэзэкъ­хэм я Мыекъопэ къутамэ хэтхэр, республикэ общественнэ движениеу «Адыгэ Хасэм» икIэщакIохэр, культурэм иIофышIэхэр, кIэлэеджа­кIохэр, нэмыкIхэри зэхахьэм щызэIукIагъэх.

Республикэм иветеранхэм я Совет итхьаматэу Къуаджэ Ас­лъан, шIэныгъэлэжьэу, общественнэ IофышIэу Ацумыжъ Казбек, нэ­мыкI­хэри зэIукIэгъум хэлажьэхэрэм гущыIэгъу афэхъугъэх. Адыгэ Республикэм лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ и Комитет ипащэу Шъхьэлэхъо Аскэр къызэрэхигъэщыгъэу, цIыфхэм тарихъыр на­хьышIоу зэрагъашIэ ашIоигъу. Куоу узыгъэгупшысэхэрэ упчIэхэм ащыщ заом имашIо хэтхэу лъэпкъхэр зэфэзыщэхэрэ амалхэр къызэрагъотыщтыгъэхэр.

— Яхэгъэгу агъэлъапIэщтыгъ, лъэпкъхэм гукIэгъу зэфыряIагъ, — къытиIуагъ отставкэм щыIэ полковникэу, Дунэе Адыгэ Хасэм хэтэу ЦIыкIушъо Аслъан.

Орэдым къашъор дештэ

Дмитрий Гордиенкэр зипэщэ купэу «Казачатэм» иансамблэ иорэдхэмкIэ, къашъохэмкIэ концертыр къызэIуахыгъ. Тарихъым, зэкъошныгъэм афэгъэхьыгъэ орэдхэр, къашъохэр гурыIогъошIух. КIэлэеджакIохэм мэкъэ IэтыгъэкIэ къаIохэрэ орэдхэм уядэIузэ, сэнаущыгъэу ахэлъыр къахэогъэщы.

КIэлэцIыкIу лъэпкъ къэшъокIо ансамблэу «Мыекъуапэ инэфылъэ­хэр» «Казачатэм» фэдэу Урысыем имызакъоу, IэкIыб хэгъэгухэми ащашIэ. Художественнэ пащэу, Урысыем культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу, Адыгэ Республикэм инароднэ артистэу, Къэбэртэе-Бэлъ­къарым изаслуженнэ артистэу Нэныжъ Айдэмыр къытфиIотагъ «Мыекъуапэ инэфылъэхэмрэ» «Казачатэмрэ» зэгъусэхэу концертхэр къызэдатыхэзэ язэфыщытыкIэхэр щыIэныгъэм зэрэщыпытэ­хэрэр. Тинахьыжъ лъапIэхэм заом щырагъэжьагъэхэ зэфыщытыкIэхэр ныбжьыкIэхэм щыIэныгъэм щылъа­гъэкIуатэх.

«Мыекъуапэ инэфылъэхэр» дахэу фэпагъэхэу адыгэ къашъохэр къашIыгъэх. Зэхахьэм хэлажьэхэ­рэр тиныбжьыкIэ къэшъуакIохэм бэрэ Iэгу афытеуагъэх.

Мыекъуапэ иIофшIапIэу «Ошъа­дэм» ихудожественнэ пащэу, Адыгэ Республикэм изаслуженнэ артисткэу, Чэчэным искусствэхэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшхоу Едыдж Викторие игупшысэхэри гурыIогъо­шIух. ОрэдхэмкIэ, къашъо­хэмкIэ шэн-хабзэхэр, мамыр псэукIэм ихэхъоныгъэхэр цIыфхэм алъа­гъэIэсых.

Дунаим щызэлъашIэрэ орэдэу «Адыгэхэм яшэн-хабзэ джащ фэд» зыфиIоу Жэнэ Къырымызэрэ Сэмэгу Гощнагъорэ зэдаусыгъэр Цышэ Зарет мэкъэ дахэкIэ къызыхедзэм, нэбгырабэ дежъыугъ, орэдыIом Iэгу фытеуагъэх.

Ансамблэу «Ащэмэзым» иорэдхэм тигуапэу тядэIугъ. Художественнэ пащэр Адыгэ Республикэм культурэмкIэ изаслуженнэ Iофы­шIэу Бастэ Асыет.

КъэшъокIо купэу «Синдикэм» искусствэм шIыкIэшIухэр къыщегъо­тых. Пшъашъэхэр шъонтырыпым тетыхэу лъапэкIэ мэуцух, мэуджых. Къашъоу «Ислъамыер» зыми фэмыдэу ансамблэм къешIы. Тишъоф зэикIыхэр, Кавказ икъушъхьэ жэкIэфхэр, мамыр щыIакIэу тинахьыжъ лъапIэхэр зыфэзэуагъэ­хэм ичIыопс нэгум къыкIагъэуцо.

Зэхахьэм хэлэжьагъэхэм нэпэеплъ сурэтхэр атырахыгъэх, лIэужхэр зэзыпхырэ къэбархэр къаIотагъэх.

нэкIубгъор зыгъэхьазырыгъэр ЕмтIылъ Нурбый.