Урысыер пштэмэ, рэхьатныгъэу илъыр зыпкъ итэу къытшIошIыми, егъэзыгъэ нэшанэ зыхэлъ хъугъэ-шIэгъэ зэфэшъхьафхэр чIыпIэ гъэнэфагъэхэм къазэращыхъухэрэр зэхэтэхы. Ахэм ащыщ терроризмэм ыкIи экстремизмэм япхыгъэхэр.

Урысые къэралыгъо гъэпсыным ихэхъоныгъэхэм япхыгъэ Iофыгъо къин дэдэхэм, хэгъэгум илъ лъэпкъ зэдэштэныгъэр гъэ­пытэгъэным, дунэе экстремизмэр ыкIи хымэ идеологиер тиныбжьыкIэхэм къалъыIэсэу зэриублагъэм пэуцужьыгъэным яIофыгъохэр анахь гумэкIыгъо шъхьаIэу щыIэхэм ащыщых.

ТишIэныгъэлэжьхэм къызэраIорэмкIэ, КъохьапIэм къикIырэ идеологиеу мылъкур, жъалымыгъэр, экстремизмэр, укIын-хъун­кIэныр зылъапсэм тихэгъэгу щыпэуцужьын кIуачIэ щыIэн фае. Ар цIыфыгъэр, гукIэгъур, патриотизмэр зылъэ­псэ пIуныгъэу щытынэу щыт. АщкIэ ис­лъам диным уасэ зыфишIырэ лъэныкъохэу культурэр, гушъхьэбаиныгъэр, цIыфыгъэ шапхъэхэр IэубытыпIэ тшIынхэ фае. ПIуныгъэ IофымкIэ мэхьанэшхо иI Урысыем щыпсэурэ лъэпкъхэм уасэ зыфашIырэ лъэныкъохэр къыдэлъытэгъэнхэм. Лъэпкъхэр зэзыпхырэ идеехэр къэдгъэна­фэхэу, ахэр IэубытыпIэ тшIыхэмэ ишIуагъэ къэкIонэу ары зэралъы­тэрэр.

Терроризмэм ыкIи экстремизмэм апэуцужьыгъэнымкIэ къэралыгъо инхэм ямызакъоу, Адыгэ Республикэми IофшIэн макIэп щашIэрэр. УФ-м ыкIи Къыблэ федеральнэ шъолъырым мы лъэныкъомкIэ бзэджэшIа­гъэу ащызэрахьэхэрэм япчъагъэ елъы­тыгъэмэ, Адыгеим ар бэкIэ нахь щымакI. Терроризмэм пэшIуе­кIогъэнымкIэ Комиссиеу ыкIи Оперативнэ штабэу зэхащагъэхэм аIэ зэкIэдзагъэу Iоф зэдашIэ. Республикэм террористическэ актхэр къыщымыхъунхэм фэшI ведомствэ зэфэшъхьафхэм Iоф зэрашIэрэм ахэр лъэплъэх.

— Экстремизмэм ыкIи терроризмэм апэшIуе­кIогъэнымкIэ къулыкъу зэфэшъхьафхэм зэхащэ­рэ пэшIорыгъэшъ Iоф­тхьабзэхэм язэфэхьысыжьхэр зэхэтфынхэ, гумэкIыгъо зыдэщыIэ лъэныкъохэр дгъэнэфэнхэ ыкIи ахэр дэгъэзы­жьыгъэнхэм тынаIэ тедгъэтын фае. Мы Iофыгъом къыхэлэжьэрэ кIэлэцIыкIухэм ыкIи ныбжьыкIэхэм япчъагъэ хэгъэхъогъэным мэхьанэшхо иI. Джащ фэдэу дин ыкIи лъэпкъ зэгурыIоныгъэр гъэпытэгъэныр къизыIотыкIырэ социальнэ рек­ламэр нахьыбэн фае, — къыщиIуагъ мы Iофы­гъом фэгъэхьыгъэ зэхэсыгъом КъумпIыл Мурат.

НэмыкI шъолъырхэм ялъытыгъэмэ, тиреспубликэ рэхьатныгъэ илъ, зыщыбырсырхэ ыкIи лъэпкъ зэгурымыIоныгъэ зэрылъ шъо­лъырхэм Адыгеир зыкIи ахахьэ­рэп, ащ непэ урыгушхонэу щыт. Арэу щытми, АР-м ихэбзэухъу­мэкIо къулыкъухэм яIофшIэн Iэпэдэлэл ашIырэп, бзэджэшIагъэу зэрахьэхэрэр нахь макIэ шIыгъэным икъоу дэлажьэх. АР-м ихэбзэухъумэкIо къулыкъу­хэм къызэратыгъэмкIэ, экстремизмэ нэшанэ зиIэ бзэджэшIагъэ республикэм щызэрахьагъэу агъэунэфыгъэп. Ау ащ къикIырэп мы лъэныкъомкIэ зыпари амы­шIэу, экстремизмэм ыкIи терроризмэм апэшIуекIогъэнымкIэ республикэм ихэбзэухъумэкIо къулыкъухэр зэгъусэхэу Iофтхьэб­зэ гъэнэфагъэхэр зэрахьэх. Джащ фэдэу диндэлэжьапIэхэм япащэхэм зэпхыныгъэ гъэнэфагъэхэр адыряIэу Iоф адашIэ.

КъэбарлъыгъэIэс амалхэм ямеханизмэ ухъумагъэ хъуным Iоф зэрэдашIагъэм ишIуагъэкIэ терроризмэм пэшIуекIонхэ ыкIи террористхэм язекIуакIэ адегъэ­штэгъэнхэ гупшысэ зыхэлъ тхы­гъэхэу Интернетым исайтхэм къа­рыхьэхэрэр нахь макIэ ашIын­хэ алъэкIыгъ. Арэу щытми, гумэкIыгъо щымыIэу тIон тлъэ­кIыщтэп, гухэкIми, экстремизмэм цIыфхэр фищэнхэм ыуж итхэу, терроризмэр игъоу зылъэгъу­хэрэр Адыгеими щагъэунэфыхэу къыхэкIы. Ахэм интернет нэкIубгъохэр къызфагъэфедэх, литературэ зэфэшъхьафхэр къыдагъэкIынхэм, яшIошIхэр къызщыраIотыкIыщтхэ Iофтхьабзэхэр зэхащэнхэм ауж итых. Ахэм афэдэхэр къыхагъэщых ыкIи гъэ­лъэшыгъэ шIыкIэм тетэу пшъэдэкIыжь арагъэхьы.

Адыгеим ыкIи Пшызэ шъо­лъыр ащыпсэурэ быслъымэнхэм я ДиндэлэжьапIэ имуфтий игуадзэу Хъущт Азэмат къызэриIуагъэмкIэ, ислъамымрэ терроризмэмрэ егъашIи зэгъусэнхэ алъэкIыщтэп. Ислъам диныр гукIэгъум, шIушIэным, шъыпкъагъэм афэлажьэ. «Терроризмэ» гущыIэр илъэс 30-кIэ узэкIэIэбэжьмэ тищыIэныгъэ къыхэхьагъ. Ислъам диным къытегущыIэрэ тхылъхэм, я 15-рэ лIэшIэгъум ыпэкIэ ыкIи я 20-рэ лIэшIэгъум икъихьагъур пштэмэ, зы пычыгъо ахэплъэгъощтэп терроризмэм игугъу къыщишIэу. Ащыгъум ар зыфэдэр ашIэщтыгъэп ыкIи тегущыIэщтыгъэхэп. Ар КъохьапIэм ихэушъхьафыкIыгъэ къулыкъушIэхэм яIофшIэн епхыгъэу агъэунэфыгъэу ары зэрэщытыр. Ау сектэхэр, купхэр сыдигъуи щыIа­гъэх. Непэ дин лъэпкъ зэфэшъхьафхэм ялIыкIохэм мурадэу яIэр лъэпкъ ыкIи дин экстремизмэр тикъэралыгъо имылъыным, ахэм алъапсэ къызыщежьэрэр зэхэфыгъэным, гумэкIыгъоу къэуцу­хэрэр дэгъэзыжьыгъэхэнхэм фэIорышIэнхэр ары.

Мы гумэкIыгъом фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэхэм, Iэнэ хъураехэм, конференциехэм динлэжьхэр ахэлажьэх. Ащ нэмыкIэу Дин­дэлэжьапIэм иIофышIэхэм мэщытхэр къакIухьэхэзэ цIыфхэр къырагъэблагъэх, ахэм игъэкIотыгъэ зэдэгущыIэгъухэр адашIы, терроризмэм зэрарэу къыхьырэр, ащ иягъэу цIыфым къекIырэр ыкIи анахьэу ныбжьыкIэхэр ащ щыухъумэгъэнхэ зэрэфаер агурагъаIо. Джащ фэдэу онлайн шIыкIэм тетэу Интернетым иамал­хэр къызфагъэфедэзэ сайт зэфэшъхьафхэм узыгъэгъо­зэрэ урокхэр ащызэхащэх. Лекциеу зэрагъэдэIугъэхэм Iофыгъо шъхьаIэу къащаIэтыгъэр дин экстремизмэр зыфэдэр, ар къызхэкIырэр ары. Мыщ фэдэ IофтхьабзэхэмкIэ пшъэрылъ шъхьаIэу яIагъэр цIыфхэм яшIэныгъэхэм ахэгъэхъогъэныр, дин экстремизмэм ылъапсэ агурыгъэIогъэныр ыкIи ахэр а идеологие пхэнджым щыухъумэгъэнхэр ары. Терроризмэм иягъэ къызэрэкIорэм имызакъоу, диным шIуагъэу хэлъыр, терроризмэм къызэригъэлъагъорэм фэдэу ар зэрэщымытыр, диным икъэбзагъэ, ащ идэхагъэ цIыфхэм агурагъаIозэ, алъагъэIэсызэ Iофтхьабзэхэр рагъэкIокIых.

Мыщ фэдэ узыгъэгъозэрэ Iофтхьабзэу зэхащэхэрэм яшIогъэшхо къэкIо. Интернетым иамалхэмкIэ арыми, цIыфхэм занкIэу заIуагъэкIагъэми, анахь шъхьаIэр мы Iофыр ыкIи гумэкIыгъор икъоу алъыбгъэIэсышъу­ныр, агурыбгъэIошъуныр ары. АщкIэ анахьэу анаIэ зытырагъэ­тырэр динымрэ шIошъхъуныгъэм­рэ ямэхьанэ зэхэфыгъэныр, непэ ащ чIыпIэу ыубытырэр, дин конфессие шъхьаIэу къэралы­гъом иIэхэр мамырныгъэм фэлэжьэнхэр, цIыфышIум ипIун пылъынхэр ары.

Арэу щытми, ДиндэлэжьапIэр изакъоу терроризмэм ебэнын ылъэкIыщтэп. Хэбзэ къулыкъум ыкIи культурэм иIофышIэхэр, динлэжьхэр ыкIи шIэныгъэлэжьхэр зэкъотхэу экстремизмэ, терроризмэ нэшанэ зиIэ бзэджа­шIэхэм апэуцужьхэмэ, гъэхъэгъэ дэгъухэр тиIэщтых. АщкIэ ис­лъам диным уасэ зыфишIырэ лъэныкъохэу культурэр, гушъхьэ­баи­ныгъэр, цIыфыгъэ шапхъэхэр IэубытыпIэ тшIынхэ фае.

Анахь зишIуагъэ къакIоу къыхагъэщырэр патриотическэ пIуныгъэр ары, ныбжьыкIэхэм яхэгъэгу шIу алъэгъоу, ащ рыгушхохэу къэтэджынхэр. ПIуныгъэмкIэ патриотизмэм мэхьанэшхо иI. Ащ Урысыем щыпсэурэ лъэпкъхэр зэкIэри зэрипхынхэ ылъэкIыщт, къэралыгъор нахь ыгъэпытэщт.

Специалистхэм зэралъытэрэмкIэ, къэралыгъо Iофыгъошхоу тапашъхьэ итым игъэцэкIэнкIэ университетхэм мэхьанэшхо яI. Сыда пIомэ ахэм ащеджэхэрэр ныбжьыкIэх, ахэр ары дунэе терроризмэм непэ ипчэгу итхэр, анахьэу быслъымэн диныр зылэжьырэ ныбжьыкIэхэр. Ахэм агурыдгъэIон фае экстремизмэм иягъэу къэкIон ылъэкIыщтыр. НыбжьыкIэхэм ашIэн фае блэкIыгъэр, непэрэр ыкIи къэхъущтыр зэрэзэпхыгъэхэр. Урысые къэралыгъошхом рыгушхохэу пIу­гъэн­хэм пае ахэм щыIэныгъэм уасэ зыщыфашIыщтхэр ашIэнхэ, щысэ афэхъун цIыфхэр щыIэнхэ фае.

Темыр Кавказыр мамырэу псэуным тыфэбэнэныр зэкIэми типшъэрылъ шъхьаI.

КIАРЭ Фатим.