ЛъэныкъуабэкIэ зищыIэныгъэ пыIухьанчъэу зэтеуцуагъэм, шIоигъо мурадхэр игъом пхырызыщыгъэм ыкIи къыздэхъугъэм, ежь ышъхьэкIи, лъэпкъымкIи чаныгъэ-Iушыгъэ хэлъэу псэугъэм фэгъэхьыгъэу кIэкIэу къэпIон плъэкIыщтыр зы – гъэшIэ дахэ иIагъ.

ЩэIэфэ, имафэ пэпчъ ушъэгъагъэ джы зигугъу къэсшIыщтым, ар – гъэсэгъэ-еджэгъагъ, кIэлэегъэджагъ, пIуныгъэ-гъэсэныгъэм зиIахьышIу хэзылъхьагъэ цIыф, этнограф иныгъ, Хэгъэгум иухъумэкIуагъ, зэошхом иветераныгъ, медальхэр, орденхэр къыфагъэшъошагъэх; къоджэ щыIакIэр ыкIи лIэужыкIэр гъогу зафэ тещэгъэнхэм, игупшысэхэр алъигъэIэсынхэм – тхакIо, ыкIуа­чIэ зэфэдэу атыригощагъ. Ышъхьэ закъоу щымытэу, зыщыщ адыгэ лъэпкъым ыпашъхьэ шIу­шIэгъабэ щыриI Бахъукъо Ерэджыбэ.

Ар нахьыжъ Iушыгъ, илъэпкъ лъэшэу фэ­шъып­къагъ, гулъытэшхуи, акъы­лыгъи, гу­мэкI ини зыщыщ адыгэмкIэ иIагъ.

Бахъукъо Ерэджыбэ Красногвардейскэ районым ит къуаджэу Джамбэчые 1922-рэ илъэсым, шы­шъхьэIум и 20-м къыщыхъугъ. 1941-рэ илъэсым Адыгэ кIэлэегъэджэ техникумыр, 1952-м – Мыекъопэ кIэлэегъэджэ институтым илитературэ къутамэ, 1956-рэ илъэсым Краснодарскэ кIэлэ­егъэ­джэ институтым фи­лологиемкIэ ифакультет къыухыгъэх. Иапэрэ IофшIэгъу илъэситIу Улэпэ классибл еджапIэм щигъэкIуагъ, етIанэ къалэу Орскэ игурыт еджапIэу N 21-м икIэлэегъэ­джагъ. Зэошхом хэлэжьагъ ыкIи зэо ужым, 1955 – 1961-рэ илъэсхэм, Еджэркъое гурыт еджапIэм идиректорыгъ, икъуа­джэ къыгъэзэжьи, Джамбэчые гурыт еджапIэм икIэлэегъаджэу, изавучэу Iоф ышIагъ.

Бахъукъо Ерэджыбэ къуаджэу Джамбэчые итарихъ-этнографическэ музей изэхэщэкIуагъ, щэIэфэ идиректорыгъ. Музеим чIэлъ экспонат пэпчъ ыкIи зэрэщызэгъэфэгъагъэр ухэтми бгъэшIагъо екъу. Адыгэ лъэпкъыжъэу лъэпкъышхощтыгъэм ылъапси ышъхьапи къыгъэгъу­нэу, ар Бахъукъо Ерэджыбэ зэхищэн ыкIи ыгъэпсын ылъэ­кIыгъ.

Бахъукъор кIэлэегъэджэ шъып­къагъ, сыхьатыр ыгъэкIо къодыемэ изгъэкъухэрэм ащыщыгъэп. ЩэIэфэ, ежь ышъхьэкIи, цIыфхэмкIи ышIэрэр шIомакIэу, шIур ылэжьыгъ. ЦIыфыкIэм ипIун кIэлэегъаджэу Бахъукъо ЕрэджыбэкIэ апэрэигъ. Иадыгэбзэ сыхьатхэр сыдигъуи ушъэ­гъагъэх, гъэшIэгъонэу зэхищэщтыгъэх. Хэти ешIэ, адыгабзэр ыкIи литературэр нэмыкI предметыбэу еджапIэм щызэрагъа­шIэрэм икъу фэдизэу ахамы­лъытэу зэрэщытыгъэр. Ау Ерэджыбэ хэти, сыди пылъы­гъэп: адыгэбзэ-ныдэлъфыбзэр къыткIэхъухьэхэрэм якIасэу, имэхьанэ зэхашIэу пIугъэнхэм егъэджакIом кIочIабэ тыригъэ­кIодагъ ыкIи ащ ишIуагъэ къэ­кIуагъ. Сыхьат закъокIэ цIыфыр пIугъуае ыкIи гъэсэгъуае, джары шIыкIэ-амалыкIэхэм Ерэджыбэ ренэу зыкIалъыхъущтыгъэр. АщкIэ, анахь мэхьанэ зиIэу ылъытагъ икъуаджэу Джамбэчые лъэпкъым ынапэу этнографическэ музей щызэхэщэгъэныр, иеджэкIо чан-хъупхъэхэри ащ деIагъэх.

Ерэджыбэ ригъэджагъэхэм ащыщыбэм кIэлэегъэджэныр, адыгабзэм ыкIи адыгэ литературэмкIэ зэгъэшIэн-зэхэфын ушэтын сэнэхьатыр зиIэхэр ахэтых, къуаджэм усакIохэр, тхакIохэр, сурэтышIхэр, шIэныгъэлэжьхэр, артистхэр – орэды­Iохэр, къэшъуакIохэр, врачхэр, псэолъэшIхэр, чIыгур лъэшэу сыдигъуи зыфэныкъо лэжьэкIо Iапшъэхэр, цIыфыгъэр зыIэтыхэрэр къыдэкIыгъэх. Ахэр якIэлэегъэджагъэу Ерэджыбэ къаригъэлъэгъугъэ гъогум рыкIуагъэх, хэку гупсэу Адыгеир хэти зэрилъэкIэу еIэты.

Тхэныр пасэу ригъэжьагъ Ерэджыбэ, ау ытхыхэрэр хиутыхэ зыхъугъэр 1965-рэ илъэсыр ары. Анахьэу егъэджэн-пIуныгъэм ехьылIэгъэ Iофыгъо­шхохэр, лъэпкъым итарихъ Iофыгъохэр арых Бахъукъом ипублицист статьяхэм къащиIэтыщтыгъэр. Ихудожественнэ тхыгъэхэм ежь ынэ кIэкIыгъэ Хэгъэгу зэошхом ихъугъэ-шIагъэхэр къащеIуатэ. Ахэр хэку гъэзетэу «Социалистическэ Адыгеим», «Адыгэ макъэм», журналэу «Зэкъошныгъэм» къа­щыхеутых.

Тхылъ шъхьафхэри Бахъукъо Ерэджыбэ къыдигъэкIыгъэх: «Гъогууан» — 1970, «ЛъышIэжьхэр», «Тэтэркон», «Янэрэ ып­хъурэ», «Къангъэбылъ», «ЦIыфыгъэм екIурэ гъогур» (повестыр, романыр, рассказхэр къыдэхьагъэх — 2006), «Болэтыкъо Джамболэт» зыфиIорэ тарихъ романыр — 2007, 2008-м — «Джамбэчый» зыфи­Iорэ тхылъхэр тхакIом къыдигъэкIыгъэх. Щэч хэлъэп, адыгабзэм, лъэпкъ тарихъым, литературэм хахъо афишIыгъ.

Ащ изакъоп, егъэджэн-пIуныгъэмкIэ: «Я 4 – 10-рэ классхэм литературэр зэрэщябгъэшIэщтым иметодик», «Литературоведческэ терминхэмкIэ гущы­Iалъ» (гъусэ иIэу), нэмыкIхэри адыгабзэкIэ къыдигъэкIыгъэх.

Бахъукъо Ерэджыбэ Хэ­гъэгу зэошхом иветеран, зэо медальхэр ыкIи Щытхъум ия III-рэ шъуашэ ыкIи Хэгъэгу зэошхом иорденэу I-рэ шъуашэ зиIэхэр къыфагъэшъошагъэх.

Ерэджыбэ гъэшIэ дахэ къы­гъэ­шIагъ, шъхьэкIафи къылэ­жьыгъ – АР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIагъ, Урысыем итхакIохэм я Союз 2000-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу хэтыгъ. ИшIулэжьыгъэ илъэпкъ къыхэнагъ.

Мамырыкъо Нуриет. Сурэтхэм арытхэр: Бахъукъо Ерэ­джыб; ытхыгъэхэм ащыщ­хэр.