ШIушIагъ

ШIум илъагъо тетыгъэу, ащ фэшъыпкъагъэу, цIыфыгъэ-адыгагъэр зикъабылыгъэ тхакIоу, тигъэзет иныбджэгъу дэдагъэу, ащ Iоф заулэрэ щызышIагъэу, щэIэфэ адыгэ гупшысэр зылэжьыгъэ, адыгабзэм хэзыгъэхъогъэ, зихудожественнэ произведениехэмкIэ лъэпкъ пIуныгъэр – Iэдэбыр, нэхъоир, зэфагъэр, шъыпкъагъэр, лIыгъэр зыгъэунэфыгъэхэ тхакIу Юныс.

ГухэкIми, тызэсагъэу ыкIи нэбгырэ пэпчъ къытфэгумэкIэу къытфакIощтыгъэ гупшысэкIо-тхакIор къызытхэмытыжьыр илъэс хъугъэ… Сыдэу пшIына?! Ар КIочIэшхом игъоу зэрилъытагъ… Ау ежь тхакIом игъэшIэ лъэуж, итворчествэ гъогу гукIэ тырыплъэжьмэ, щэIэфэ Цуекъо Юныс фызэшIокIыгъэр зэрэбэм, игупшысэ фэсакъэу зэригъазэщтыгъэм, игущыIэ ренэу псыхьагъэу ыкIи уфэупцIэу, игупшысэ хэшыкIыгъэу зэфагъэр хэплъагъоу зэригъэпсыщтыгъэм гу алъы­мытэн плъэкIырэп. Юныс ышIэрэр «къе­гъэгущыIэ» (дэгъу дэдэу егъэцакIэ) зыфаIохэрэм ащыщыгъ. Пасэу, кIэлэ­гъум къыщегъэжьагъэу гукIэ, псэкIэ щыIэныгъэм зэрэхэтыгъэр къышъхьапагъ, хьарамыгъэнчъэ зэчыеу хэлъыгъэр дахэу ылэжьыгъ, къыушыхьатыгъ.

Цуекъо Юныс ытхыхэрэр 1961-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу хиутыщты­гъэх. Ащ итхылъхэр адыгабзэкIи урысыбзэкIи къыдэкIыгъэх. Иапэрэ рассказэу «Къэгъэзэжь, Титыу» е иапэрэ повестэу «Хымэ лыуз» зыфиIохэрэм анахь ымытхыгъэми, ахэм ятемэ куоу гъэцэкIагъэу къызэрэзэIуихыгъэмкIэ тхакIор цIэрыIоныгъ сшIошIы. Ау Юныс илъэс 60 Iэпэ-цыпэу адыгэ литературэм зыхэтыгъэм гупшысэшхо дэдэ ылэ­жьыгъ. Адыгэ лъэпкъым, Хэгъэгушхоу СССР- щтыгъэм, етIанэ Урысыем цIыф къызэрыкIохэм щыIакIэу щыряIэр, тиблэкIыгъэ зыфэдэр, тинепэрэ мафэ тыадыгэу, тылъэпкъэу, шъхьэлъытэжь инэм литературнэ-творческэ кIочIакIэу, гугъэпIэ инхэр къэзытэу адыгэ литературэм къыхэхьагъэ­хэм ар ащыщ. Итворческэ мурад зыкIи епцIыжьыгъэп, ышIэрэр гъунэм нигъэсыныр, ыгъэцэкIэныр ишэныгъ, джащы­гъум ежьми гупсэфэу жьы къыщэ­- щтыгъ.

Цуекъо Юныс Теуцожь районым ит къуаджэу Хьалъэкъуае бэдзэогъум и 27-м, 1940-рэ илъэсым къыщыхъугъ, исабыигъо зэошхом тефагъ, арын фае зэошхом итемэ икъу фэдизкIэ итхылъ зэфэшъхьафхэм зыкIапхырыкIырэр. Я 8-рэ классыр къызеухым, Адыгэ пед­училищым чIэхьагъ, къыухи, кIэлэегъа­джэу Iоф ышIагъ. 1963 – 1966-рэ илъэс­хэм дзэ къулыкъум щыIагъ. 1966-рэ илъэсым Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым изаочнэ отделение чIэхьагъ, я 3-рэ курсыр къызеухым, Ростов дэт университетым журналистикэмкIэ иотделение щеджагъ.

Юныс рабочэу, пионер лагерым ипащэу, ублэпIэ комсомол организацием исекретарэу Iоф ышIагъ. 1970 – 1972-рэ илъэсхэм «Социалистическэ Адыгеим» Теуцожь районымкIэ исобкорэу Iоф ышIагъ, 1979 – 1988-рэ илъэсхэм хэку гъэзетым иредакцие илитературнэ IофышIэу, культурэмкIэ отделым ипащэу щытыгъ.

Юныс кIэлэцIыкIухэм апае къыдэкIырэ журналэу «Жъогъобыным» иредакторыгъ, журналэу «Зэкъошныгъэми» иредактор шъхьаIэу къыхэкIыгъ. Ащ ироманэу «ГъучI Тыгъужъым итарихъ» зыфиIорэм пае литературнэ шIухьафтынэу «Образ» зыфиIорэр къыратыгъ. Юныс ипроизведениехэм ащыщ пычыгъохэр журналхэу «Смена», «Крестьянка», альманахэу «Истоки», гъэзетхэу «Литературная Россия», «Сельская жизнь» зыфиIохэрэм къыхаутыгъэх. Итхыгъэхэм ащыщхэр нэмыкI цIыф лъэпкъ­хэм – СНГ-м ихэгъэгухэм ащыпсэухэрэм абзэкIэ зэрадзэкIыгъэх. Ипроизведениехэм уяджэ зыхъукIэ, тхакIор куоу зэрэгупшысэрэр, шъхьашъорыкIуа­гъэр зэриджагъор, чыжьэу зэрэплъэрэр зэхэошIэ.

Цуекъо Юныс итворчествэ фэгъэхьыгъэу шIэныгъэлэжьхэм, тхакIохэм, журналистхэм, тхылъеджэхэм бэ атхыгъэр, ушэтын-зэхэфынэу ашIыгъэр. Авторхэм ащыщых В. Распутиныр, Е. Шибинскаяр, М. Къуныжъыр, К. ЩашIэр, Къ. Пэрэныкъор, М. ХьакIуашъэр, Ф. ХъуакIор, Е. Саловыр, мыхэм анэмыкIхэри. А IофшIагъэхэм ащыщхэр монографическэ къыдэкIыгъохэм, сборникхэм къадэхьагъэх.

Цуекъо Юныс Адыгеим инароднэ тхакIу, УФ-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышI, АР-м литературэм ылъэныкъокIэ Къэралыгъо премием тIогъогогъо илауреат хъугъэ, Урысыем итхакIохэм я Союз ипремиеу «Образ» зыфиIорэр къыфагъэшъошагъ ыкIи «Маэстро пера» зыфиIорэ илъэс къэс атырэ премиеу Магомед Хункаевым ыцIэкIэ агъэнэфагъэм илауреат. Юныс шIэныгъэхэмкIэ Дунэе академием (АМАН-м) иакадемикыгъ, икъуаджэу Хьалъэкъуае ицIыф гъэшIуагъ. 1980-рэ илъэсым къыщегъэ­жьагъэу Цуекъо Юныс Хьарунэ ыкъор УФ-м итхакIохэм я Союз хэтыгъ. ШIулэжьыгъэ дахэ иI, ар ныбжьи кIодыщтэп.

Мамырыкъо Нуриет.