Лъэпкъ Iэмэ-псымэхэр зышIырэ ПIатIыкъо Айдэмыр иIофшIагъэхэм ащыщхэр Тхьагъэлыдж идэкIояпIэ дэжь къыщигъэлъэгъуагъэх.

Мыекъуапэ икъыблэ лъэныкъо икъушъхьэтх лъэоянэу «Мэз­дахэм» ыпашъхьэ щыкIогъэ зэхахьэр зэхэщакIохэм егъэжьэпIэшIу афэхъущтэу тэлъытэ.

Псауныгъэм игъэпытэн пылъхэу зекIо Iофыгъохэм апыщагъэ­хэр, Адыгэ Республикэм искусствэхэмкIэ икIэлэцIыкIу еджапIэу Лъэцэрыкъо Кимэ ыцIэ зыхьырэр, Адыгеим икъушъхьэхэр зэзыгъэлъэгъу зышIоигъохэр, лъэпкъ IэпэIасэхэр кIэщакIо фэхъухи, зэхахьэр Тхьагъэлыдж икъушъхэ лъапэ щызэхащагъ.

ЧIыпIэр дахэ, нэм фэплъырэп. Шъоф зэикIыр, мэз Iупэхэр, «Мэздахэм» екIурэ гъогур, лъэ­оянэу теуцопIэ 700-р, нэмыкIхэри гум рехьых. Псыхъо чъэрэу Шъхьэгуащэ укIэдэIукIызэ, тыкъэ­зыуцухьэрэ дунаим исурэт нэгум къыкIэуцо.

Адыгеим иIэпэIасэхэм яIоф­шIапIэ ипащэу ПIатIыкъо Айдэмыр шъуашIэ. Ащ дакIоу, пхъэм, нэмыкIхэм ахишIыкIырэ пкъыгъо­хэр дунэе искусствэм илъэгапIэхэм алъэIэсых. Адыгэ музыкальнэ Iэмэ-псымэу пхъэкIычыр зэришIырэ шIыкIэм А. ПIатIы­къор къытегущыIагъ.

ПхъэкIычыр къужъ чъыгым, хэшъаем, нэмыкIхэм ахешIыкIы. Ар пхъэ пIокIэ упсыгъэ цIыкIу заулэ мэхъу, шъокIэ зэтепхагъ. Зы пхъэкIычыр пхъэ пIокIи 3,5,7 хъун ылъэкIыщт. Пэсэрэ лъэхъа­ным къыщегъэжьагъэу шыкIэпщынэм, къамылым пхъэкIычымкIэ адежъыух. Пщынэр адыгэмэ яIэ зэхъум пхъэкIычыр нахьыбэрэ агъэфедэу аублагъ.

Тарихъ шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу, этнографэу Теуцожь Нурыет зэгъэпшэнхэр ышIыхэзэ, пхъэкIычаомрэ пщынаомрэ язэпхыныгъэхэм къатегущыIагъ. Орэдышъор ымыцунтхъэу, зыпкъ итэу, пщынаор ылъэгъузэ, зэхихызэ пхъэкIычаор жъыум фэгъэзагъэу щыт.

ШIухьафтынхэр

Къэралыгъо гъэпсыкIэ иIэу Адыгеир зыпсэурэр илъэси 100 зэрэхъурэм ехьылIэгъэ зэхахьэхэр республикэм щэкIох. Анахь гъэшIэгъонхэм ащыщхэр дунэе къэ— бар шIыгъэнхэм зэхэщакIохэр пылъых.

Адыгеим ичIыопс дахэ, зекIо къакIохэрэм япчъагъэ хэхъо. Тхьа­гъэлыдж икъушъхьэ лъапэ блэкIырэ хьакIэхэм Лэгъо-Накъэ, Сырыфыбг, адыгэ къушъхьэхэр, псы­хъохэр зэрагъэлъэгъухэ ашIоигъу.

Дэгъоу зызэрагъэпсэфырэм, япсауныгъэ зэрагъэпытэрэм адакIоу, шIухьафтынхэр зыщащэфыщтхэ чIыпIэхэм алъэхъух. Къушъхьэ лъапэр лъэгъупхъ, IэшIэхэу уебгъукIон умылъэкIыщтэу къытщэхъу. Уахэдэнэу шIухьафтынхэр щыбгъотыщтых.

ПIатIыкъо Айдэмыр зэрилъы­тэрэмкIэ, Адыгеим иIэпэIасэхэм яIофшIагъэ уеплъызэ, уишIэныгъэ хэогъахъо. Республикэм IэпэIасэу щыпсэурэмэ япчъагъэ хэхъо. ИскусствэхэмкIэ еджапIэхэр тиIэх, ныбжьыкIэхэм щысэ зытырахын алъэкIыщтхэр бэ мэхъух.

ПхъэкIычыр, шъом хэшIыкIыгъэ пкъыгъохэр, шыкIэпщынэр, къамылыр, унагъом ищыкIэгъэ хьа­къу-шыкъухэр, фэшъхьафхэр къэгъэлъэгъонхэм ащыолъэгъух.

Лъэпкъ гупшысэхэр

Адыгеим щызэлъашIэрэ IэпэIасэу, кIэлэегъаджэу Абрэдж Гощэфыжь пхъонтэжъыеу ышIыгъэхэр, шIухьафтын пкъыгъохэр къушъхьэ лъапэм къыщигъэлъэ­гъуагъэх. Ащ иIофшIагъэхэр музейхэм, сурэт къэгъэлъэгъуапIэхэм ачIэлъых.

Адыгэ Республикэм искусствэхэмкIэ икIэлэцIыкIу еджапIэу Лъэцэрыкъо Кимэ ыцIэ зыхьырэм Абрэдж Гощэфыжь щыригъа­джэхэрэм яIэпэIэсэныгъэ ха­гъахъо. НыбжьыкIэ IэпэIэсэхэм ащыщэу Теуцожь Фатимэ егъэжьэпIэшIухэр ышIыгъэх. Лъэпкъ гупшысэр иIофшIагъэхэм ащыпхырищызэ, республикэм икультурэ, иискусствэ лъыгъэкIотэ­гъэнхэм пылъ.

Едзыгъоу «Жьыфым» Теуцожь Фатимэ иIэпэIэсэныгъэ къыщегъэлъагъо. Адыгэ лъэпкъым итарихъ ехьылIэгъэ IэшIагъэхэр щыIэныгъэм къыпкъырэкIых.

— Шъом, шэкIым, гъу­­— ч­Iым, пхъэм, нэмыкIхэм ахашIыкIырэ пкъыгъохэр тиIэпэIасэхэм дахэу къагъэлъагъох, — еIо Теуцожь Фатимэ. — Адыгеим икъушъхьэхэр зыгъэпсэфыпIэ дэгъухэу зэрэщытхэм нахьыбэрэ татегущыIэн, хьакIэхэм ядгъэшIэн фае.

IэкIэ ашIырэ шIухьафтынхэр зэхахьэм къыщагъэлъагъохэзэ, гупшысэу ахэлъыри цIыфхэм нахьышIоу алъагъэIэсыным зэхэщакIохэр тапэкIи пылъыщтых.

IэпыIэгъум уегъэлъэшы

Адыгэ Республикэм культурэмкIэ и Министерствэ, Мыекъуапэ иадминистрацие культурэмкIэ игъэIорышIапIэ, Адыгэ Респуб­ли­кэм лъэпкъ культурэмкIэ и Гупчэ, нэмыкIхэу IэпэIасэхэм IэпыIэгъу афэхъухэрэм яшIушIагъэ тегъэгушхо.

— Узэкъотмэ — улъэш. Ащ мэхьанэу иIэр щыIэныгъэм щытыушэтыгъ, — къеIуатэ Теуцожь Нурыет. – IэпэIасэхэм рагъэ­жьэгъэ Iофыр зэрэлъыд­гъэ­кIотэщтым тыпылъ.

КIэлэцIыкIухэм ямэфэкI

КIэлэцIыкIухэр къэухъумэгъэнхэм и Дунэе мафэ фэгъэхьыгъэу Тхьагъэлыдж икъушъхьэ лъапэ ыпашъхьэ мэкъуогъум и 2-м зэIукIэ гъэшIэгъон щыкIощт. Ащ IэпэIасэхэр, кIэлэегъаджэхэр, IорыIуатэхэм апылъхэр, кIэлэ­еджакIохэр, фэшъхьафхэри къырагъэблэгъагъэх.

IэпэIасэм игухэлъхэр сыдигъуи дахэх. ШIум, лъэпкъ шIэжьым, пIуныгъэм афэгъэхьыгъэх. ЛIэуж­хэр зэфэзыщэрэ сэнэхьатыр гъа­шIэм щылъэкIуатэ. КIэлэцIыкIухэм я Дунэе мэфэкI игъэкIотыгъэу къушъхьэ лъапэм щыхагъэунэфыкIыщт. Искусствэр зышIогъэшIэгъон­хэр зэхэщакIохэм рагъэблагъэх.

ЕмтIылъ Нурбый.