— Тлъэгъурэр, зэхэтхырэр гум къенэжьы, — къытиIуагъ ТIуапсэ къикIыгъэ Александр Удаловым.

КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъ­хэм искусствэхэмкIэ я Къэ­ралыгъо музееу Мыекъуапэ дэтым ТIуапсэ къикIыгъэ купыр щыIагъ.

— Музеим апэрэу сыкъэ­кIуагъ, — игупшысэхэм тащегъэгъуазэ Елена Семеновам. — Адыгэхэм тарихъ гъэшIэгъон яI. Пэсэрэ пкъыгъохэм тяплъы­зэ, бэмэ такIэупчIагъ.

Музеим иIофышIэу Анна Кадорэ Мыекъопэ культурэм ехьы­лIэгъэ къэбархэм, адыгэ ­лъэп­къ Iэмэ-псымэхэм, дышъэм, тыжьыным, джэрзым ахэшIыкIыгъэхэу археологхэм къагъотыжьыгъэ­хэм, адыгэ шъуашэм, фэшъхьаф­хэм къатегущыIагъ.

Нартхэм ялэгъупышхоу музе­им чIэтым ехьылIэгъэ хъугъэ-­шIа­­гъэхэр тарихъым хэкIуа­кIэрэп.

— 1982-рэ илъэсым, бэдзэогъу мазэм лэгъупыр Улэ Iуа­шъхьэ къыщычIэтхыгъ, — къыти­Iуагъ Адыгэ Республикэм куль­турэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу, зэлъашIэрэ археологэу Тэу Ас­лъан. — Лэгъупыр Моск­ва ащи, 2019-рэ илъэсым нэс къэ­тыгъ. Республикэ общественнэ движениеу «Адыгэ Хасэр» кIэщакIо фэхъуи, нартхэм ялэгъуп Мыекъуапэ къащэжьыгъ.

Музеим иIофышIэу Анна Кадорэ нартхэм япщэрыхьапIэ лэгъупыр зэрэщагъэфедэщтыгъэр къыIуатэзэ, ТIуапсэ къи­кIыгъэхэм упчIабэ къыратыгъ.

Зэлъэпкъэгъухэр зэрэзэдэ­псэущтыгъэхэр, зы лэгъупым ща­гъэхьазырырэ шхыныгъохэр цIыфхэм агу зэрэрихьыщтыгъэр щыIэныгъэм щыщ къэбарых.

Адыгэ шъуашэр, тхыпхъэхэр

СурэтышI-модельер цIэрыIоу, Адыгэ Республикэм культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу СтIа­шъу Юрэ ТIуапсэ къикIыгъэхэм нэIуасэ афэхъугъ.

Тыркуем, Иорданием, Сирием, США-м, Германием, Эстонием, Москва, Къыблэм, Темыр Кавказым Ю. СтIашъур ащыIагъ, иIофшIагъэ ехьылIэгъэ къэ­гъэлъэгъонхэр ащызэ­хищагъэх.

Адыгэ шъуашэр, лъэпкъ тхыпхъэхэр ышIыхэзэ, дунэе Iо­фыгъохэр искусствэм къызэ­рэщиIэтыхэрэм республикэм ихьакIэхэр ядэIугъэх. Ю. СтIашъум адыгэ шъуашэу ышIыгъэхэр зэрэзэфэшъхьафхэр хьакIэхэм агъэшIэгъуагъ, упчIэхэр къатыгъэх, лъэпкъ ис­кусствэм нахь куоу зыщагъэ­гъозагъ.

ЛIэкъо тамыгъэхэм, мамыр псэукIэм игъэпытэн, унагъом, нэмыкIхэм афэгъэхьыгъэхэр шъо зэфэшъхьафхэмкIэ гъэ­кIэрэкIагъэх.

«Республикэр», «Зэзэгъыныгъэр»

Бзылъфыгъэ шъуашэхэу «Рес­публикэр», «Зэзэгъыныгъэр», «Адыгеим икIэнхэр», фэшъхьаф­хэри щыIэныгъэм щыщых. «Тыргъэтау», «ТекIоныгъ», «Саусэрыкъу» зыфиIохэрэр лъэпкъ шIэжьым, Хэгъэгу зэошхом илъэхъан ТекIоныгъэр тидзэ­кIолIхэм къызэрэдахыгъэм афэ­гъэхьыгъэх.

Шъуашэу «Тыргъэтаом» уеплъы­зэ, бзылъфыгъэм Iашэр къыштэныр къызыхэкIыгъэм уре­гъэгупшысэ.

«Гъобэкъуае щыщ амазонкэр» зыфиIорэ шъуашэри лъэпкъ шIэжьым епхыгъ. Узыщыщ къуа­джэр, уичIыгу бгъэлъэпIэнхэ зэрэфаем шъуашэр ехьылIагъ. СтIашъу Юрэ Гъобэкъуае къыщыхъугъ, илъэныкъо гупсэ гум икIырэп.

Бзылъфыгъэм исае, хъулъфыгъэм ишъуашэ ядэхагъэ Ю. СтIашъум къегъэлъагъо. КIэлэцIыкIухэм апае зэригъэ­фэгъэ лъэпкъ шъуашэхэр гум къегущыIыкIых. Искусствэм лIэужхэр зэрэзэфищэхэрэр сурэ­тышI-модельерым иIофшIагъэ къыщыхегъэщы.

Дунэе культурэр

— ЩыIэныгъэм хэхъоныгъэ ышIынымкIэ Дунэе культурэр хэкIыпIэу щыт. Ащ фэгъэхьыгъэ Дунэе фестиваль-зэнэкъокъоу Москва щыкIуагъэм сызыхэлажьэм, искусствэм щыцIэрыIо нэбгырабэ щыслъэгъугъ, — къы­Iуагъ СтIашъу Юрэ. — Лъэпкъ шъуашэм щыIэныгъэм мэхьанэу щыриIэм игъэкIотыгъэу зэ­рэте­гущыIагъэхэр лъэшэу сигопагъ.

Шъуашэм и Маф

Республикэм ихэбзэ шап­хъэхэм адиштэу илъэс къэс адыгэ шъуашэм и Мафэ Iоныгъо мазэм и 28-м тэгъэмэфэкIы. Лъэпкъ шъуашэм имэфэкI СтIа­шъу Юрэ къызыхъугъэ мафэм тефэу зэрэхэдгъэунэфыкIырэм мэхьэнэ хэхыгъэ иI.

Адыгэ Республикэм къыще­жьэгъэ мэфэкIыр тилъэпкъэ­гъухэр зыщыпсэухэрэ шъолъыр­хэм, хэгъэгухэм ащагъэмэфэкIы зэрэхъугъэми тегъэгушIо. МэфэкIым адыгэхэм ямызакъоу, республикэм ис лъэпкъхэр хэлажьэх.

Тызэфещэ

— Къэралыгъо гъэпсыкIэ иIэу Адыгеир зыщыIэр илъэси 100 зэрэхъурэм фэгъэхьыгъэ зэха­хьэхэр республикэм щэкIох. СтIашъу Юрэ зэрилъытэрэмкIэ, мэфэкIым лIэужхэм язэпхы­ны­гъэ егъэпытэ, лъэпкъхэр зэ­фещэх.

— Илъэс 78-рэ сыныбжь, унагъо сиI, — къеIуатэ ТIуапсэ къикIыгъэ Александр Удаловым. — Адыгэ Республикэм лъэпкъы­бэ зэрэщыпсэурэр сэшIэ. Музе­им щытлъэгъугъэр тыгу ри­хьыгъ. Тадэжь дгъэзэжьмэ, тигъунэгъу­хэм къафэтIотэщтыр макIэп.

Музеир тарихъым иугъоякIу. ТIуапсэ къикIыгъэхэм Мые­къуапэ щалъэгъугъэр ащыгъу­пшэжьыщтэп. Джыри тикъалэ къэкIонхэ ямурад. ЕмтIылъ Нурбый.