Тыгъуасэ Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат тхьамэтагъор зыщы­зэрихьэгъэ зэхэсыгъо АР-м иминистрэхэм я Кабинет иIагъ. Анахь шъхьаIэу ащ иповесткэ хэтыгъэхэм ащыщ республикэм социальнэ ыкIи экономикэ хэхъоныгъэу блэкIыгъэ илъэсым ышIыгъэхэр.

АР-м экономикэ хэхъоны­гъэмкIэ ыкIи сатыумкIэ ими­ни­стрэу Шэуджэн Заур ахэр къы­зэфихьысыжьыгъэх. Ащ къы­зэриIуагъэмкIэ, кризисым пэшIуекIорэ Iофтхьабзэу рес­публикэм щызэшIуахыхэрэм яшIуагъэкIэ экономикэми, социальнэ лъэныкъоми зыпкъ­итыныгъэ яI. Валовэ шъолъыр продуктыр сомэ миллиарди 132,2-рэ мэхъу, ар ыпэрэ илъэ­сым проценти 4,4-кIэ нахьыб. Урысыер пштэмэ, гурытымкIэ лъытагъэу къикIырэм проценти 2,4-кIэ шъхьарэкIы. Промышленностым ииндекс хэхъоны­гъэу ышIыхэрэмкIэ Къыблэ Федеральнэ шъолъырым исубъектхэм Адыгеир апэ ит.

БлэкIыгъэ илъэсым псэупIэ квадратнэ метрэ мин 258-рэ республикэм щашIыгъ, 2019-м егъэпшагъэмэ, ар проценти 4-кIэ нахьыб. Унэе псэупIэхэр пштэмэ, ащ фэдэу квадратнэ метрэ мини 152-рэ атыгъ, ари процент 11-кIэ ыпэрэ илъэсым шIокIыгъ.

КIэлэцIыкIу ибэхэм апае псэу­пIи 108-рэ къащэфыгъ, унэ­гъо ныбжьыкIи 178-мэ псэукIэ амалэу яIэр нахьышIу ашIынэу сертификатхэр аратыгъэх. Жъы хъугъэу зэхэоным нэсыгъэ псэу­пIэ квадратнэ метрэ 564,3-м ачIэсхэр агъэкощыхи, Iуахы­жьыгъэх, фэтэрыбэу зэхэт уни 119-рэ агъэкIэжьыгъ, общест­веннэ чIыпIэ 14 ыкIи щагу 41-рэ зэтырагъэпсыхьагъ.

Зэпахырэ узэу дунаир зэлъы­зыкIугъэм иягъэу къэкIуагъэми зэхэсыгъом игугъу щашIыгъ. 2020-рэ илъэсым иапэрэ мэзих IофшIэпIэ чIыпIэ зимыIэжьхэм япчъагъэ хэхъогъагъ, уасэхэр дэкIоегъагъэх, зырыз сатыум къыщыкIэгъагъ. ЯтIонэрэ илъэс­ныкъом, гъунапкъэхэр зиIэ ре­жимым щыщхэр зытырахы­жьым, цIыфхэр зэрэщафэхэрэм нахь хэхъожьэу ригъэжьагъ, ащ Iоф­хэр зыпкъ ригъэуцожьыгъэх.

Гъомылэпхъэ отраслэр ары нахь псынкIэу зэтеуцожьырэр. Илъэсым лы тонн мин 26,9-рэ, къуаеу е ар зыхэлъ продуктэу тонн мин 19,4-рэ, щэ тонн мин 23,1-рэ, IэшIу-IушIу тонн мин 30,3-рэ, хэтэрыкIэу ыкIи пхъэшъхьэ-мышъхьэ гъэщтыгъэу тонн мин 33,1-рэ, хьаджыгъэу тонн мини 3,6-рэ къыдагъэкIыгъ, пындж тонн мин 33,6-рэ къаугъоижьыгъ.

Сомэ миллиард 31-рэ ауасэ мэкъумэщ хъызмэтшIапIэхэм 2020-рэ илъэсым къыдагъэкIыгъ. ЧIыгулэжьхэм гъэрекIо лэжьыгъэу Iуахыжьыгъэм фэдиз ыпэкIэ къаугъоижьэу къы­хэкIыгъэп. Пхъэшъхьэ-мышъхьэу, цумпэу къаугъоирэми илъэс къэс хагъахъо. БлэкIыгъэ илъэ­сым тонн мин 50,6-м нагъэ­сыгъ, ар 2019-м егъэпшагъэмэ, процент 23,4-кIэ нахьыб. Илъэсыбэм къэкIыжьынэу гектар 264,3-рэ агъэтIысхьагъ.

Мэкъумэщ хъызмэтым Iэпы­Iэгъу етыгъэным ыкIи къоджэ псэупIэхэм хэхъоныгъэхэр ягъэ­шIыгъэнхэм афытегъэпсыхьэгъэ программэхэм къадыхэлъытагъэхэм 2020-рэ илъэсым сомэ миллиардрэ миллион 400-рэ апаIуагъэхьагъ.

Бизнес цIыкIум ыкIи гурытым хэхъоныгъэу ышIырэр IофшIэпIэ чIыпIэ зимыIэхэм япчъагъэ нахь макIэ хъуным фэIорышIэу рес­публикэм ипащэхэм алъытэ, анахь шъхьаIэу анаIэ зытырагъэтыхэрэм ар ащыщ. 2020-рэ илъэсым бизнесым щылажьэу 229-мэ къэралыгъо IэпыIэгъу аратыгъ, ахъщэкIэ къэплъытэмэ, зэкIэмкIи ар сомэ миллион 560,1-рэ мэхъу. Ащ ишIуагъэкIэ IофшIэпIэ чIыпIи 144-рэ щыIэ хъугъэ. Бизнесым исубъект 62-мэ республикэм игарантиекIэ IэпыIэгъу агъотыгъ. ЗэкIэмкIи шъолъыр проекти 5-у пхыра­щы­рэм бизнес цIыкIум ыкIи гурытым щылажьэхэрэм IэпыIэгъоу аратырэм зырагъэушъомбгъунымкIэ яшIуагъэ къэкIуагъ.

АР-м и ЛIышъхьэ экономикэм инвестициеу къыхалъхьэрэр нахьыбэ шIыгъэныр пшъэрылъ шъхьаIэхэм зэращыщым анаIэ тыраригъэдзагъ. Къэралыгъо мылъкоу къыхэлъхьагъэ хъурэми нахьыбэу шIуагъэ къытын фае. 2020-рэ илъэсым ар миллиарди 10,6-рэ икъугъ. А мылъкур псэолъэ 75-мэ яшIын пэ­Iу­хьагъ. Ахэм анахь инхэм ащы­щых Мыекъуапэ къэзыухьэрэ автомобиль гъогур, Гъозэрыплъэ икIэу Лэгъо-Накъэ екIурэ гъогухэр, псыубытыпIэр ыкIи псырыкIуапIэр.

Адыгеим социальнэ ыкIи эко­номикэ хэхъоныгъэхэр егъэшIыгъэнхэм фытегъэпсыхьэгъэ Унэе программэм ишIуагъэкIи про-ект заулэ пхырыщыгъэ хъугъэ. 2024-рэ илъэсым нэс телъытэгъэ программэр 2020-р ары зежьагъэр. Ащ къыдыхэлъы­тагъэу Мыекъуапэ медицинэ Гупчэ, кIэлэцIыкIу поликлиникэр зычIэтыщт унэхэр къыщызэIуахыгъэх, ящыкIэгъэ оборудованиер ачIагъэуцуагъ. Поселкэу Яблоновскэм культурэм и Унэ, поселкэу Инэм культурэм, спортым зыщапылъхэ гъэпсэфы­пIэ Гупчэр ащагъэкIэжьыгъэх. Унэе программэм «игъогу кар­тэ» игъом гъэцэкIэгъэным анаIэ тырагъэтынэу республикэм ипащэ къафигъэпытагъ.

— Программэм къыдыхэ­лъы­тэгъэ Iофтхьабзэу пхырытщы­хэрэр Адыгеим иэкономикэ хэхъоныгъэхэр ышIынхэм, инвесторхэр нахьыбэу къеблэ­гъэнхэм ыкIи цIыфхэм ящыIакIэ нахьышIу хъуным фэIорышIэщтых, — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.

Республикэм социальнэ ыкIи экономикэ хэхъоныгъэхэр езыгъэшIырэ лъэныкъохэм пшъэ­рылъэу къагъэуцухэрэм ягъэцэ­кIэн нахь агъэлъэшынэу ЛIы­шъхьэм къафигъэпытагъ. Туристическэ кластерымрэ индуст­риальнэ паркымрэ анахьыбэу федэ къэзытыщтхэм ащыщэу къыхагъэщыгъэх. Бюджет ахъщэм игъэфедэнкIэ, къэралыгъо закупкэхэмкIэ пшъэрылъ гъэ­нэфагъэхэр республикэм ипащэ къышIыгъэх, прогнозхэм адиштэу яIофшIэн агъэпсынэу къари­Iуагъ.

Джащ фэдэу лъэпкъ проектэу «Демографием» ипхырыщын пае «Унагъом сабый къызыфэхъукIэ ахъщэ IэпыIэгъу етыгъэныр» зыфиIорэ шъолъыр проектэу аштагъэм къыдыхэлъытэгъэ Iэ­пыIэгъоу унагъом ыкIи кIэлэцIыкIугъом факIорэми тегущы­Iагъэх.

Демографием ылъэныкъокIэ Iофхэр нахьышIу шIыгъэнхэм фытегъэпсыхьагъэу УФ-м и Пре­зидент кIэщакIо зыфэхъу­гъэхэм шIогъэшхо къызэратырэм АР-м и ЛIышъхьэ къыкIигъэтхъыгъ. ЗАГС-м АР-кIэ и ГъэIорышIапIэ къызэритыгъэмкIэ, 2020-рэ илъэсым сабый 4418-рэ республикэм къихъу­хьагъ, ар 2019-м къэхъугъэм нахьи нэбгырэ 217-кIэ нахьыб.

Къэралыгъо ыкIи муници­пальнэ фэIо-фашIэхэр зыщагъэ­цакIэхэрэ гупчэхэм Iофэу ашIа­гъэри зэхэсыгъом щызэфахьысыжьыгъ. БлэкIыгъэ илъэсым ахэм нэбгырэ 402757-рэ къяо­лIагъ. ФэIо-фашIэу агъэцакIэ­хэрэми ахэхъуагъ. «Народный фронт «За Россию» зыфиIорэ общественнэ движениер икIэщакIоу, УФ-м и Президент къо­тэгъу къафэхъугъэу, блэкIыгъэ илъэсым къыщегъэжьагъэу Уры­сые народнэ фронтым хэт­хэм МФЦ-м цIыфхэр ащыра­гъэблагъэх.

КIэлэцIыкIу ибэхэм ыкIи лъы­п­лъэн имыIэу къэнагъэхэм якъэу­хъумэн фытегъэпсыхьэгъэ унашъоу УФ-м и Президент зыкIэтхагъэр гъэцэкIагъэ зэ­рэхъурэри зытегущыIагъэхэм ащыщ. АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ иминистрэ къы­зэриIуагъэмкIэ, 2021-рэ илъэсым ищылэ мазэ и 1-м нэс пштэмэ, ащ фэдэ кIэлэцIыкIу 1423-рэ республикэм ис. Ахэм ащыщэу 1381-р унагъохэм аштагъэх.

КIэлэцIыкIу ибэхэм псэупIэ ягъэгъотыгъэным ылъэныкъокIэ Iофхэм язытети игугъу ашIыгъ. 2020-рэ илъэсым нэбгыри 108-мэ псэупIэ афащэфыгъ. Ащ пстэумкIи сомэ миллиони 158,1-рэ пэIухьагъ, сомэ миллиони 100-р республикэ бюджетым къыхэхыгъ.

АР-м и ЛIышъхьэ кIэлэцIыкIу ибэхэм псэупIэхэр ятыгъэнхэм хэбзэ къулыкъухэм лъэшэу анаIэ зэрэтетым къыкIигъэт­хъыгъ, федеральнэ IэпыIэгъури, шъолъырым иIэпэчIэгъанэхэри агъэфедэхэзэ хэзыгъэ имыIэу ар агъэцэкIэнэу министрэхэм я Кабинет унашъо къыфишIыгъ.

АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу