Егъэджэн-гъэсэныгъэм зиIахьышхо хэлъэу, кIэлэегъаджэу, усакIоу, шIэныгъэлэжьэу, литературовед-критикэу Цуамыкъо Тыркубый Нухьэ ыкъор къызыхъугъэр щылэ мазэм и 29-м илъэс 80 мэхъу.

Ащ ехъулIэу Адыгэ Респуб­ликэм и Лъэпкъ тхылъеджапIэ цIыф гъэсагъэм ыцIэкIэ къэгъэ­лъэгъон къыщызэIуахыгъ. Ар зы­гъэхьазырыгъэр краеведе­ниемрэ литературэмрэкIэ от­де­лым иIофышIэхэр ары. Лъэп­къым къыхэкIыгъэ цIыфэу шIу­­шIагъэ зиIэ пэпчъ цIыфхэм зэ­рарагъэшIэщтым ыкIи агу къызэрагъэкIыжьыщтым мы отделым иIофышIэхэр лъэшэу пылъых, дэлажьэх.

МэкIай зэпэIутхэм атет хэутыгъэ тхыгъабзэр нэм зэрэ­фэплъ. Ахэр ежь Цуамыкъо Тыркубый ытхыгъэхэу, ылэжьыгъэхэу ыцIэ зытетхагъэхэр, журнал зэфэшъхьафхэу шIэныгъэлэжьым игупшысэхэр къизыIотыкIыхэрэр. Атетых тхылъ кIышъохэм ежь Цуамыкъом исурэти: нэгу зэIухыгъэ гушIу­бзыоу, хьалэл-гупсэфэу къыт­Iуплъэу.

Тыркубый — апшъэрэ еджэпIэшхом икIэлэегъэджэ-про­фессорыгъ. Литературэм хэшIыкIышхо фызиIэгъэ шIэныгъэлэжьыгъ. Мыщ дэжьым къыхэзгъэщымэ сшIоигъу икIэлэгъу­-ныбжьыкIэгъум къызди­штагъэу Тыркубый усэхэр зэри­тхы­щтыгъэхэр ыкIи адыгабзэкIэ «Жъогъохэчъ» зыфиIорэ тхы­лъыр илъэс 26-рэ ыныбжьэу къызэрэдигъэкIыгъэр. Ащ ыужым, Цуамыкъом литерату­рэм, анахьэу Темыр Кавказым щыпсэурэ цIыф лъэпкъхэм язэхэтыкIэ-шIыкIэ, художест­веннэ шIуагъэу хэлъыр ыгъэу­нэфэу регъажьэ.

Цуамыкъо Тыркубый щылэ мазэм и 29-м 1941-рэ илъэсым Шэуджэн районым ит ­къуаджэу Къэбыхьаблэ къыщыхъугъ. Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтыр 1963-рэ илъэсым къыухыгъ. 1963 — 1966-рэ илъэсхэм Воронеж дэт къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым иаспирантыгъ. 1967-рэ илъэсым филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидат, 1989-рэ илъэсым филологие шIэныгъэ­хэмкIэ доктор хъугъэ.

1966-рэ илъэсым къыщегъэ­жьагъэу Тыркубый Адыгэ къэралыгъо пединститутым Iоф щи­шIагъ: кIэлэегъэджэ шъхьаIэу, доцентэу, урыс ыкIи IэкIыб къэрал литературэм икафедрэ ипрофессорэу, урыс филологием икафедрэ ипрофессорэу, университетым илъэпкъ фа­культет идеканэу илъэсыбэм щытыгъ. Ащ ыужым мы факультетым филологиемкIэ ипро­фессорэу Iоф ышIагъ.

Ытхыхэрэр 1959-рэ илъэсым щегъэжьагъэу хиутыщтыгъэх. ЫпшъэкIэ къызэрэсIуагъэу, усэ­хэр зыдэт тхылъ цIыкIоу «Жъо­гъохэчъ» зыфиIорэр къыдигъэ­кIыгъ. Ащ уеджэ зыхъукIэ кIалэм ыбзэ зэрэшъабэр, зэрэгоIур, иадыгабзэ фэсакъэу зэригъэфедэрэр зэхэошIэ. ГукIэгъу-шIулъэгъу ин зыхэлъ усакIоу къыщылъэгъуагъ.

Къэгъэлъэгъоным журналхэу «Дон», «Iошъхьэмаф», «Наш современник», «Дружба на­родов», нэмыкIхэри хэтэлъагъох, мыхэм Тыркубый илитературнэ-критик тхыгъэхэр ыкIи ишIошI-еплъыкIэхэр къа­щиIуа­гъэх.

ТхылъеджапIэм мэфэкI къэгъэлъэгъонэу щагъэхьазырыгъэм цIыф гъэсэгъэшхом шIэныгъэлэжьхэм, журналистхэм шIоу фаIуагъэу, фатхыгъэхэм ащыщ­хэр хагъэхьагъэх, щытэ­лъэ­гъух.

Тыркубый зыщымыIэжьыр илъэс зытIущ хъугъэ. Ау лIэ­шIэгъу­ныкъом шIэныгъэм изе­гъэу­шъомбгъун, ныбжьыкIэхэр еджэн-гъэсэныгъэ куум фэ­щэгъэнхэм дахэу, дэгъоу Iоф адишIагъ.

Мамырыкъо Нуриет.