Дунэе футболым хэхъоныгъэ фэзышIыгъэхэм Лев Яшиныр ащыщ. «Динамо» Москва, СССР-м ихэшыпыкIыгъэ командэ ахэтэу спор­тышхом цIэрыIо щыхъугъ.

Я ХХ-рэ лIэшIэгъум къэлэп­чъэIут анахь дэгъоу футболым къыщыхахыгъэ Лев Яшиным гъогу гъэшIэгъон щыIэныгъэм къыщикIугъ.

Лъапсэ зыщишIыгъэр

1929-рэ илъэсым, чъэпыогъум и 22-м Лев Яшиныр Москва къыщыхъугъ. Ятэу Иван тушинэм иавиационнэ завод слесарэу Iоф щишIэщтыгъ. Янэу Аннэ заводэу «Красный богатырым» Iутыгъ. 1935-рэ илъэсым янэ дунаир ыхъожьыгъ. Хэгъэгу зэошхор къызежьэм, Л. Яшиныр илъэс 11-м итыгъ. ИIахьылхэм адэжь кIуагъэу Подольскэ пэмычыжьэу зигъэ­псэфыщтыгъ.

Ятэ зыщылэжьэрэ заводыр Ульяновскэ хэкум ащагъ, фронтым IэпыIэгъу фэхъунэу. Иван Яшиныр заом ыкIыб щыIэу Iоф ышIэзэ, ТекIоныгъэм и Мафэ къыгъэблагъэщтыгъ.

Лев Яшиныр ятэ игъогу рыкIуагъ. Яшинхэм яунагъо Ульяновскэ хэкум щыIэу заводым Iоф щишIэщтыгъ. Иван ятIонэрэу къыщагъ, зэшъхьэгъусэхэм шъаоу къафэхъугъэм Борис фаусыгъ.

УикIэлэцIыкIугъом лъэпсэшIу зыфэпшIыжьмэ, щыIэныгъэм къызэрэщыотэжьыщтыр Лев Яшиным дэгъоу ышIэщтыгъ. Москва щыпсэузэ, футбол ешIэщтыгъ. Журналистхэм къызэратхыжьыгъэу, Лев спортыр шIогъэшIэгъоныгъ. Зэныбджэ­гъухэр IэпыIэгъу зэфэхъухи, хоккей ешIапIэ ашIыгъ. ЗэIукIэгъухэр зэхащэхэу аублагъ.

Футбол ешIэхэрэм Л. Яшиныр иIэпэIэсэныгъэкIэ къахэщыщтыгъэп, къэлапчъэм Iэгуаор дидзэн ымылъэкIэу бэрэ къыхэкIы­щтыгъ. Футболым шэны зэрэ­щы­хъугъэу, дэеу зэрешIэрэм фэшI къэлапчъэм Iуагъэуцуагъ.

КIэлэ лъэпэ-лъагэм гуетыныгъэ къызыхигъэфагъ. Футболыр зэрэшIогъэшIэгъоным фэшI къэ­лэпчъэIутэу командэм хэтынэу язэгъыгъ.

КIалэхэр футбол, хоккей ешIэхэзэ, шъобж къатыращэу, аIэпкъ-лъэпкъхэр узыхэу бэрэ къыхэкIыгъ. Л. Яшиным къы­зэриIотэжьыщтыгъэу, кIалэхэр тхьаусыхэщтыгъэхэп. КIуачIэр, шэн-зекIуакIэхэр агъэпытэщтыгъэх. Спортым зэрэпылъхэм ишIуагъэкIэ щыIэныгъэм нахь дэгъоу зыфагъэхьазырыщтыгъ. Творчествэм пылъхэу тхылъхэм яджэщтыгъ.

Заводым иIофышI

Илъэс 12 зыхъугъэ мафэм Л. Яшиным мэшIокур зыунэ­кIыхэрэм ахэтыгъ. Заводым къыращыгъэ станокхэр чIыпIэ хэхыгъэхэм агъэуцущтыгъэх. 1943-рэ илъэсым слесарэу Л. Яшиным ипшъэрылъхэр дэгъоу зэригъэцакIэхэрэм иIофшIэгъухэр тегущыIэхэу къыхэ­кIыгъ.

Илъэс 16 зыныбжь Лев Яшиным Хэгъэгу зэошхом илъэхъан гуетыныгъэ хэлъэу Iоф зэришIагъэм фэшI апэрэ медалыр Родинэм къыфигъэшъошагъ.

Фашист техакIохэм язэхэ­къутэн хэлэжьагъэхэм, ТекIоныгъэм и Мафэ къэзыгъэблэгъагъэхэм Яшинхэм яунагъо ащыщыгъ. Москва къызагъэзэ­жьым, илъэс 18 зыныбжь Лев Яшиныр дзэм къулыкъушIэ кIуагъэ.

«Динамэм» зырагъэблагъэм

Москва дзэ къулыкъур щи­хьызэ, Л. Яшиныр спорт зэ-нэ­къо­къухэм ахэлажьэщтыгъ. «Ди­намэм» итренерэу А. И. Чернышевым Лев Яшиным иешIакIэ ыгу рихьи, нахь ныбжьыкIаIохэр зыхэт командэм ригъэблэгъагъ.

ЗэлъашIэрэ къэлэпчъэIутэу Алексей Хомич, Вальтер Саная а лъэхъаным «Динамэм» хэтыгъэх. Лев нахьыжъхэм акIы­рыплъызэ, иIэпэIэсэныгъэ хигъахъощтыгъ. Футболым имыза­къоу, Л. Яшиныр хоккей ешIэ­щтыгъ. 1950 — 1953-рэ илъэс­хэм «Динамэм» икъэлэпчъэIутыгъ. 1953-рэ илъэсым СССР-м и Кубок «Динамэм» къыдихыгъ. Л. Яшиныр хэгъэгум хоккеимкIэ ихэшыпыкIыгъэ командэ аштэнэу, дунаим изэнэкъокъу хэлэжьэным зыфигъэхьазырынэу тренерхэм къыраIуагъ. Арэу щытми, футболым нахь зыритын имурадэу хоккеим къыхэкIыжьыгъ.

ЩытхъуцIэхэр

1954, 1955, 1957, 1959, 1963-рэ илъэсхэм Л. Яшиныр «Динамэм» хэтэу СССР-м идышъэ медальхэр къыфагъэшъошагъэх.

1954-рэ илъэсым къыщегъэ­жьагъэу СССР-м ихэшыпыкIыгъэ командэ щешIагъ. 1958-рэ илъэсым Олимпиадэ джэгунхэм, 1960-рэ илъэсым Европэм и Кубок икъыдэхын ахэлэжьагъ, тиешIакIохэм апэрэ чIыпIэхэр къахьыгъэх.

Дунаим футболымкIэ изэнэкъокъу Л. Яшиныр гъогогъуи 4 хэлэжьагъ, джэрзыр 1966-рэ илъэсым къыфагъэшъошагъ. Дунаим футболымкIэ ихэшыпыкIыгъэ командэ хэтэу 1963-рэ илъэсым, чъэпыогъум и 23-м Лондон щешIагъ.

Илъэс 20 «Динамэм» хэтыгъ. 1971-рэ илъэсым, жъоныгъуа­кIэм и 27-м Москва щыкIорэ ешIэгъум къыщаIуагъ Л. Яшиныр футболышхом зэрэхэкIыжьы- рэр. «Динамэм» икъэлэпчъэIу­тэу Владимир Пильгуй Л. Яшиным ычIыпIэ иуцуагъ.

Европэм ифутбол ешIэкIо анахь дэгъоу къыхахи, 1963-рэ илъэсым Лев Яшиным «Дышъэ Iэгуау» зыфиIорэ шIухьафтыныр къыфагъэшъошагъ.

Социалистическэ IофшIэным и ЛIыхъужъэу Л. Яшиным Лэ­жьэкIо Быракъ Плъыжьым иор­ден гъогогъуитIо, Дунэе Фе­дерацием иорден, нэмыкIхэри къыфагъэшъошагъэх.

«Динамэм» зыхэкIыжьым, хэ­гъэгум футболымкIэ ифедерацие, нэмыкIхэм Iоф ащи-шIагъ.

«Кубань» иупчIэжьэгъу, Адыгеир 1980-рэ илъэсхэм Краснодар икомандэу «Кубань» апшъэрэ купым щешIэщтыгъ. А лъэхъаным командэм хэтыгъ Тэхъу­тэмыкъуае щапIугъэ Натхъо Адамэ.

— Лев Яшиныр упчIэжьэгъоу «Кубань» иIагъ, — къеIотэжьы Адыгеим ифутбол цIэрыIо щы­хъугъэ Натхъо Адамэ. — Лев Яшиным футболым ехьылIэгъэ къэбар гъэшIэгъонхэр къыт­фиIуатэщтыгъэх. Адыгэмэ ятарихъ, ящыIэкIэ-псэукIэ нахьышIоу зэригъашIэ шIоигъоу уп­чIабэ къыситыщтыгъ.

Адыгэхэр итэкъухьагъэхэу дунаим зэрэщыпсэухэрэм, культурэ инэу яIэр къызэраухъу­мэрэм, ансамблэу «Налмэсым», къоджэ щыIакIэм илэ­жьэкIо пэрытхэм, тиспортсменхэм, анахьэу самбэмрэ дзюдом­рэкIэ бэнакIохэм, фэшъхьаф­хэм Л. Яшиным защигъэгъозагъ. Унэгъо дахэ иIэу псэущтыгъ.

Игъонэмысэу дунаир зы­хъожьыгъэ Лев Яшиныр тщы­гъупшэрэп. Адыгеим ныбджэ­гъушIоу иIэхэм зэу зэращыщыгъэм тырэгушхо. Натхъо Адамэ къызэрэтиIуагъэу, Мыекъуапэ къэкIонэу, «Налмэсым» иконцерт еплъынэу фэягъ, нэмыкI гухэлъышIухэр иIагъэх.

Заом икIэлэцIыкIоу Лев Яшиным мамыр щыIакIэм мэхьэнэ ин ритызэ, кIэлэцIыкIу футболым зызэриушъомбгъурэм ыгъэ­гушIощтыгъ.

Урам къуапэхэм ешIэныр ащыригъажьи, дунаим икъэлэп­чъэIут анахь дэгъу хъугъэ Лев Яшиныр гъашIэм щысэшIоу щытиI.

ЕмтIылъ Нурбый.