ИлъэсыкIэр къэблагъэ, мэфэкIымэр жьым хэт, урамхэр кIэракIэх, зэпэнэфых, цIыфхэр етIупщыгъэу мэщафэх. Сыд тырагъэуцощт илъэ­сыкIэ Iанэм? Сыд зыщалъэщт илъэсыкIэ чэщым? Сыд фэдэ шIухьаф­тынхэмкIэ ягупсэхэр агъэгушIощт? Сыхэукъонэп анахь ащэфырэ пкъы­гъохэм илъэсыкIэ тамыгъэр ащыщэу сIомэ.

ТыгъэкъокIыпIэ мэфэпчъымкIэ 2021-р гъучI фыжь быгъум ­и илъэс. Быгъу цIыкIухэр пхъэм, апчым, етIэ гъэжъагъэм ахэшIыкIыгъэхэу е цы хъагъэхэу тучан мэкIаехэм атепшIэпшIыкIых. А зэпстэум къахэлыдыкIэу, хэу­шъхьафыкIыгъэу илъэсыкIэ тамыгъэ тэ, тихэку щыпсэухэрэмкIэ, тиI. ЗэлъашIэрэ тыжьыны­шIэу, гъукIэу, IэпэIасэу Еутых Асе илъэс къэс зыми фэмыдэу илъэсыкIэ шIухьафтынхэр Адыге­им щыпсэухэрэм апае егъэхьазырых. Къихьащт илъэсым ита­мыгъэ ащ иапэрэ гъучI IэшIа­гъэу пIоми хъущт. Асе дышъэм, ты­жьыным пкъы зиIэ пкъыгъохэу «скульптура» зыфаIорэм фэдэхэр ахишIыкIынэу зеублэм, апэу ыIапэ къычIэкIыгъагъэр Мые­къо­пэ Iуашъхьэу Ошъадэ къы­чIа­хыгъэ быгъу цIыкIум фэдэр ары.

Еутых Ася — тыжьынышI, Адыгеим инароднэ художник: «Мыекъопэ Iуашъхьэм килограмм фэдиз къащэчэу быгъу цIыкIуиплI къычIахыгъагъ. ТIур дышъагъэх, тIур тыжьыныгъэх. Ащ нэмыкIэу хьадэу чIэлъыгъэм ибэнтехъо быгъу 19 тедэгъагъ. Тызщыпсэурэ шъолъырыр «быгъум къегъэгъунэ» пIоми хъущт. Дунаим щызэлъашIэрэ Мыекъопэ быгъур тэры зиер. Арышъ, илъэсыкIэм ащ ынаIэ къыттыригъэтыщт. Ащ щэч хэлъэп. Бы­гъур кIочIэшху, щэIагъэ хэлъ, шэн пы­тэ иI, лэжьакIу. Джар зэрэжъо­рэм фэдэу, хэти егугъузэ зыфе­жьэрэ Iофыр ышIэмэ, зэкIэ къы­дэхъущт.»

Мыекъопэ быгъу цIыкIум итеплъэ фэдэ къабзэу Асе яина­гъэкIэ зэфэшъхьафэу быгъухэр ышIыгъэх. Ащ нэмыкIэу быгъу цIыкIур дэхэфэшI пкъыгъо пчъа­гъэхэм ахигъэуцуагъ. Псэушъхьэ­хэр пшъэрылъынхэм, Iэлъынэ­хэм, тхьакIумэпылъхьэхэм зыми фэмыдэу тыжьынышIэм аригъэ­кIун елъэкIых. Сыд ыIапэ къы­чIэкIыми дахэ, нэр егъэгушIо. 2020-рэ илъэсым иIофшIагъэхэм ахэхъуагъ. ПкъыгъуакIэу ышIыгъэхэм ащыщ «ЩыIэныгъэм икъэ­гъагъ» зыфиусыгъэ скульп­турэр. Ным илъфыгъэ шIулъэ-­ гъоу фишIырэр ащкIэ къыгъэ­лъэгъуагъ. Пкъыгъом икъэхъукIэ тарихъ гъэшIэгъон пылъ.

Еутых Ася — тыжьынышI, Адыгеим инароднэ художник: «1992-рэ илъэсым Германием щыщ тилъэпкъэгъоу Уджыхъу Салехь Ихьсан сабый 16 зиIэ ным шIухьафтын фишIыгъ. Ащ ритыгъэ медалыр сэ зыкъысфигъази, фэсшIыгъагъ. Ащыгъум гъучIыр зэрэбгъэткIущтыр, джа­шъо зэрэпшIыщтыр джыри къыс­IэкIэхьагъэу щытыгъэп. ЦашIэу ХъутIыжъ Марет сиIэпыIэгъоу, гъучIыцэр зэрауIурэ пкъыгъомкIэ медалыр тыуIулIыгъагъэ. Сурэтэу ащ тесшIыхьагъэр сыгу имыкIэу пластилиным хэсшIыкIи, ным сабый цIыкIур ыбгъэгу чIэсэу згъэпкIэгъагъэ. Илъэс 28-рэ щытыгъ а пкъыгъо цIыкIур. Джы ипIалъэ къэси, гъучIым хэсшIыкIыгъ. Къэгъагъэм фэдэба сабый зыIыгъ ныр? Ащ пае къэгъагъэм къикIырэм фэдэу сшIыгъэ.»

2020-рэ илъэс хэушъхьафыкIыгъэм уахътэр нахь Iэрыфэгъу зэрафэхъугъэр Асе къыхегъэщы. Пкъыгъо иныбэ ашIыгъэп, зэIу­кIэхэр гъэкIэкIыгъэх, къэгъэлъэ­гъонхэр зэIуахыгъэп. Ащ елъытыгъэу акIуачIи, яуахъти псэо­лъэшI инэу ежьыррэ ишъхьэгъу­сэу Тыркоо Руслъанрэ зэшIуа­хырэм тырагъэкIодагъ. Мыекъо­пэ къэлэ паркым унагъом Дышъэ Унэ дегъэуцо. Мыгъэ хагъэкIыгъэр бэ. IофшIэн инэу джэха­шъор, ятIонэрэ къатым дэкIоерэ лъэуер мыжъо жъгъэй зэмы­шъо­гъухэмкIэ гъэпкIэгъэнхэр ­аухыгъ. Унэпкъыр агъэдэхагъ хъырахъи­шъэхэмкIэ, тхыпхъэхэмкIэ. Унэ нэIум ышъхьэ паIом фэдэу шIы­гъэ танджхэр зытет чэща­нэхэр тырагъэуцуагъэх. Лэгупэр гъэкIэрэкIэгъэныр, ыкIоцIыкIэ кIашъор шIыжьыгъэныр джы апэ илъ Iофых. Дышъэ Унэр къызызэIуахыщтымкIи пIалъэ зэшъхьэгъусэхэм агъэнэфагъ. Къихьащт илъэсым иIоныгъо мазэ и 1-м ехъулIэу псэолъэшIыныр къаухынэу мэгугъэх.

Еутых Ася — тыжьынышI, Адыгеим инароднэ художник: «Сыфай типчъэхэр къызэIутхынхэшъ, зэкIэ шIоигъоныгъэ зиIэ пстэури тихьакIэщ къед­гъэблэгъэнхэу. Апэрэ къатыр зэрэпсаоу гъэлъэгъуапIэу щытыщт. Апч мэкIаехэм IэрышIыгъэу тиIэхэр атетыщтых, пкъыгъо цIыкIухэр, гъэдэхалъэхэр зыщэфы зышIоигъом къызIэкIигъэ­хьашъущтых ыкIи, фаехэ хъумэ, ежь-ежьырэу ашIышъущт. ЗыщыгъукIэщтхэ чIыпIэ щызэIутхыщт Дышъэ Унэм. ХьакIэу къытфэ­кIощтхэм гъучIыр зэрагъэткIурэр ядгъэлъэгъущт ыкIи тыжьынышI сэнэхьатыр зыфэдэр ауплъэ­кIушъущт.»

Джащ фэдэ пшъэрылъ инхэр иIэу тыжьынышIэ унагъор илъэ­сыкIэм пэгъокIы. Еутых Асерэ Тыркоо Руслъанрэ Адыгеир шIу зылъэгъухэрэ, ащ ихэхъоныгъэ фэлажьэхэрэ ыкIи хэку гупсэм игъэхъагъэхэм ащыгушIукIыхэрэ цIыфых. Къихьащт илъэсыр ма­фэ хъунэу, уз емынэу къэкIуагъэм цIыфхэр щымыщынэнхэу, псауныгъэ пытэ яIэнэу Адыгеим щыпсэухэрэм зэкIэми афэлъаIох.

ТIэшъу Светлан. Адыгеим изаслуженнэ журналист.