КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм искусствэхэмкIэ я Къэралыгъо музееу Мыекъуапэ дэтым къыщы­зэIуахыгъэ сурэткъэгъэлъэгъоныр цIыфым щыIэ­ныгъэр зэрилъэгъурэ шIыкIэм фэгъэхьыгъ.Урысыем исурэттеххэм я Союз хэтэу Светлана Денисовам иIоф­шIагъэхэм якъэгъэлъэгъон ехьы­лIэгъэ зэхахьэм къыщыгущыIагъэх музеим ипащэ игуадзэу Сулейманова Фатимэ, респуб­ликэм исурэт къэгъэлъэгъуапIэ ипащэу, зэлъашIэрэ сурэтышIэу, архитекторэу Бырсыр Абдулахь, Урысыем ифотосурэтышIхэм я Союз икъутамэу Адыгэ Рес­пуб­ликэм итхьаматэу, Адыгэ Рес­публикэм изаслуженнэ журналистэу Аркадий Кирнос, Светлана Денисовам иIофшIэгъухэр, лъытэныгъэ фэзышIыхэрэр.

Зэхахьэм къыщаIуагъэм ана­хьэу къыхэдгъэщырэр Светлана Денисовам щыIэныгъэм еплъыкIэу фыриIэр гукIэ къыриIо­ты­кIызэ, сурэтхэм псэ апытым фэ­­дэу узэряплъырэр ары.

Мыекъуапэ щыригъэжьагъ

ЦIыфым ылъэгъурэм, зэхихырэм нахь афэщагъэ мэхъу. Сэнэхьатэу къыхихыщтыр ицIыкIугъом зигъэунэфыкIэ, щыIэныгъэм псынкIэу зыкъыщигъотыщт.

Светлана Денисовар Мые­къуапэ къыщыхъугъ. ЯтэжъитIумэ яшIуагъэкIэ искусствэм гукIэ пэ­благъэ хъугъэ. Сурэттехэу Дмит­рий Треножкиныр респуб­ликэ гъэзетхэм яредакциехэм дэгъоу ащашIэщтыгъ. Спортым, культурэм, шIэжьым афэгъэхьыгъэ сурэтхэр тырихыщтыгъэх. Журналистхэр упчIэжьэгъу ышIы­хэзэ, цIыфхэм ящыIэкIэ-псэукIэ сурэтхэмкIэ къыIуатэщтыгъ.

Михаил Денисовыри искусст­вэм пыщагъэу щытыгъ, сурэтхэр ышIыщтыгъэх. Тэтэжъхэм пшъэ­шъэжъыем къэлэмхэр, альбомхэр къыфахьыщтыгъэх, сурэт зэри­шIыщт шIыкIэм фагъасэ ашIои-гъоу къэбархэр къыфаIуатэщтыгъэх. Сурэттехыр сурэтышIэу зэрэ­щытыми щагъэгъуазэщтыгъ.

Мыекъопэ художественнэ еджа­­пIэм зыщигъасэу зырегъа­жьэм, Геннадий Клюжинымрэ Елена Абакумовамрэ икIэлэ­егъаджэхэу Светланэ искусствэм ишъэфхэр зэригъашIэхэу фежьагъ. ИскусствэхэмкIэ Адыге­им иеджапIэу Тхьабысымэ Умарэ ыцIэ зыхьырэм щеджагъ, сэнэ­хьатэу къыхихыгъэр нахь шIо­гъэшIэгъон зэрэхъугъэ шIыкIэр Светланэ щхызэ къеIотэжьы.

Сэнэхьатыр — щыIэныгъ

Пшызэ къэралыгъо университетым ихудожественнэ-графи­че­скэ факультет еджэныр щы­лъи­гъэкIуатэзэ, щыIэныгъэм изэ­хъо­кIыныгъэхэм нахьышIоу гу алъи­тэу зэрэхъугъэри С. Денисовам щыгъупшагъэп.

Къыхэпхырэ сэнэхьатыр гум щыщ хъуным фэшI бэмэ зафэбгъэсэн фаеу С. Денисовам елъы­тэ. ЩыIэныгъэм сэнэхьатэу щы­уи­Iэр шIукIэ къызэрэотэ­жьырэр зыдэпшIэжьыныр на­сыпым еопхы.

Апэрэ ушэтынхэр

Урысыем, IэкIыб къэралхэм ащызэлъашIэрэ сурэттехэу, журналистэу Аркадий Кирнос IэпыIэгъу зыфэхъугъэхэм ащыщ Светлана Денисовар.

— 2009-рэ илъэсым сурэткъэ­гъэлъэгъоным апэрэу Светланэ хэлэжьагъ, — къытиIуагъ Аркадий Кирнос. — НыбжьыкIэхэм язэIукIэгъоу «ЕплъыкI» зыфи­Iорэм сурэттеххэм яIэпэIэсэныгъэ уасэ фэтшIыгъагъ. Клубым къыщызэIутхыгъэ еджапIэм илъэ­ситIо Светланэ ишIэныгъэ щыхигъэхъуагъ.

Илъэси 6 хъугъэу С. Денисовар фотоеджапIэм иклуб хэт. Аркадий Кирнос изэфэхьысыжьхэм къащыхигъэщыгъэм урегъэгупшысэ. Светланэ жанрэ зэфэшъхьафхэм зафигъэсагъ, сурэтхэм псэ апытым фэдэу уяплъы, купкIэу яIэр зэбгъашIэ пшIоигъоу зэгъэпшэнхэр ошIых.

Апэрэ ушэтынхэр еджапIэ фэ­хъугъэх. Светланэ зыкIырыплъы шIоигъо сурэттеххэр бэ хъущтыгъэх. Сэнаущыгъэ зыхэлъхэм яшIыкIэшIухэр щыIэныгъэм къыщылъагъощтыгъэх.

Дунаим щашIэ

Урысыем, дунаим ащыкIогъэ сурэткъэгъэлъэгъони 100-м ехъу­мэ С. Денисовар ахэлэжьагъ. IэкIыб къэрал 20-м нахьыбэмэ иIофшIагъэ ащалъэгъугъ, щыт­хъуцIэхэр къыдихыгъэх.

Францием, Китаим, Иран, Ма­кедонием, Испанием, Бразилием, Уэльс, фэшъхьафхэм щытхъур къащихьыгъ. Исурэтхэр Сер­бием зэрэнэсыгъэхэм щыгъуа­зэхэм таIукIэу къыхэкIыгъ.

ЗэлъашIэрэ сурэттех бзылъ­фыгъэхэм яIофшIагъэ фэгъэхьыгъэ къэгъэлъэгъоным Европэм ихэгъэгухэр хэлэжьагъэх. ЗэIу­кIэгъур Румынием щыкIуагъ.

Дунаим и Кубок икъыдэхын Великобританием щытегущыIэхи, зэнэкъокъу гъэшIэгъон яIагъ. Бразилием къыщагъэлъэгъуагъэ сурэтхэр Урысыем щытырахы­гъагъэх.

С. Денисовар нэмыкI къэгъэлъэгъонхэми ахэлэжьагъ.

Сыда къытиIо шIоигъор?

Сурэт пэпчъ хэушъхьафыкIыгъэу Iоф дешIэ. Сурэтыр тырихы зыхъукIэ сыда Светланэ зэгу­пшы­­сэрэр? Сурэтыр — тарихъ, щыIэныгъ, нэпэеплъэу гъашIэм щыуиI.

Светлана Денисовам исурэтхэм тяплъызэ, щыIэныгъэр нэгум къыкIэуцо. «ЕплъыкIэм ишъэф­хэр» зыфиIорэ къэгъэлъэгъонэу музеим къыщызэIуахыгъэм С. Денисовам гукIэ уфещэ. Сабыим къыщегъэжьагъэу нэнэжъ­тэтэжъхэм ясурэтхэр щы­олъэгъух.

Сабыир щыс, нэгушIу, псыр реутхыхьэ. Ар игушIуагъошъ, гу­щыIэкIэ къымыIорэр сурэтым хэолъагъо. Сабыим уригъусэу ори огушIо, уикIэлэцIыкIугъом зыфэогъэзэжьы, уегупшысэ.

Пшъэшъэжъыехэр мэджэгух, къэбар къызэфаIуатэ. Ар гурыIогъошIу. Пшъэшъэжъыер изакъоу щыс, инэплъэгъу дахэ сурэттехым къыхегъэщы.

Сурэт зытырихырэ цIыфыр сыдигъокIи мэгугъэ — дахэу зы­къигъэлъагъо шIоигъу. Сурэтте­хымрэ сурэтыр зытырахырэмрэ ягупшысэхэр сыдэущтэу зэтефэщтха? ЦIыфым дэхагъэу хэлъыр сыдэущтэу сурэтым къы­щыхэбгъэщыщта?

С. Денисовам пэшIорыгъэ­шъэу зегъэхьазыры. ЧIыпIэу, уахътэу сурэтыр зыщытырихыщтыр, нэфынэр, сурэт зытырихырэмрэ тыкъэзыцухьэрэ дунаимрэ язэпхыныгъэхэр, нэмыкIхэри къыделъытэх.

ЦIыфым укъымылъэгъоу сурэт зэрэтепхыщтми Светланэ зыфигъэсагъ. Уахътэр ащ фэдэ чIыпIэм зэрэщигъэфедэрэм елъытыгъэр бэ.

Ветеранхэр. Ахэр сыдигъуи къытхэтых. НэгушIох, дзэкIолI шъуашэр ащыгъ. Сурэттехым шIушIагъэу фэтлъэгъурэр искусствэ лъагэр къызыфигъэфедэзэ, ветеранхэм агу ихъыкIырэр сурэтхэмкIэ къызэриIуатэрэр, ныбджэгъуныгъэу зэдыряIэр къы­зэригъэлъагъорэр ары.

Пшъашъэм игупшыс… Пшъа­шъэм ишъэф хэта зэриIощтыр? Апэрэ шIулъэгъур, апэрэ къэгъагъ Iэрамэу шIухьафтын къыфашIыгъэр, апэрэ зэIукIэгъоу кIалэмрэ пшъашъэмрэ зэдыряIагъэр, ным игумэкI…

МакIэп сурэтышIыр гукIэ зы­лъыIэсырэр. Плъэгъурэм ишъэф сыдэущтэу щыIэныгъэм къыщыпIотэщта?

музеим щыкIощт

Сурэттех сэнэхьатым бырсырыбэ къешIэкIыгъэми, урылэ­жьэнкIэ гъэшIэгъон дэд. Мафэ къэс кIэм улъэхъу, цIыфмэ уахэт, уашIэ. ЩыIэныгъэр зэрэплъэгъу­рэм ишъэф къэоIуатэ, дунэе къэбар ошIы, тарихъым инэкIубгъо шъхьаф ухэуцо.

Урысыем ифотосурэтышIхэм я Союз икъутамэу Адыгэ Рес­публикэм щыIэмрэ Мыекъуапэ ифотоклубэу «Лэгъо-Накъэрэ» зэхащэгъэ сурэткъэгъэлъэгъоныр тыгъэгъазэм и 9-м нэс музеим щыкIощт. Сурэт 75-рэ мэ­хъу — зыр зым нахь дэхэжь, узэплъыщтыр къыхэхыгъуае къып­щэхъу.

Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо программэу «2020 — 2024-рэ илъэсхэм культурэм хэхъоныгъэ ышIыным фэгъэхьыгъ» зыфиIорэр щыIэныгъэм щыпхыращызэ культурэмкIэ министерствэр япащэу ащ фэдэ къэгъэлъэгъонхэр зэрэзэхащэхэрэм те­­гъэгушIо. Iофтхьабзэм еджакIо­хэр, ныбжьыкIэхэр, искусствэр зыгъэлъапIэхэрэр бэ хъухэу хэлэжьагъэх.

ЕмтIылъ Нурбый.