Хым иджэмакъэ макъэр хэкIуадэ, Ар сэ зэхэсхымэ сыгу егъэкIоды. Сыд пае нартхэр хым икIыжьыгъэха, Тхыдэу тиIагъэхэр зыдахьыжьыгъэха?

ЧIычIэгъы чыжьэм машIор щэбагъо, Ошъогу нэкIым шыблэр щэгъуагъо. КIэир къагъаджэу шыхэр мэщыщых, Джэрпэджэжьыр Iэлэу къэджэжьы. Унэхэр нэкIых - цIыф арысыжьэп, Пчъэхэр фэшIыгъэх, хьакIэ яIэжьэп. Джэныкъо машIор яжьэ хъужьыгъэ, Iадэу щылъыгъэр улъыижьыгъэ. Зэпкъырэзыжьы нарт ашъоджанэр, Чатэри мэIури улъыижьыгъэх. Уигъэгушхонэу зи къагъэнагъэп, Лъэпшъ иуати сыджым телъыжьэп. ШышIоIур нэкIы, зи кIэрыпхагъэп, Жьыбгъэми чъыгмэ зи къапинагъэп. Гъогухэр нэкIых, зи къатехьажьрэп, Усэхэр сэри джы къысфэкIожьрэп. УшIуцIэп, хышхор, угу ары шIуцIэр! Зыгу шIуцIэ пстэуми гъусэ уафэхъоу. Сыд пае нартхэр хым икIыжьыгъэха, Тхыдэу тиIагъэхэр зыдахьыжьыгъэха?

Сыхэхьагъ бжыхьэпэ мэзым, Слъэ осэпсым рысэтхьакIы. Тыгъэ бзыеу къеIыхыгъэм, СIэгу щэигъэу рысэлъэкIы.

Чъыгы шъхьапэм сыдэплъые, Къыпынагъэп зи ащ пкIашъэ. Пщэс фыжьыр нэпкъым телъэу, Псыхъоу чъэрэр мэIушъашъэ. Бжыхьэ мэзыр шIу сэлъэгъу, Къужъы шагъэмэ салъэхъу. Зэрыдж куашэр зэкIэнагъэу СыкIэрэхьэ сIэ пIыкIагъэу. Мэзым ощхэу сыкъыфещхэу, Чъыгым тхьапэу сыкъефэхэу, Тыгъэ бзыеу къыкъокIыгъэм СIэгу рыслъэкIэу сыхэтыгъ. Сыфэягъ сыхъунэу чъыгы Куамэу огум сиIэбэнэу, Пщэсэу псыхъом ыIэтыгъэм Фэдэу огум секIужьынэу. Iоф симыIэу, слъэ пшъыгъаеу, Пчэдыжь мэзым сыкъекIыжьы. Сыгуи скIышъуи укъэбзыгъэу Гъэпсэфыгъэу сыкъэкIожьы.

Апчы чъыIэр ыгъэпкIантIэу ИщыкIагъэп бжъэ пIэтынэу. Хъохъур угу къыдэмыкIэу Зэхахыщтэп къызэрыкIоу.

Ау а шъоныр зыIуфагъэм Чэфыр ыгу щыкIэблагъэу, КъыщымыкIэу игушIуагъо Хэт игъашIэ мылъытагъэу. Сиамал сэ къызэрихьэу СэгъэгуIэх сыкIожьынэу. Ау а хъохъоу къысфаIуагъэм Сырипхыгъэ фэд ипшъэхъу.

Сятэ непэ шъофым кIуагъэ, Мэфэ реным мэкъу къеощт. Гъуи Iушъоу къыупкIагъэм Мэзы цумпэ къыщишIыщт.

Сянэ паплъэ шъофым щыIэм, Тыгъэр плъыгъэу огум ит. Джанэр пкIантIэм ыгъэшъугъэу Сятэ шъофым къикIыжьыщт. ЩыгушIукIэу ыупкIагъэм, Мафэр кIуагъэу къэсыжьыщт. Псылъэ къэбэу зыдиштагъэм, Цумпэр изэу къыхьыжьыщт. МэкIосэжьы машIор, ЧъыIэ хъугъэ щагур. СыкIэрысэу машIом Пхъэ исэлъхьэ хьакум. Зэхэсфын слъэкIыгъэп Аущтэу зыкIэхъугъэр, ГъашIэу а блэкIыгъэм СэшIэ къыгъэзэщтэп. МэкIосэжьы машIор Унэр шIункIы хъугъэ. Хьакум пхъэу пэслъхьагъэм Къыгъэнэфрэп унэр. Тэ ухъугъа, гъашIэр, Хэт лъэхэсынагъа? Тыгъэу къысщыхъугъэр Таущтэу кIосэжьыгъа? Унэу тызэрысым Иты фэд итыгъэр, Ау дэлъыжьэп бгъэгум Фабэу гум дэлъыгъэр. Мафэу кIосэжьыгъэр Къыздехьыжьы тыгъэм. ГъашIэу сIэкIэзыгъэм Сыщэлъыхъо шIункIым. Тэ ухъугъа, гъашIэр, Хэт лъэхэсынагъа? Тыгъэу къысщыхъугъэр Таущтэу чIэсынагъа? МэкIосэжьы машIор Унэр шIункIы хъугъэ. Жъокоу тыбгъэ дэлъым ТшIэжьрэп ифэбагъэ.

Жьыбгъэм куамэхэр Къегъашъох, Бжыхьэ мэзыр Къеукъэбзы. Пщэсыр чIыгум Тырефыжьы. Уцыр жьыбгъэм Егъэгъужьы. Жьыбгъэр, жьыбгъэр! УмыIасэу, Узынэсрэр ОгъэIасэ. ЗэгъэкIугъэу УиIэбакIэ Боу уIазэм! Боу упсынкIэм! Мэзы куум Ухэхьагъэу, Оукъэбзы уфэIазэу. Амалынчъэр иоуты, Комэ гъугъэр Гоогъэзы.

Жьыбгъэр, жьыбгъэр! СэгъэшIагъо! Егъэзыгъэр Пхэмызагъэу, ШхоIур ужэ Дэмызагъэу, Дэи дэгъуи уизэфэдэу Мы дунаир къэопхъэнкIы. Бжыхьэ огур Нэгу мэзахэу, Шъофи мэзи Ащэджэгу. Ащ ипщынэ Чъыгы куамэу, Ом щегъабзэ Ипщынабзэу. Жьыбгъэр мэзым КъыщекIокIы, Чэщым фэдэу Мафэр шIункIы. Пчъэ фэшIыгъэм КъышIонагъэу, Сигъэщынэу Къопсым къеIэ. СицIыкIугъор Сыгу къыгъэкIэу, Бэрэ хъугъэ Сыгу хигъэкIэу. СиблэкIыгъэ КъысфиIэтэу, Сщыгъыр зэкIэ Жьым ылъытэу. Ежь ымакъэ Ощхэу къещхы, Сигукъао Къыдэхьащхы. СикIэлэгъум ИпсэупIэ Джы сэлъэгъу ГупсэфыпIэу. Жьыбгъэр, жьыбгъэр! Жъы умыхъоу, КIуачIэу уиIэм КъыщымыкIэу, Мы дунаир Къызэблэпхъоу, Ощхи оси Къыфэохьы. Чъыгы шъхьапэм Ущыхьагъэу, КIыригъэщэу Огъэшъуе. Онджэкъышъхьэм Укъихьагъэу, Ныоу щысыр Огъэщынэ.

Псыхъор мачъэ Къэмыуцоу, Мыжъо къэймэ Къатеуцоу. Сенэгуе ащ КъешIэжькIэ Сятэ унэу ЫшIыгъагъэр.

Жьыбгъэм МакIэу зыкъеIэты. Псыхъом Орхэр къыщеIэты. Ащ къышIэжьэу Сэ къысщэхъу Сятэ хапIэу КъышIыхьагъэр. Лъэгъо бгъузэу Нэпкъы зандэм ПсыхэхыпIэу ХэупкIыгъэм Сэ къысщэхъу ЗэхишIагъэу Сятэ ыIэ Ипытагъэ. Адэ мэзым КъышIэжьына Къужъышыпэу Тызхэтыгъэм? Хьауми машIоу Джыри блэрэм Сятэ ымэ Къыхьыжьына? Псыхъор мачъэ, Псыр зэтечъы, Мэзы цумпэм Ымэ къехьы. Огум жъуагъоу Итэкъуагъэр Псым ышъхьашъо Телъэу ехьы. Бзыухэр маджэх Ыпэм фэдэу, Мэз къужъаер Зэпагъаджэу. Псыхъом тэкIо, ТыкъэкIожьы, Ау сятэ ахэм Ахэтыжьэп. Тыгъэр мазэм IукIэжьыщтэп, Мафэм жъуагъохэр Плъэгъущтхэп. Сятэ сэри Слъэгъужьыщтэп, Сешхы ренэу Джа гупшысэм.

1 Сишъуашэ кIэпсэу, Дышъэр спытэкъоу, Сшъхьаци сыпакIи ШIуцIэу гъэлагъэу, Гухэлъэу сиIэм Шыр дэзгъэуджэу, КIасэм ыдэжьы Псэлъыхъо сэкIо. 2 «ШIу усэлъэгъу, — КъысеIо КIасэм, — Тичылэ кIалэмэ Уакъыхэсхыгъ. Бэдэдэ шIагъэу Сыгу къыплъэхъу, Непэ о пIуагъэми, Сэ сыхьазыр!». 3 Сынэ къыкIаплъэ, Дахэу мэпсалъэ. НэшIошIэу КIасэм ЗыкъысIуешIыхьэ, КъэкIуатэшъ благъэу КъыскIэрэтIысхьэ, Шъхьантэр къыштагъэу СыхегъэтIысхьэ. 4 «Сэри бэшIагъэу ШIу усэлъэгъу! Уакъыхэсхыгъэу Сыкъыпщэгугъы. Неущ сыкъакIомэ ТырыгущыIэн! ПIалъэри уахътэри Щыдгъэнэфэн…» — Къыригъэпщагъэм Сэри сешэсэу, Шхо тесымылъхьэу Къыдесэгъаштэ ... 5 Цыер цунтхъагъэу, Шыри тIуснакъэу, ПакIэри фыжьэу, Шъхьацыри тхъуагъэу, Щыгъынэу сщыгъыр Амыдыжьыгъэу, Сыушэтынэу КIасэм сылъэкIо. 6 Псыхъом псэу дэтым МашIор кIэнагъэу, Жъокури чъыIэм Имыл ыштагъэу, Ылъэгъоу пщыхъоу КIасэр къысэплъы. КъыIощтым лъыхъоу Къысшъхьапырэплъы... 7. «Сыд узыфаер, УушIоижьэу? Гъогум тет цIыфхэм Зыкъыпщадзыеу, Укъэзылъэгъурэм ЫгучIэ ипхэу, Сэри хьэйнапэ Ахэм садэпшIэу?» 8. «ТиIуагъэ тетэу Уадэжь сыкъэкIо, Iэужым пIалъэр ДыкIыгъоу къаIо!» 9. «Пшъхьацыхэр тхъуагъэ УпакIэ фыжьы! СылIыжъы Iыгъэп, Сыхьэдэ пэсэп. Зысэмыгъэлъэгъоу, КIо, зыIуегъэх! Сэри сиуахътэ ПкIэнчъэу сIымых. О сыпщыгугъэу Псэогъу ухъунэу, Уакъыхэсхынэп Узфэдэр слъэгъоу…». I0. «Арэп, тыгъуасэ О къысэпIуагъэр! ПIалъэм Iэужыр ДыкIыгъоу къаIо!». 11. «Бэрэ къысеIо Сянэ ушъыеу… Ащ игущыIэ СэрыкIэ шапхъэ. Непэ бгъотыгъэр Неущ кIодыжьыщтмэ, Ащ земыгъасэмэ БэкIэ нахь дэгъу…». 12. «Сэри джа дэдэр Сятэ къысеIо, Ыушэтыгъэу ЫшъхьэкIэ къеIо… Мылъкур осэпсэу КъакIошъ, мэкIожьы. Гур зыфэмыем Ихьапс удэтIысхьэ. ШIу узылъэгъурэм Ренэу уегъашIо, ГъочIэгъ учIэсыми УзыдегъашIо… Сэ сищыгъыны О уегъэплъэхъу, Ащ узыфэдэр Сэ сегъэлъэгъу…».

Кайсын Кулиев (зэдзэкIыгъэ) КъэсэшIэжьы, тян, а мафэр. О уныбжьыкI, сэри сыцIыкIу. ПкокI фабэ сшъхьэ ислъхьагъэу СыодэIузэ сэшъхьэукъо. Iофэу уиIэр мыухыгъэу, Хъэцыкуалъэр бгъэчэрэгъоу, Мышъэ щырэу псым хэфагъэм Иорэд сэ къысфэоIо. Псым ышъхьашъо зэгъэлъагъэ Пцэфы* кIышъоу зэрэжъыоу, Уиорэд мэшIохьэу къэпсы, Мэзы цумпэу ымэ къэу. Орэд макъэм зыдиIэтэу Хымэ къиным угу есты. Уисабый а щырым фэдэу, Псы къиугъэм рихьыжьагъэу, Амалынчъэу ыхьэу пщэхъу. Джыри непэ, ыпэм фэдэу, А орэдыр, тян, къысфаIу. Жъыгъор джыри къэмылъагъоу ГъашIэу тиIэр зэкIэкIуагъэу Унэ лъапсэ зэмылъагъэу, ТикIэлэгъум къыгъэзагъэу, Тидунай зэрэгушIуагъоу ТыныбжьыкIэу къытщэрэхъу. --------------------------------------------------- Пцэфы* – пцэжъые лъэпкъ (форель)   ГъукIэлI Нурбый