ЗэлъашIэрэ цIыфым ехьылIагъэу утхэ зыхъукIэ зэгъэпшэнхэр ошIых. Щытхъоу фаIуагъэм къыщебгъажьэмэ, апэу къыхэбгъэщырэр ишIу­шIагъэ уасэ зэрэфашIыгъэр ары.

Анзорыкъо Чеслав РСФСР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышI, Уры­сыем изаслуженнэ артист, Адыгэ Республикэм инароднэ артист, Пшызэ искусствэхэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшху.

Дунэе шIухьафтынэу Къандур Мухьадин ыцIэкIэ агъэнэфагъэр къыфагъэшъошагъ, Адыгэ Респуб­ликэм и Къэралыгъо премие илауреат.

Ч. Анзорыкъом нэмыкI щыт­хъуцIэхэри иIэх. Къызыщыт­хъужьырэп, игупшысэхэм къахигъэщырэр сэнэхьатэу къы­хихыгъэм фэшъыпкъэу зэрэ­псэурэм изакъоп.

Кощхьаблэ щыригъэжьагъ

Адыгэ къуаджэу къызыщы­хъугъэр Кощхьабл. Искусствэр зыщагъэлъэпIэрэ унагъом щапIугъ. Янэжъэу Гулэ чылэм щы­цIэрыIо пщынаоу щытыгъ. Чеслав къызэриIотэжьырэмкIэ, янэжъ пчыхьэзэхахьэхэм, нысащэхэм ахэлажьэщтыгъ. Пщы­нэо IэпэIасэу Хьагъэудж Мы­хьамэт игъусэу лъэпкъ мэкъа­мэхэр къыригъаIощтыгъэх.

Лъым хэлъыр щыIэныгъэм къыщыотэжьы. Чеслав ылъэ зытеуцом, музыкальнэ училищэу Налщык дэтым чIэхьагъ. Пщынэр шIогъэшIэгъоныгъ, ау орэд къыIоныр къыхихыгъэу щытыгъ. КIэлэ ныбжьыкIэм мэ­къэ дахэу иIэм кIэлэегъаджэхэм псынкIэу гу лъатагъ. Орэдхэр ыусыхэу зырегъажьэм, сэнаущыгъэ зэрэхэлъыр икIэлэегъаджэхэм къыхагъэщыгъ. Ленинград къэралыгъо кон­серваториер 1969-рэ илъэсым Ч. Анзорыкъом къызеухым, опернэ орэдхэр къыIонхэмкIэ шIэныгъэ гъэнэфагъэ иIагъ. Композитор Iофыгъохэм зафигъэсэнэу игъо ифагъ.

Е. Ольховскэр, Б. Араповыр, нэмыкI кIэлэегъэджэ дэгъухэр иIагъэх. Ленинград щеджэзэ, концертхэм ахэлажьэщтыгъ.

Иосиф Кобзон къыхигъэщыгъэр

ОрэдыIо цIэрыIоу Иосиф Кобзон Мыекъуапэ къэкIуагъэу гущыIэгъу тызыфэхъум, мэкъэ чанкIэ, мэкъэ къабзэкIэ орэд къэзыIорэ артистхэм ягугъу къы­шIызэ, апэу къыхигъэщы­гъагъ Анзорыкъо Чеслав.

— Кавказ изакъоп, нахь чы­жьэу уIэбэн фае ащ фэдэ макъэ зиIэ артист уIукIэным фэшI, — къытиIогъагъ И. Кобзон.

— Иосиф Кобзон сыригъусэу концертхэр Москва, Ленинград, нэмыкI къалэхэм къащыттыгъэх, — игукъэкIыжьхэм тащегъэгъуа­зэ Ч. Анзорыкъом.

Ихэку къыгъэзэжьыгъ

СССР хэгъэгушхом ишъолъыр пчъагъэхэм арагъэбла-гъэ­щтыгъэ Анзорыкъо Чеслав еджэ­ныр Ленинград къызы­щеухым, Адыгэ хэкум къыгъэзэжьыгъ. Къэралыгъо ансамблэм, филармонием яорэдыIоу искусствэм фэлэжьагъ. 1972-рэ илъэсым щегъэжьагъэу Адыгэ къэралыгъо университетым ис­кусствэхэмкIэ и Институт кIэ­лэегъаджэу, деканэу Iоф щи­шIагъ, орэдым пыщагъэхэр ыгъасэхэзэ, ищыIэныгъэ нахь гъэшIэгъон хъугъэ. Ригъэджа­гъэхэм, гущыIэ фабэ зэриIуагъэхэм, артист цIэрыIо хъугъэ­хэм Ч. Анзорыкъор ащыгъу­пшэрэп, «тхьауегъэпсэу» къыраIожьы.

ИIофшIагъэ хэхъо

Искусствэм зыкъыщыбгъо­тыныр, гъэхъагъэ щыпшIыныр IэшIэхэп. Гуетыныгъэ зыхэлъыр къиным пэшIуекIон елъэкIы. Адыгэмэ ятарихъ гъогоу къакIугъэр музыкальнэ искусствэм куоу къыщызыгъэлъэгъуагъэмэ Анзорыкъо Чеслав зэу ахэтэлъытэ.

Кавказ заом хэкIодагъэхэм афэгъэхьыгъэ симфоническэ поэмэр гум къегущыIыкIы.

Мэщ­бэшIэ Исхьакъ «Убыххэр» зыфиIоу ытхыгъэм техыгъэ произ­ведениеу Ч. Анзорыкъом ыусыгъэр Адыгэ Республикэм и Пра­вительствэ иконцерт хэ­хыгъэхэм ащэIу.

Лъэпкъ театрэу Цэй Ибра­хьимэ ыцIэ зыхьырэм Шъхьаплъэкъо Хьисэ ипьесэу Шэуджэн Мосэ фэгъэхьыгъэр зыщагъэуцум, орэдышъор Ч. Анзорыкъом ыусыгъ. Симфоническэ поэмэу «Си Адыгеир», лъэпкъ шIэжьым, зэкъошныгъэм игъэпытэн яхьылIэгъэ произ­ведениехэр иIофшIагъэхэм къа­хэхъуагъэх.

КIэлэцIыкIу музыкальнэ искусствэм зиушъомбгъуным фэшI фортепианэм къырагъэIорэ орэ­дышъоу ыусыгъэр макIэп. Адыгеим итхакIомэ яусэхэм атехыгъэ орэди 100 фэдиз икъэ­лэмыпэ къычIэкIыгъ.

Лъэхъаным диштэрэ орэдхэу «Си Адыгей», «Адыгэ шъуаш», «Адыгэ быракъ», «Джэныкъо машIу», нэмыкIхэри компози­торым ыусыгъэх.

Сэмэркъэу-кIэнэкIэлъэ орэдэу Бэгъ Нурбый игущыIэхэм атехыгъэм цIэ зэфэшъхьафхэр иIэх. «Тэ укIорэ, си Гуаго?» зыфиIорэр ары зигугъу къэтшIырэр. Орэдыр Чеслав концертхэм бэрэ къащиIуагъ.

— Сэри а орэдыр сигуапэу къэсэIо, — игупшысэхэм та­щегъэгъуазэ Адыгэ Республикэм изаслуженнэ артистэу Быщ­тэкъо Азэмат. — Орэдым хэлъ гущыIэхэр сшIогъэшIэ­гъоных, зыми фэдэхэп. Ком­позиторым мэкъамэу къыхихы­гъэр сшIодах.

Тамэ ритыгъ

Республикэ общественнэ движениеу «Адыгэ Хасэм» ­иIофыгъохэм Ч. Анзорыкъор чанэу ахэлажьэщтыгъ. Адыгэ шъуашэм и Мафэ апэрэу агъэ­мэ­фэкIынэу 2011-рэ илъэсым зырахъухьэм, Чеслав гушIуагъэ, иIахьэу хилъхьащтым егупшысагъ.

«Адыгэ шъуашэм» имэкъа­мэхэр ыусыгъэх, орэдыр мэфэкIым къыщиIуагъ. ЯтIонэрэ орэдэу «Адыгэ быракъыр» ащ къыкIэлъыкIуагъ. Лъэпкъ гу­пшысэу ащыпхырищыгъэр щы­Iэныгъэм щылъэкIуатэ.

— Анзорыкъо Чеслав ишIуа­гъэкIэ искусствэм нахь пэблагъэ сыхъугъ. Ащ иорэдхэу ­лъэпкъ шъуашэм, быракъым афэгъэхьыгъэхэр сигуапэу мэфэкIхэм, концертхэм къащы­сэIох. Орэдхэр зэзгъашIэхэ зэ­хъум, Чеслав нэплъэгъукIи, гущыIэ фабэхэмкIи IэпыIэгъу къызэрэсфэхъугъэр сщыгъупшэ­рэп, — игупшысэхэм тащегъэгъуазэ Къэралыгъо телерадиокомпаниеу «Адыгеим» ижурналистэу Беданыкъо Замирэ.

Оркестрэм фагъадэ

Республикэм инароднэ артистэу, орэдусэу, пщынаоу Лъэ­цэрыкъо Кимэрэ Анзорыкъо Чеславрэ зэгъусэхэу IэкIыб къэ­ралхэм ащыIагъэх, концертхэм, дунэе фестивальхэм ахэлэжьагъэх.

— Кимэ пщынэр зэкIищызэ, нэгушIоу къызэрэсэплъэу гушхо­ныгъэ къысхилъхьэщтыгъ, — къеIуатэ Ч. Анзорыкъом. — Ки­мэ ипщынэ оркестрэм фагъадэщтыгъ. Ащ сыготэу орэд къасIо зыхъукIэ, тилъэпкъ искусствэ лъэшэу зэрэбаир нахьышIоу къыспкъырыхьэщтыгъ.

Адыгэ Республикэм инароднэ артистэу, композиторэу Гъо­нэжьыкъо Аскэри Чеслав игъу­сэу лъэпкъ зэхахьэхэм бэрэ ахэлэжьагъ. Язэпхыныгъэхэр искусствэм щыпытагъэх.

Адыгэ культурэм и Дунэе фестивалэу Тыркуем щыкIуа­гъэм щыIэхэу нэбгырабэмэ нэ­Iуасэ афэхъугъэх. Къэбэр-­тэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе­-Щэрджэсым, Краснодар краим, Адыгеим, фэшъхьафхэм къарыкIыгъэхэр Тыркуем зыщызэ­Iо­кIэхэм, зэлъэпкъэгъухэм зэ­дэ­гущыIэгъоу зэдыряIагъэр ашIогъэшIэгъоныгъ.

Адыгэхэр итэкъухьагъэхэу хэгъэгухэм, шъолъырхэм ащэ­псэухэми, зы бзэ яI. Якультурэ, яшэн-хабзэхэр къаухъумэх, ис­кусствэм зэфещэх.

Анзорыкъо Чеслав хэкум къэзыгъэзэжьырэ тилъэпкъэ­гъухэр ыдэжь къыригъэблагъэ­хэу, апэрэ уахътэм иунэ ригъэ­сыхэу къыхэкIыгъ.

Израиль щыпсэурэ тилъэп­къэгъухэр Мыекъуапэ къэкIуагъэхэу «Адыгэ макъэм» иредакцие тащыIукIагъ. Кфар-Камэ щыщ Ацумыжъ Налщык икъо­джэгъухэр къелъэIугъэхэу къытиIуагъ.

— Анзорыкъо Чеслав ымакъэ зытетхэгъэ дискыр тыдэ щысщэфын слъэкIыщт?

Ацумыжъ Налщык илъэIу фэдгъэцэкIагъ. Анзорыкъо Чеслав зыIутэгъакIэм дунаир фэ­мыхъужьэу гушIуагъэ.

Мамыр псэукIэр

Тыркуем къикIыжьыгъэ ти­лъэпкъэгъоу, Дунэе Адыгэ Ха­сэм иIофшIэн хэлэжьэрэ Мэщ­фэшIу Нэдждэтрэ Анзорыкъо Чеславрэ шIэжьым нэIуасэ зэ­фишIыгъэх, язэпхыныгъэхэр щыIэныгъэм щэпытэх.

Кавказ заом тхьамыкIагъоу къыпкъырыкIыгъэм, адыгэхэм къинэу зэпачыгъэм афэгъэхьыгъэ тхыгъэхэр Н. МэщфэшIум иIэх. Хэгъэгу зэошхоми гукIэ зыфигъазэмэ, заом цIыфыбэ зэрэхэкIуадэрэр, ар машIоу зэ­рэщытыр, заом шъузабэ ышIыгъэ бзылъфыгъэхэм ягумэкI-­гупшысэхэр къыхегъэщых.

Усэу МэщфэшIу Нэдждэт ытхыгъэм техыгъэ произведениеу Анзорыкъо Чеслав симфо­ническэ оркестрэм пае ыусы­гъэм уедэIу зыхъукIэ, гур «зэ­редзэ», нэпсыр къырегъэхы. Зэфэхьысыжьхэр цIыфым ищы­IакIэ, мамыр псэукIэм яопхых.

— Кавказ заом, адыгэ шъуа­шэм, адыгэ быракъым, нэмыкI­хэм афэгъэхьыгъэу Анзорыкъо Чеслав ыусыгъэхэм уядэIу зы­­хъукIэ, тилъэпкъ итарихъ, икультурэ нахьышIоу зэбгъа­шIэхэ пшIоигъо охъу искусствэм лIэ­ужхэр зэрэзэфищэхэрэм ехьы­лIэгъэ IофшIагъэхэр сыгу къагъэ­кIых, — къытиIуагъ сурэтышI-модельер цIэрыIоу СтIашъу Юрэ.

ЛъэпсэшIур мэбагъо

Анзорыкъохэм яунагъо искусствэр щагъэлъапIэ. Чеслав янэжъ изакъоп лъэпсэшIур зы­гъэпытагъэр. Чеслав ишъхьэ­гъусэу Светланэ Адыгэ кIэлэегъэджэ колледжэу Андырхъое Хъусенэ ыцIэ зыхьырэм илъэсыбэрэ адыгабзэмкIэ щыригъэ­джагъэх. Ащ игущыIэхэм атехыгъэ орэдхэри аусыгъэх.

Зэшъхьэгъусэхэм апхъоу Мар­зыет Адыгэ Республикэм искусствэхэмкIэ икIэлэцIыкIу еджапIэу Лъэцэрыкъо Кимэ ыцIэ зыхьырэм ипащ. Долэт Санкт­-Петербург щеджагъ, Ленинград хэкум, Германием, Мыекъуапэ, фэшъхьафхэм иконцертхэр ащыкIуагъэх. Композиторэу Анзорыкъо Долэт музыкальнэ Iэмэ-псымэхэмкIи орэдышъохэр къырегъаIох. Чеслав ипхъо­рэлъфи искусствэм пыщагъ.

Къыдэмыхъугъэр

Республикэ Къэралыгъо филармонием и Къэралыгъо оркестрэу «Русская удалым» Ан­зорыкъо Чеслав хэтэу Адыгеим культурэмкIэ имафэхэу Москва щыкIуагъэхэм, нэмыкI шъо­лъырхэм ащызэхащэгъэ концертхэм ахэлэжьагъ. УрысыбзэкIи, адыгабзэкIи, нэмыкIыбзэхэмкIи классикэм хэхьэгъэ орэдхэр къащиIуагъэх.

— «Русская удалым» хэпшIыкIэу ситворчествэ къыгъэбаигъ, — тиупчIэхэм джэуап къареты­жьы Анзорыкъо Чеслав. — Рес­публикэм, хэгъэгум ащы­псэурэ лъэпкъхэм язэпхыны­гъэхэр гъэпытэгъэнхэм оркест­рэр чанэу ахэлэжьагъ.

Чеслав интернационалистэу ищыIэныгъэ гъогу къыхьыгъэу елъытэ. ИшIушIагъэ тэри ты­рэгушхо, ау игумэкIхэр, къы­дэмыхъугъэхэр шъхьэихыгъэу къэтIонхэ фаеу елъытэ.

Адыгэ лъэпкъ музыкальнэ Iэмэ-псымэхэм яоркестрэ рес­публикэм щызэхэщэгъэным илъэс пчъагъэ хъугъэу тытегущыIэ. Ащ фэгъэхьыгъэ тхыгъэ­хэр гъэзетэу «Адыгэ макъэм» къызэрэщыхэтыутыгъэхэм Анзорыкъо Чеслав ащыгъуаз.

«Ащ фэдэ оркестрэ Адыгеим щызэхащэмэ, сигуапэу Iоф щыс­шIэщт», — къы­тиIогъагъ Ч. Анзорыкъом.

Iофым тытегущыIэ, ау лъыкIуатэрэп. Оркестрэр зэхащэмэ, республикэм имузыкальнэ искусствэ хэпшIыкIэу хэхъоныгъэ­хэр ышIыщтых. Адыгабзэм изэ­гъэшIэн, игъэфедэн лъэпкъ оркестрэр зэрэфэIорышIэщтым Анзорыкъо Чеслав ицыхьэ телъ.

Урысыем икоммунистическэ партие хэтэу Анзорыкъо Чеслав непэ имэфэкI, илъэс 81-рэ мэхъу. ТилъапIэу Чеслав! Лъэпкъэу узыщыщым, республикэм шIоу афэпшIагъэр Тхьэм къыуе­гъэтэжь. УиIофшIэн насыпэу хэ­бгъотагъэр пфэбэгъонэу тып­фэлъаIо. Тыгъэр тшъхьащытэу, чIыр къекIокIыфэ уиорэдхэр ду­наим щыжъынчыщтых. Опсэу, Чеслав!

ЕмтIылъ Нурбый.