«Черкес ФМ» зыфиIорэ лъэпкъ радиоу адыгэхэм осэшхо зыфашIырэр непэ ылъэ теуцуагъ. IэкIыб къэралыгъо зэфэшъхьафхэм арыс тилъэпкъэгъухэр зэзыпхыжьырэ, адыга­бзэм иIэшIугъэ зэхязыгъашIэрэ, адыгэ ха­бзэм икупкI тфызэпкъырызыхырэ, лъэпкъ мэ­къэмэ дахэм тыкIэзыгъэдэIукIырэ радиор тищыIэныгъэ щыщ Iахь хъугъэ.

ШэкIогъум и 6-м радиом Iоф зишIэрэр илъэс хъугъэ. А охътэ кIэкIым ащ цIыф мин пчъагъэхэр дихьыхыгъэх, къэралыгъуабэмэ ащашIэ хъугъэ.

Адыгэ радиом изэхэщэн кIэщакIо фэхъугъэр, ащ Iоф ышIэу езыгъэублагъэр Къэбэртэе-­Бэлъкъарымрэ Ингуш Респуб­ликэмрэ язаслуженнэ артистэу, режиссерэу, продюсер цIэ­рыIоу Хьэцей Тимур.

Iофым пэублэ фэхъугъэм, непэ зызэриужьыгъэм атед­гъэгущыIэнэу Тимур упчIэ заулэкIэ зыфэдгъэзагъ, зипэщэ радиом гъогуонэ кIыхьэ къыкIунэу тыфэлъэIуагъ.

— Тимур, «Черкес ФМ-р» апэрэ дунэе адыгэ радиоу, къэралыгъуабэмэ ащыпхыращырэ медиа­-проектышхоу щыт. Илъэсым къыкIоцI ар цIыфыбэмэ агу рихьыгъ. Лъэпкъ культурэм хэ­хъоныгъэ езыгъэшIырэ лъэбэкъушхоу ар плъы­тэмэ хъущт. Ащ фэдэ радио зэхэпщэнэу сыдигъуа угу къызыкIыгъэр?

— Ятэжъ пIашъэхэм яхэку пэIапчъэу цIыфыр псэу зыхъу­кIэ, лъэпкъ зэхашIэр нахь лъэш мэхъу. Хэкум упэчыжьэми, лъэпкъым итарихъ, икультурэ, ихабзэхэр, ыбзэ IэкIыб зэрэмышIыщтхэм упылъ.

Сэ джыдэдэм Москва сыщэпсэу ыкIи сыщэлажьэ. Ау хэкупсэу сызэрэщытым елъытыгъэу зигугъу къэсшIыгъэхэр зыкIи IэкIыб сшIыщтыгъэхэп. Спортзалым сыщыIэу адыгэ радио зэхэсщэнэу сыгу къэ­кIыгъ. ЕтIанэ IофшIапIэм сызынэсым ащ сыдэлажьэу сыублагъ. Бэ темышIэу къыздэлэ­жьэщт купыр зэзгъэуIуи, си­гухэлъ нэфапIэ хъугъэ.

Радио зэхэпщэныр Iоф къызэрыкIоп. ИлъэскIэ проектыр дгъэхьазыри, джырэ радиомкIэ шапхъэу щыIэхэм адиштэу ар зэтедгъэпсыхьагъ.

— Тилъэхъан Iофхэр зэрагъэцакIэхэрэри, къэралыгъор зэрэзэрагъакIорэри пчъагъэхэр зылъэпсэ (Digital) амалхэмкIэ ары. Лъэпкъыр уахътэм зэ­рэ­дэбакъорэр лъэшэу ти­гуап. Сотовэ телефоным тет радиом Iоф ­зэришIэрэ шIыкIэр, ащ паекIэ уасэ зыкIатын фаер бэмэ къагурыIорэп. «Радио Черкес ФМ-м» ипшъэрылъхэм нахь ­игъэкIотыгъэу уакъытегущыIэ сшIоигъуагъ.

— ШъыпкъэмкIэ, радиом пае пкIэ атэу ыпэкIэ щытыгъэп. Ау тэ тызыщыпсэурэ лъэхъаным къекIурэ радио бгъэлэжьэным, телефоным тырябгъатхэу, узыщыфаем дэжь къызэIупхэу ащ уедэIужьыным мылъку апэIохьэ. Радиостанциер техникэкIэ зэтебгъэпсыхьаным, мафэ къэс ащ икъэтынхэр бгъэхьазырынхэм пае уахъти мылъкушхуи уиIэн фае.

НепэкIэ дгъэфедэрэ телефонхэм пкIэ зылъатырэ ащ фэдэ программабэ яI. Тирадио пае ыпкIэ атыныр уахътэм къыгъэу­цугъэ шапхъэхэм зэу ащыщ. Тэ ахъщэ къэдлэжьынымкIэ гъуни-нэзи зимыIэ рекламэхэр дгъэфедэхэрэп. ЦIыфхэр гу­псэфэу адыгэ радиом едэIунхэм пай арэущтэу тызкIэзе­кIорэр. Чэщи, мафи Iоф зышIэрэ адыгэ радиом пае мазэм долларитIу имыкъу ытыныр хэти къехьылъэкIынэу сыгугъэрэп.

— Тимур, радиом икъэтынхэм нахь игъэкIотыгъэу уакъытегущыIагъэмэ дэгъугъэ. Ащ едэ­Iухэрэм сыда анахьэу зэхахымэ ашIоигъор?

— Нахь пасэу щыIэгъэ орэдыIохэми, джырэ орэдыIохэми къаIохэрэр «Черкес ФМ-м» иэфир къехьэх. Орэдхэм уахътэу къафыхэдгъэкIырэр нахьыб. Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Щэрджэсым, Адыгеим, нэмыкI къэралыгъохэм ащыпсэурэ адыгэ орэдыIохэм ятворчествэ тэ тылъэIэсы. Радиом едэIурэ пэпчъ ыгу ри­хьырэ мэкъамэ щызэхихын, икIэсэ орэдыIом «щыIукIэн» фай.

«Адыгэ хабз» зыфиIорэ рубрикэр зиIэ къэтынхэр бэмэ агу рехьы. Лъэпкъ хабзэхэм афэгъэхьыгъэ къэтынхэр кIэкIых, гум иубытэгъошIух. Джащ фэдэ къабзэу гъэпсыгъэ «Адыгэ гущыIэжъхэр» зыфиIорэри. Лъэпкъым ижъ-ижъыжькIэ къыде­кIокIырэ адыгэ гущыIэжъхэмрэ гущыIэ щэрыохэмрэ мафэм пчъагъэрэ зэхэпхынхэр лыеп.

КIэлэцIыкIухэм апае радиом адыгэ пшысэхэр пчыхьэрэ къе­тых. Адыгэхэм афэгъэхьыгъэ къэбарыкIэхэри, сэмэркъэухэри мыщ щызэхахын алъэкIыщт.

— Адыгэ орэд дэхабэ къе­шъогъаIо, хэта ахэр къыхэзыхрэр?

— Орэдхэр къыхэзыхрэр сэры. Радиор къызэIутхыным ыпэкIэ орэд мини 3 фэдизмэ сядэIуи, орэд 300 ахэм къа­хэс­хыгъ. МэкъамэмкIи, зэрэтетхагъэмкIи щыкIагъэ зимыIэхэр ары ахэм ахэзгъэхьагъэр. Радиом непэ къытыхэрэр тиорэдыIохэм япроизведение ана­хьышIухэр ары.

— Москва щылажьэу езыгъэжьэгъэ радиор не­пэ къэралыгъуабэмэ анэсыгъ, дунэе мэхьанэ иIэ хъугъэ. Урысыем нэмыкIэу сыд фэдэ хэгъэгухэр ара ащ икъэтынхэм зыщядэIухэрэр?

— Радиом изэхэщэн ыуж сызехьэм зэрэдунаеу ар щы­зэхахыным тезгъэпсыхьэу сыу­благъ. Апэдэдэ 2019-рэ илъэсым шэкIогъум и 6-м Урысыем щылажьэу ащ ригъэжьагъ, 2020-рэ илъэсым игъэмафэ Тыркуемрэ Иорданиемрэ Iофыр ащы­зэпыуцуагъ.

НепэкIэ а къэралыгъуищмэ арысхэр ары нахьыбэрэмкIэ тирадиокъэтынхэм ядэIухэрэр. Ау Германиеми, Америкэми, Из­раили, нэмыкI чIыпIэхэми къа­рыгущыIыкIырэр бэ, ятелефонхэм атырарагъэтхагъэу ядэIоу ахэм къаIо. Зэрэдунаеу зэлъызыгъэIэсрэ Инстаграмым нэкIубгъоу щытиIэмкIи, нэмыкI амал­хэмкIи къэбархэр къытагъашIэ, яеплъыкIэхэр къытаIо. Лъэшэу тигуап радиор зыгу рихьырэ нэбгырабэ зэрэщыIэр, лъэп­къыпсэхэу, хэкупсэхэу IэкIыб къэралыгъохэм арысхэр зэрэзэрипхыхэрэр. Радиом едэIу­хэ­рэм япчъагъэ мафэ къэс хэ­хъо, тапэкIи ахэр нахьыбэ хъунэу тэгугъэ.

— Тимур, илъэс гъогууа­нэ къызэшъунэкIыгъ. А уахътэм къыкIоцI бэ шъуфызэшIокIыгъэр, джыри сыд фэдэ лъэ­ныкъохэр ара шъузыдэлажьэмэ шъушIоигъор?

— ЛъэныкъуабэхэмкIэ ра­диом иIофшIэн зебгъэушъомбгъун плъэкIыщт. Ау ар мылъкушхо зытекIодэрэ Iоф.

ЫпшъэкIэ къызэрэщысIогъагъэу, типроект дунэе мэхьанэ иI. НэмыкI къэралыгъохэм радиор тыркубзэкIи, арабыбзэкIи къащэгущыIэ. Ау сыдигъуи ахэм адыгабзэр акIыгъу. Джыри гухэ­лъыбэ тиI, ар радиом епхыгъэ техническэ Iофыгъохэр ары. Хэ­хъоныгъэ емыгъэшIмэ, сыд фэ­дэрэ Iофи къызэтеуцощт. Тэ Iофэу етхьыжьагъэр нахьышIу зэрэтшIыщтым сыдигъуи тыпы­лъыщт.

— Дэгъоу тшIэрэ актер­хэм, цIыф цIэрыIохэм амакъэ радиом щызэхэтэхы. Ащ щылажьэ­хэ­рэр узэрэфаеу уугъоигъэха?

— Радиом Iоф ышIэу зеублэм адыгабзэкIэ радиокъэтынхэр зезыщэщт цIыфхэр зэрэмакIэхэр къэнэфагъ. Ащ хэкIыпIэ къыфэдгъотыгъ, Къэбэртэе драматическэ театрэу ШэуджэнцIыкIу Алый ыцIэ зыхьырэм иактерхэр Iофым къыхэтщагъэх. КIэлэцIыкIухэм афэгъэхьыгъэ пшысэхэм ахэр IупкIэу къяджэх.

Рубрикэ шъхьаIэхэм якъэтын фэгъэзагъэхэр дахэу пчэгум щыгущыIэшъухэрэ, адыгэбзэ жэ­бзэ къабзэ зыIулъ, хэкум щызэлъашIэхэрэ Гумэ Маринэрэ Нэфышъ Тимуррэ. НэмыкI лъэпкъ­­хэм къахэкIыгъэ специалистхэри чанэу къыддэлажьэх.

— «Черкес ФМ» радиор къызежьагъэм къыщыублагъэу сэ сшъхьэкIэ Apple Music гуадзэр шIагъоу къызэIусхыжьырэп. Сыда пIомэ, адыгэ мэ­къамэхэм, орэдхэм, къэбарыкIэхэм шъуирадио сащедэIуныр нахь къы­хэсэхы. Лъэпкъ баины­гъэм зы налъэу хэуцогъэ радиом мэхьанэу иIэм тапэкIи нахь зыкъежъугъэIэтын шъуимурада?

— Радиор цIыфхэм къашъхьа­пэмэ, агу къеIэтымэ сигуап. Джащ пай ар къызкIызэIутхыгъэри. НэмыкI чIыпIэхэм адыгэ орэдхэм уащылъымыхъоу, ащ уахътэ темыгъэкIуадэу, «Черкес ФМ-р» къызэIухи, сыдигъуи орэд дэхабэ ащ щызэхэпхыщт. ЦIыф­хэм ар агу рехьымэ, типшъэ­рылъ дгъэцэкIагъэу тлъытэзэ, ыпэкIэ тылъыкIотэщт.

Джырэ лъэхъаным къыгъэуцурэ пшъэрылъхэм адиштэу маркетингымкIэ, рекламэмкIэ, нэмыкI лъэныкъохэмкIэ узыдэлэжьэн фаеу радиом иIэр джыри бэ. 2020-рэ илъэсым зэшIотхын фэегъэ Iофыгъохэм ащыщ пчъагъэ COVID-19-м къызэтыриIэжагъ. Типшъэрылъ шъхьаIэр радиом уасэу иIэм зыкъегъэIэтыгъэныр, ащ едэIухэрэм агу къыIэтыныр, къашъхьапэщт го­рэ­хэр щызэхахыныр ары.

Непэ цIыфыбэмэ «Черкес ФМ-м» игугъу шIукIэ ашIы. Ащ едэIухэрэм япчъагъэ хэхъо зэ­пы­тынэу сэгугъэ. Ар нахь кIэщыгъо, купкIышIо, гъэшIэгъон шIыгъэнымкIэ зи тфызэшIокI къэдгъэнэщтэп.

— Опсэу, Тимур, уигу­хэлъ­хэр Тхьэм къыб­де­гъэ­хъу. Илъэсэу къызэшъунэкIыгъэр гъогуонэ кIыхьэм иублапIэ орэхъу.

ДэгущыIагъэр НэкIэпыджэ Замир. Налщык.