ЛъэгъошIу

Сабый цIыкIур мы чIым къызытехъокIэ, пстэуми апэу игупсэхэу, къешIэкIыгъэ цIыфхэр зэрэфэлъаIохэрэр псауныгъэ пыт, шэнышIо, насыпышIо хъунэу ыкIи лъэгъошIу щыIэныгъэм щыпхырищынэу ары. Ащ елъытыгъэу къэпIон хъумэ, непэ къызыхъугъэ мэфэкI дахэр хэзгъэунэфыкIырэ ЩэшIэ Щамсэт шIум, насыпым, лъэгъо зэныбжь зафэм зэрахэмыныгъэр нафэ.

Щамсэт Теуцожь районым ит къуа­джэу Едэпсыкъоешхом (хы IэрышIым ычIэ хъугъэм) чъэпыогъум и 1-м, 1950-рэ илъэсым къыщыхъугъ. Къызэрыхъу­хьагъэр нэхъойрэ шъхьэкIафэрэ зэрылъ унагъу, лъэпкъ шэн-хабзэхэр къызщагъэ­гъунэу, адыгэ гущыIэм мэхьанэ зыщыфашIэу. Щамсэт а зэкIэ пкъырыхьагъ: пасэу, къоджэ еджапIэм чIэсызэ, ежьыри хъурэм, ыпэкIэ къэтым гу лъимытапэу, гупшысэм зыритыгъ. ИкIэсагъ адыгэ гущыIэм кIоцIылъыр, къикIырэр зынэсырэр зэригъэшIэныр, ыгъэунэфыныр. Джащыгъум теубытагъэ хэлъэу бзэхэр, литературэхэр зэригъэшIэнхэр ыкIи ахэмкIэ кIалэхэр ригъэджэнхэ сэнэхьатыр къыхихыгъ. Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым филологиемкIэ ифакультет 1976-рэ илъэсым къыухыгъ. Зы илъэсрэ Адыгэ хэку еджэпIэ-интернатым Iоф щишIагъ. 1977 — 1990-рэ илъэсхэм Адыгэ хэку краеведческэ музеим (джы АР-м и Лъэпкъ музей) научнэ пропагандэмкIэ иотдел ипэщагъ. Чаныгъэ-хъупхъагъэ зыхэлъ научнэ IофышIагъ, адыгэ лъэпкъым итарихъ цIыфыбэу музеим къакIохэрэм афиIотыкIыгъэнымкIэ Iофышхо ышIагъ, IупкIагъи, шIэныгъи зэриIэр къыгъэлъэгъуагъ. 1990-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтэу Т. М. КIэращэм ыцIэ зыхьырэм инаучнэ IофышIэ шъхьа­Iэу, ащ ыужым литературэмкIэ отделым ипащэу Iоф ешIэ. Ушэтын, зэхэфын-зэгъэпшэн ыкIи зэфэхьысыжь Iофыр дэгъоу къыдэхъу.

1994-рэ илъэсым Ергъукъо-ЩэшIэ Щамсэт Ерстэм ыпхъур филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидат, 2005-м — филологие шIэныгъэхэмкIэ доктор хъугъэ.

Щамсэт ытхыхэрэр 1978-рэ илъэсым щыублагъэу хеутых. Институтым щеджэзэ, итхыгъэхэр апэрэу хэку гъэзетэу «Социалистическэ Адыгеим», литературнэ-художественнэ журналэу «Зэкъош­ныгъэм» къащыхеутых. Щамсэт апэдэдэ зэрашIагъэр прозэм илъ усэхэу — лирическэ этюд гъэшIэгъонхэу, тхыпхъэ- хъырахъишъэхэу къыIэкIэкIыгъэхэр арых. Ащ фэдэ усэ-тхыпхъэхэр адыгэ литературэмкIэ кIэу щытыгъэх, ахэр купкIымкIи, шъуашэмкIи, бзэмкIи лъэшэу зэдиштэхэу, адыгабзэм ыкIуачIэ, идэхагъэ зэфэдэкIэ зыхэгощагъэхэу, тыбзэ илъэ­шыгъэ зэхыозыгъашIэщтыгъэх. Щамсэт ныбжьыкIагъэми, илирическэ этюдхэм гупшысэ куоу ахэлъым, къэIокIэ-зэгъэ­пшэнхэу къадигъотыхэрэм гупшысэкIэ амал ин зыIэкIэлъэу зэрэщытым ухэтми гу лъыотэ. Ащ иусэхэр сурэт-тхыпхъэ гъэчъыгъэх, исатырхэм гурэ псэрэ зэрахэлъым, психологизмагъэр зэращыIорышIэрэм авторыр зэрэгупшысакIор, щыIэныгъэм зэрэкIоцIырыплъырэр къыуагъашIэ. ЩэшIэ Щамсэт илирическэ усэхэр зэхэугъоягъэхэу тхылъэу къыдигъэкIыгъэх: «УблапIэ», «Бзыужъый».

Усэным имызакъоу, Ергъукъо-ЩэшIэ Щамсэт адыгэ литературэм изэгъэшIэн-зэхэфынкIэ научнэ Iоф­шIагъэхэр иIэх ыкIи къыдигъэкIыгъэх. ЗэлъашIэрэ тхэкIошхоу МэщбэшIэ Исхьакъ ироманхэмкIэ монографическэ научнэ IофшIагъэхэр къыхиутыгъэх: «Восхождение к памяти. Размышления о романах Исхака Машбаша», «Характерные обстоятельства новой поэзии начало кризиса», «Художественное своеобразие адыгейской поэзии». ШIэныгъэлэжьым адыгабзэкIэ монографиеу «Адыгэ поэзием игъогухэр», «Ритмы драматической эпохи», мыхэм анэмыкI­хэри къыдигъэ­кIыгъэх.

ЩэшIэ Щамсэт итхыгъэхэм ащыщхэр Дагъыстаным, Къэбэртэе-Бэлъкъарым янаучнэ гупчэхэм къащыдэкIырэ «Гъуа­зэм» ыкIи журналэу «Культурная жизнь Юга России» зыфиIорэм къащыхаутыгъэх.

Щамсэт лъэпкъ шIэныгъэм ыкIи урысые литературэм яхэхъоныгъэ зиIахь хэзылъхьэрэ цIыф, шIэныгъэлэжь. Къэралыгъоми ащ мэхьанэ къыфишIызэ, Урысыем итхакIохэм я Союз и Щытхъу тхылъ къыфагъэшъошагъ.

Ергъукъо-ЩэшIэ Щамсэт Урысыем итхакIохэм я Союз 1997-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу хэт. Ащ игъашIэ литературэм рипхыгъ. Мэгупшысэ, зэхефы, зэрегъапшэ, зэфехьысыжьы; лъэгъо­шIоу хихыгъэм зафэу рэкIо, зыфэгумэкIэу, зыфэулэурэр иадыгэ лъэпкъ.

Мамырыкъо Нуриет.