ГукIэгъумрэ лIыхъужъныгъэмрэ
Джырэблагъэ Темыр Осетием — Аланием, Ставропольскэ краим ксенофобием, этническэ зэдэмыщыIэныгъэм апэшIуекIогъэным афэгъэхьыгъэ семинар ащыкIуагъ. Холокост, Хэгъэгу зэошхом илъэхъан еврей лъэпкъыр нэмыцхэм зэрагъэкIодыщтыгъэр ыкIи терроризмэм екIодылIагъэхэр щысэу щаштагъэх.
Мы Iофтхьабзэм рагъэблэгъагъэу хэлэжьагъ зэлъашIэрэ режиссерэу, продюсерэу, сценаристэу, УФ-м икинематографистхэм я Союз хэтэу, Союзым и Представительствэу АР-м щыIэм ипащэу Нэгъэплъэ Аскэрбый. Илъэсэу тызыхэтым ищылэ мазэ къыдэкIыгъ ащ ыгъэуцугъэ документальнэ фильмэу «Подвиг милосердия» зыфиIорэр. Холокостым илъэхъан адыгэхэр, Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Щэрджэсым ыкIи Адыгеим ялIыкIохэр, еврейхэм IэпыIэгъу зэрафэхъущтыгъэхэм, нэмыцхэм къазэраIэкIахыжьыщтыгъэм ар фэгъэхьыгъ. Мы кинофильмэр ары ушъхьагъу шъхьаIэу фэхъугъэр режиссерыр семинарым рагъэблэгъэным.
Аскэрбый къызэкIожьым къызэрэтфиIотагъэмкIэ, научнэ-просветительскэ Гупчэу «Холокост» зыфиIорэр ары Iофтхьабзэр зэхэзыщагъэр. Ащ икIэщакIоу ыкIи иучредителэу Илья Альтман фильмэмкIэ упчIэжьэгъоу ежь иIагъ. Режиссерым иIофшIагъэ лъэшэу ыгу рихьыгъэу Iофтхьабзэм ригъэблэгъагъ.
Семинарыр мэфитфырэ, Iоныгъом и 2-м къыщегъэжьагъэу и 6-м нэс, къалэхэу Владикавказ, Беслан, Пятигорск ыкIи Кисловодск ащыкIуагъ. Урысыем ишъолъыр 20-мэ къарыкIыгъэхэу, Холокостым хэкIодагъэхэм, терроризмэм екIодылIагъэхэм афэгъэхьыгъэ IофшIагъэхэр зиIэ журналист нэбгырэ 30 хэлэжьагъ.
«Дети — жертвы Холокоста и террора» зыфиIорэ конференциемкIэ ар Владикавказ къыщызэIуахыгъ. Аскэрбый къызэрэтлъигъэIэсыжьыгъэмкIэ, 2004-рэ илъэсым къалэу Беслан къыщыхъугъэ тхьамыкIагъом хэкIодагъэхэм яшIэжь гъэпытэгъэным епхыгъэ Iофхэр ары нахьыбэу зытегущыIагъэхэр.
Джащ фэдэу конференцием къыдыхэлъытагъэу, террактхэм ахэкIодагъэхэр СМИ-м къызэратыхэрэм фэгъэхьыгъэу «Iэнэ хъурае» зэхащэгъагъ. Ащ къыщыгущыIагъэхэм ащыщ Нэгъэплъэ Аскэрбый. Документальнэ фильмэу мы Iофтхьабзэм рагъэблэгъэным ушъхьагъу шъхьаIэ фэхъугъэм къытегущыIэзэ, Хэгъэгу зэошхом илъэхъан нэмыцхэм еврейхэр агъэкIодынхэм ыуж зэритыгъэхэр цIыф лъэпкъым пэшIуекIорэ бзэджэшIагъэу зэрилъытэрэр къыхигъэщыгъ.
— Ащ фэдэ къыхэмыкIыжьыным пае хъугъэ-шIагъэхэр зытетым тетэу зэпстэумэ алъыIэсынхэ фае. Ары мы фильмэр сшIыным ушъхьагъу шъхьаIэу фэхъугъэр, — къыIуагъ режиссерым.
КъыкIэлъыкIорэ мафэм, Iоныгъом и 3-м, Беслан хъугъэ-шIэгъэ тхьамыкIагъор зыщыIагъэр илъэс 16 хъугъэ. Ащ фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэу сыхьатыр 13.05-м Беслан щырагъэжьагъэм семинарым къекIолIагъэхэр хэлэжьагъэх. Ащ фэдэ уахътэм рагъэжьэныр зэпхыгъэр 2004-рэ илъэсым, Iоныгъом и 3-м, сыхьатыр 13.03-м гурыт еджапIэу цIыфхэр гъэрэу зыщаубытыгъэхэм апэрэ къэгъэогъум ымакъэ къызэрэщыIугъэр ары.
Нэгъэплъэ Аскэрбый къызэриIуагъэмкIэ, террактым хэкIодагъэхэм зы такъикърэ афэшъыгъуагъэх. Нэужым, хабзэ зэрэхъугъэу, хэкIодагъэм ипчъагъэ фэдиз хъоу шархэр ошъогум ратIупщыхьагъэх. Ащ ыуж мы тхьамыкIагъом къыхэмыкIыжьыгъэхэм апае агъэпсыгъэ саугъэт зэхэтэу «Город Ангелов» зыфиIорэм кIуагъэх.
ПстэумкIи нэбгырэ 1127-рэ гъэрэу бзэджашIэхэм аубытыгъагъ, нэбгырэ 334-р хэкIодагъ. Ахэм ащыщэу 186-р кIэлэцIыкIух.
Семинарым иящэнэрэ ыкIи къыкIэлъыкIорэ мафэхэр къалэхэу Пятигорскэрэ Кисловодскэрэ ащыкIуагъэх. Iофтхьабзэм къыдыхэлъытагъэу еврей лъэпкъым щыщэу Холокостым хэкIодагъэхэм яшIэжь къэгъэнэжьыгъэным фэгъэхьыгъэ зэхэсыгъохэр, «Iэнэ хъураехэр» яIагъэх.
Джащ фэдэу Iофтхьабзэм хэлажьэхэрэр Холокостым хэкIодагъэхэм апае Ставрополь-скэ краим икъалэу Минеральные воды щагъэпсыгъэ саугъэтым кIогъагъэх. 1942-рэ илъэсым Iоныгъом и 6 — 9-м а чIыпIэм еврей нэбгырэ 7500-рэ нэмыцхэм щаукIыгъ.
Ащ ыуж мэфэ заулэ нахьыбэ темышIагъэу селоу Сол-дато-Александровское зыфиIорэм дэжьи нэбгырэ 269-рэ щаукIыгъ. А чIыпIэм саугъэт щашIыгъэу ар къызэрэзэIуахырэм фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэм семинарым къекIолIагъэхэр хэлэжьагъэх.
Нэгъэплъэ Аскэрбый ыгъэуцугъэ фильмэу «Подвиг милосердия» зыфиIорэм ипычыгъуи мы Iофтхьабзэм хэлэжьэгъэ журналистхэр еплъыгъэх. Нэужым режиссерым а IофшIагъэм къыфэкIонэу зэрэхъугъэм къыщигъэгъозагъэх. Ащ къызэриIуагъэмкIэ, Холокостым хэкIодагъэхэм апае къалэу Минеральные воды щагъэпсыгъэ саугъэт зэхэтыр 2019-рэ илъэсым имэкъуогъу мазэ къызызэIуахым хэлэжьэгъагъ. Ары документальнэ фильмэр ыгъэуцуным къежьапIэ фэхъугъэр.
— Еврей лъэпкъым тхьамыкIагъоу ышъхьэ къырыкIуагъэм мы фильмэр изы шыхьат, — къыIуагъ ащ. — Кавказ заом илъэхъан ащ фэдэ хьэзаб зэпызычыгъэу, зилъэпкъ кIодыпэным нэсыгъэгъэ адыгэхэм еврей нэбгыришъэ пчъагъэ къызэрагъэнэжьыгъэм ар фэгъэхьыгъ.
Ащ лъыпыдзагъэу адыгэ лъэпкъым нэIуасэ фишIыгъэх, итарихъ, къиныгъуабэ къызэрэзэпичыгъэр, ау а зэпстэумэ зэрэзэрамыхъокIыгъэр къафиIотагъ. Фильмэр зэкIэми агу зэрэрихьыгъэр гуапэ щыхъугъэу тизэдэгущыIэгъу къыщыхигъэщыгъ, ау игукъаоу зигугъу къышIыгъэр Урысыем ишъолъыр зэфэшъхьафхэм къарыкIыгъэ журналистхэм адыгэ лъэпкъ зэрэщыIэр, ащ итарихъ, Кавказ заом илъэхъан тхьамыкIагъоу ышъхьэ къырыкIуагъэм зыпари хэшIыкI зэрэфырямыIэр ары. Ар дэгъэзыжьыгъэнымкIи фильмэм ишIуагъэ къэкIонэу гугъапIэ зэрэрипхырэм зэлъашIэрэ режиссерым къыкIигъэтхъыгъ.
ХЪУТ Нэфсэт.