Джырэблагъэ Темыр Осетием — Аланием, Став­­ропольскэ краим ксенофобием, этниче­скэ зэдэмыщыIэныгъэм апэшIуекIогъэным афэ­гъэ­хьыгъэ семинар ащыкIуагъ. Холо­кост, Хэгъэгу зэошхом илъэхъан еврей лъэпкъыр нэ­мыцхэм зэрагъэкIодыщтыгъэр ыкIи терро­ризмэм екIодылIагъэхэр щысэу щаштагъэх.

Мы Iофтхьабзэм рагъэблэ­гъагъэу хэлэжьагъ зэлъашIэрэ режиссерэу, продюсерэу, сценаристэу, УФ-м икинематографистхэм я Союз хэтэу, Союзым и Представительствэу АР-м щыIэм ипащэу Нэгъэплъэ Аскэрбый. Илъэсэу тызыхэтым ищылэ мазэ къыдэкIыгъ ащ ыгъэуцугъэ документальнэ фильмэу «Подвиг милосердия» зыфиIорэр. Холокостым илъэхъан адыгэхэр, Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Щэрджэсым ыкIи Адыгеим ялIыкIохэр, еврейхэм IэпыIэгъу зэрафэхъущтыгъэхэм, нэмыцхэм къазэраIэкIахыжьыщтыгъэм ар фэгъэхьыгъ. Мы кинофильмэр ары ушъхьагъу шъхьаIэу фэхъу­гъэр режиссерыр семинарым рагъэблэгъэным.

Аскэрбый къызэкIожьым къы­зэрэтфиIотагъэмкIэ, научнэ-просветительскэ Гупчэу «Холокост» зыфиIорэр ары Iофтхьабзэр зэхэзыщагъэр. Ащ икIэщакIоу ыкIи иучредителэу Илья Альтман фильмэмкIэ упчIэжьэгъоу ежь иIагъ. Режиссерым иIофшIагъэ лъэшэу ыгу рихьыгъэу Iоф­тхьабзэм ригъэблэгъагъ.

Семинарыр мэфитфырэ, Iоныгъом и 2-м къыщегъэжьагъэу и 6-м нэс, къалэхэу Владикавказ, Беслан, Пятигорск ыкIи Кисловодск ащыкIуагъ. Урысыем ишъолъыр 20-мэ къарыкIыгъэхэу, Холокостым хэкIода­гъэхэм, терроризмэм екIоды­лIагъэхэм афэгъэхьыгъэ Iоф­шIагъэхэр зиIэ журналист нэ­бгырэ 30 хэлэжьагъ.

«Дети — жертвы Холокоста и террора» зыфиIорэ конференциемкIэ ар Владикавказ къыщызэIуахыгъ. Аскэрбый къы­зэрэтлъигъэIэсыжьыгъэмкIэ, 2004-рэ илъэсым къалэу Беслан къыщыхъугъэ тхьамыкIагъом хэкIодагъэхэм яшIэжь гъэпытэгъэным епхыгъэ Iофхэр ары нахьыбэу зытегущыIагъэхэр.

Джащ фэдэу конференцием къыдыхэлъытагъэу, терракт­хэм ахэкIодагъэхэр СМИ-м къызэратыхэрэм фэгъэхьыгъэу «Iэнэ хъурае» зэхащэгъагъ. Ащ къыщыгущыIагъэхэм ащыщ Нэгъэплъэ Аскэрбый. Документальнэ фильмэу мы Iофтхьабзэм ра­гъэблэгъэным ушъхьагъу шъхьаIэ фэхъугъэм къытегущыIэзэ, Хэгъэгу зэошхом илъэхъан нэмыцхэм еврейхэр агъэкIодынхэм ыуж зэритыгъэхэр цIыф лъэпкъым пэшIуекIорэ бзэджэшIагъэу зэрилъытэрэр къыхи­гъэщыгъ.

— Ащ фэдэ къыхэмыкIыжьыным пае хъугъэ-шIагъэхэр зытетым тетэу зэпстэумэ алъыIэ­сынхэ фае. Ары мы фильмэр сшIыным ушъхьагъу шъхьаIэу фэхъугъэр, — къыIуагъ режиссерым.

КъыкIэлъыкIорэ мафэм, Iоныгъом и 3-м, Беслан хъугъэ-­шIэгъэ тхьамыкIагъор зыщыIагъэр илъэс 16 хъугъэ. Ащ фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэу сыхьатыр 13.05-м Беслан щырагъэжьагъэм семинарым къекIолIагъэ­хэр хэлэжьагъэх. Ащ фэдэ уахъ­тэм рагъэжьэныр зэпхыгъэр 2004-рэ илъэсым, Iоны­гъом и 3-м, сыхьатыр 13.03-м гурыт еджапIэу цIыфхэр гъэрэу зыщау­бытыгъэхэм апэрэ къэгъэогъум ымакъэ къызэрэщы­Iугъэр ары.

Нэгъэплъэ Аскэрбый къы­зэриIуагъэмкIэ, террактым хэ­кIодагъэхэм зы такъикърэ афэ­шъыгъуагъэх. Нэужым, хабзэ зэрэхъугъэу, хэкIодагъэм ипчъа­гъэ фэдиз хъоу шархэр ошъогум ратIупщыхьагъэх. Ащ ыуж мы тхьамыкIагъом къыхэмыкIыжьыгъэхэм апае агъэпсыгъэ саугъэт зэхэтэу «Город Ан­гелов» зыфиIорэм кIуагъэх.

ПстэумкIи нэбгырэ 1127-рэ гъэрэу бзэджашIэхэм аубытыгъагъ, нэбгырэ 334-р хэкIодагъ. Ахэм ащыщэу 186-р кIэлэцIыкIух.

Семинарым иящэнэрэ ыкIи къыкIэлъыкIорэ мафэхэр къа­лэхэу Пятигорскэрэ Кисловодскэрэ ащыкIуагъэх. Iофтхьабзэм къыдыхэлъытагъэу еврей лъэпкъым щыщэу Холокостым хэкIо­дагъэхэм яшIэжь къэгъэнэ­жьы­гъэным фэгъэхьыгъэ зэхэсыгъо­хэр, «Iэнэ хъураехэр» яIагъэх.

Джащ фэдэу Iофтхьабзэм хэлажьэхэрэр Холокостым хэ­кIодагъэхэм апае Ставрополь-­скэ краим икъалэу Минеральные воды щагъэпсыгъэ саугъэ­тым кIогъагъэх. 1942-рэ илъэсым Iоныгъом и 6 — 9-м а чIыпIэм еврей нэбгырэ 7500-рэ нэмыцхэм щаукIыгъ.

Ащ ыуж мэфэ заулэ нахьыбэ темышIагъэу селоу Сол-дато-Александровское зыфиIо­рэм дэжьи нэбгырэ 269-рэ щаукIыгъ. А чIыпIэм саугъэт щашIыгъэу ар къызэрэзэIуа­хырэм фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэм семинарым къекIолIагъэ­хэр хэлэжьагъэх.

Нэгъэплъэ Аскэрбый ыгъэуцугъэ фильмэу «Подвиг милосердия» зыфиIорэм ипычыгъуи мы Iофтхьабзэм хэлэжьэгъэ журналистхэр еплъыгъэх. Нэ­ужым режиссерым а IофшIагъэм къыфэкIонэу зэрэхъугъэм къыщигъэгъозагъэх. Ащ къызэриIуагъэмкIэ, Холокостым хэ­кIодагъэхэм апае къалэу Ми­неральные воды щагъэпсыгъэ саугъэт зэхэтыр 2019-рэ илъэсым имэкъуогъу мазэ къызызэIуахым хэлэжьэгъагъ. Ары документальнэ фильмэр ыгъэуцуным къежьапIэ фэхъугъэр.

— Еврей лъэпкъым тхьамыкIагъоу ышъхьэ къырыкIуагъэм мы фильмэр изы шыхьат, — къыIуагъ ащ. — Кавказ заом илъэхъан ащ фэдэ хьэзаб зэпызычыгъэу, зилъэпкъ кIодыпэным нэсыгъэгъэ адыгэхэм еврей нэбгыришъэ пчъагъэ къызэрагъэнэжьыгъэм ар фэгъэхьыгъ.

Ащ лъыпыдзагъэу адыгэ лъэп­къым нэIуасэ фишIыгъэх, итарихъ, къиныгъуабэ къызэрэзэпичыгъэр, ау а зэпстэумэ зэ­рэ­зэрамыхъокIыгъэр къафиIотагъ. Фильмэр зэкIэми агу зэ­рэрихьыгъэр гуапэ щыхъугъэу тизэдэгущыIэгъу къыщыхигъэщыгъ, ау игукъаоу зигугъу къы­шIыгъэр Урысыем ишъолъыр зэфэшъхьафхэм къарыкIыгъэ журналистхэм адыгэ лъэпкъ зэрэщыIэр, ащ итарихъ, Кавказ заом илъэхъан тхьамыкIагъоу ышъхьэ къырыкIуагъэм зыпари хэшIыкI зэрэфырямыIэр ары. Ар дэгъэзыжьыгъэнымкIи фильмэм ишIуагъэ къэкIонэу гугъапIэ зэрэрипхырэм зэлъашIэрэ режиссерым къыкIигъэтхъыгъ.

ХЪУТ Нэфсэт.