Илъэс зэфэшъхьафхэм, ау а зы мазэм — Iоныгъом къэхъугъэх Адыгэ Республикэм инароднэ тхакIохэу ­Еутых Аскэр, ХьэдэгъэлIэ Аскэр ыкIи ныбжьымкIэ ахэм анахьыжъыIоу Шэуджэн Аюб. Мы нэбгырищыри зэ­фэдэу, зафэу литературэм щылэжьагъэх, Хэгъэгу зэошхом хэлэжьагъэх.

Еутыхымрэ Хьэдэгъа­лIэмрэ зэкъоджэгъугъэх ыкIи зэцIэджэгъугъэх, ау нэмыкI лъэныкъуабэмкIэ зэтекIыщтыгъэх. Хэти Тхьэм къыритыгъэ акъы­лым елъытыгъэу щыIагъ, гупшысагъэ, шъхьадж ифэшъошэ творческэ гъогур щыIэныгъэм щыпхырищыгъ.

Еутых Аскэр (1915 — 1999)

Еутых Аскэр Къадырбэч ыкъор Красногвар­дейскэ районым ит къуа­джэу Хьатикъуае Iоныгъом и 25-м 1915-рэ илъэсым къыщыхъугъ. Еджэгъэ-гъэсэгъагъ. Педтехникумыр, Краснодар дэт кIэлэегъэ­джэ институтыр къыухы­гъэх. Хэку гъэзетым, ­Адыгэ научнэ-ушэтын институтым Iоф ащишIагъ. 1939 — 1941-рэ илъэсхэм искусствэмкIэ театрэм и Къэралыгъо институтэу А. В. Луначарскэм ыцIэ зыхьырэм и Адыгэ студие икIэлэегъэджэ-упчIэжьэгъугъ.

Хэгъэгу зэошхом Аскэр хэлэжьагъ, орденхэр ыкIи медальхэр къыфагъэшъошагъэх.

Еутых Аскэр ытхыхэрэр 1934-рэ илъэсым щыублагъэу хеутых. Ихудожественнэ тхылъхэр 1939-рэ илъэсым щегъэжьагъэу къыдэкIыхэу рагъэжьагъ. Илъэс 60 Iэпэ-цыпэм литературэм щылэжьагъ. Усэ­хэр, поэмэхэр, рассказ­хэр, повестхэр, пьесэхэр, романхэр зыдэт тхылъхэр бэу ытхыгъэх. Аскэр ипьесэхэу «Ася», «Бзы­лъфыгъэ цIыкIу», «Зэпытхъыгъэ пшъэхъухэр» зыфиIохэрэр Адыгэ драм­театрэм щагъэуцугъэх.

Еутыхым зэдзэкIыгъэ IофшIагъэхэри иIэх.

Еутых Аскэр АР-м инародэнэ тхакIу, УФ-м итха­кIохэм я Союз 1938-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу хэтыгъ.

ХьэдэгъэлIэ Аскэр (1922 — 2009) ХьэдэгъэлIэ Аскэр Махьмудэ ыкъор къуаджэу Хьа­тикъуае Iоныгъом и 20-м 1920-рэ илъэсым къыщы­хъугъ. 1942 — 1946-рэ илъэсхэм Дзэ Плъыжьым къулыкъур щихьыгъ. Еджэгъэ-гъэсэгъагъ, филологие шIэныгъэхэмкIэ докторыгъ.

1946-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу, опсауфэ, Адыгэ шIэныгъэ-ушэтын институтым щылэжьагъ. ШIэныгъэ IофышIэ шъхьаIэу ыкIи литературэмрэ фольклорымрэкIэ секторым ипащэу, нартоведе­ниемкIэ отделым итхьаматэу щытыгъ. 1940-рэ илъэсым щегъэжьагъэу ытхыхэрэр хиутыщтыгъэх. Усэхэмрэ поэмэхэмрэ зы­дэт хэшыпыкIыгъэ сборникхэр адыгабзэкIи урысыбзэкIи къыдигъэкIыгъэх. Ахэр Мыекъуапэ, Москва, Краснодар къащыхауты­гъэх.

Лъэпкъ лIыхъужъ эпосэу «Нартхэм» иугъоижьын, изэхэфын, изэгъэкIун ыкIи икъыдэгъэкIыгъэн илъэсыбэрэ Iофышхо дишIагъ. ХьэдэгъэлIэ Аскэр Адыгеим илъэпкъ тхакIу, шIэныгъэлэжь-академик цIэрыIу. 1959-рэ илъэсым къы­щыублагъэу Урысыем итха­кIохэм я Союз хэтыгъ.

Шэуджэн Аюб (1904 — 1985)

Iоныгъом и 14-м 1904-рэ илъэсым Теуцожь районым ит къуаджэу Аскъэлае къыщыхъугъ. Мыекъопэ кIэлэегъэджэ институтыр 1947-рэм ыкIи 1949-рэ илъэ­сым — Всесоюзнэ юри­дическэ заочнэ институтыр (ВЮЗИ) къыухыгъэх.

1941 — 1944-рэ илъэс­хэм дзэм хэтыгъ, полкым икомиссарыгъ, Кавказыр, Дон, Украинэр, Къырым пыим къыIэкIэхыжьыгъэнхэмкIэ зэошхоу кIуагъэхэм ахэтыгъ, подполковникэу дзэм къыхэкIыжьыгъ, орденхэу «Боевого Красного Знамени», «Красная Звезда», «Отечественной войны I-й степени» зыфи­Iо­хэрэр, медальхэр къыфагъэшъошагъэх.

Зэо ужым адвокатэу, юристэу чIыпIэ зэфэшъхьафхэм Iоф ащишIагъ. 1955-рэ илъэсым щегъэ­жьагъэу ытхыхэрэр хиу­тыщтыгъэх. УрысыбзэкIэ (гъусэ иIэу) «Мос Шовгенов» (очерк-тхылъ), художественнэ-документальнэ повестхэу «Не забудьте!», «Над Псекупсом» ытхыгъэх. А. И. Шэуджэныр Урысыем ижурналистхэм я Союз хэтыгъ.