Технологие пэрытхэм, дунэе коммуникациехэм, къэбарлъыгъэIэс амалхэм хэхъоныгъэшхохэр зыщашIырэ лъэхъанэу непэ тызыхэтым ишIуагъэкIэ цIыфхэм шIэныгъэ дэгъухэр къызIэкIагъахьэх. Ащ ишIуагъэкIэ къэралы­гъо­хэр зэпэмыуцужьынхэм, зэ­мы­зэгъыныгъэхэр къэмыгъэхъу­гъэнхэм афэIорышIэрэ дунэе организациехэр тиIэхэ хъугъэ. Урысыер пштэмэ, рэхьатныгъэу илъыр зыпкъ итэу къытшIошIыми, егъэзыгъэ нэшанэ зыхэлъ хъугъэ-шIэгъэ зэфэшъхьафхэр чIыпIэ гъэнэфагъэхэм къазэ­ращыхъухэрэр зэхэтэхы. Ахэм зэу ащыщ терроризмэр.

«Хэта ащ фэдэ хьэкIэ-къокIагъэ зезыхьэхэрэр, сыда ахэм япчъагъэ нахьыбэ зыкIэ­хъурэр, сыдэущтэу уапэшIуекIощта?» зыфэпIощт упчIэхэр непэ анахь Iофыгъо шъхьаIэу дунэе сообществэм ыпашъхьэ итхэм ащыщых.

Терроризмэм ыкIи экстремизмэм апэуцужьыгъэнымкIэ Адыгэ Республикэми IофшIэн ма­кIэп щызэрахьэрэр. Террориз­мэм пэшIуекIогъэнымкIэ ко­мис­сиеу ыкIи Оперативнэ штабэу зэхащагъэхэм аIэ зэкIэдзагъэу Iоф ашIэ. Республикэм террористическэ актхэр къыщымы­хъунхэм фэшI ведомствэ зэ­фэшъхьафхэм Iоф зэрашIэрэм ахэр лъэплъэх.

— Экстремизмэм ыкIи терроризмэм апэшIуекIогъэнымкIэ къулыкъу зэфэшъхьафхэм зэхащэхэрэ пэшIорыгъэшъ Iоф­тхьабзэхэм язэфэхьысыжьхэр зэхэтфынхэ, гумэкIыгъо зыдэщыIэ лъэныкъохэр дгъэнэфэнхэ ыкIи ахэр дэгъэзыжьыгъэнхэм тынаIэ тедгъэтын фае. Мы Iофыгъом къыхэлэжьэхэрэ кIэлэцIыкIухэм ыкIи ныбжьыкIэхэм япчъагъэ хэгъэхъогъэным мэхьанэшхо иI. Джащ фэдэу дин ыкIи лъэпкъ зэгурыIоныгъэр гъэпытэгъэныр къизыIотыкIырэ социальнэ рекламэр нахьыбэн фае, — къыщиIуагъ мы Iофыгъом фэгъэхьыгъэ зэхэсыгъо Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат.

Мы Iофыгъом епхыгъэу АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр регъэкIокIых. Егъэджэн IофшIэным къыды­хэлъытагъэу, Адыгэ къэралыгъо университетым ыкIи Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым программэ те­дзэу «Гражданское население в противодействии распростра­нению идеологии терроризма» зыфиIорэр ащагъэфедэ.

Гъэсэныгъэм иучреждениехэм ащызэхащэхэрэ пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэм джыри нахь шIуагъэ къатыным фэшI ащ фэгъэзэгъэ ведомствэхэм яIофшIэн агъэлъэшын зэрэ­фаер республикэм ипащэ хегъэунэфыкIы.

Экстремизмэм ыкIи дин ради­кализмэм ныбжьыкIэхэр ащыу­хъумэгъэнхэмкIэ пшъэрылъхэу къэуцухэрэр зэшIохыгъэхэ зэ­рэхъурэм фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэхэр еджапIэхэм ащызэхащэх. Экстремизмэм ыкIи радикализмэм апэшIуекIогъэным, мыщ гумэкIыгъохэу къызыдахьыхэрэр къизыIотыкIырэ къэгъэ­лъэгъонхэр, тхыгъэхэр къэбар жъугъэм иамалхэм къатых, къыхаутых.

Джащ фэдэу Адыгэ Респуб­ликэм ыкIи Пшызэ шъолъыр ащыпсэухэрэ быслъымэнхэм я ДиндэлэжьапIэ илIыкIохэр уголовнэ-гъэцэкIэкIо системэм икъулыкъушIэхэм аIокIэх. Анахь Iофыгъо шъхьаIэу щытыр дин экстремизмэр зыфэдэр, ар къы­зыхэкIырэр ары. Пшъэрылъэу яIэр мы къулыкъушIэхэм яшIэныгъэхэм ахэгъэхъогъэныр, дин экстремизмэм ылъапсэ агурыгъэIогъэныр ыкIи ахэр а идеологие пхэнджым щыухъу­мэгъэнхэр ары.

Мы лъэныкъомкIэ анахь пшъэ­дэкIыжь ин зыхьэу, Iоф­шIэнышхо зезыхьэрэр хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ Министерствэр ары. МэфэкI мафэхэм ямыза­къоу, терроризмэм ыкIи экс­тремизмэм апэшIуекIогъэным фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэу зэхащэрэр макIэп. ЦIыфыбэ зы­щызэрэугъоихэрэ чIыпIэхэм, бэдзэрхэм, вокзалхэм къулы­къур ащахьы. ЦIыфхэм заIуа­гъакIэхэзэ, гущыIэгъу афэхъух. Гулъытэ къызхагъэфэнэу, зэгуцэфэхэрэ пкъыгъохэр, Iалъмэкъ­хэр, автомобильхэр, цIыфхэр алъэгъухэмэ, полицием макъэ рагъэIунэу зафагъазэ.

Экстремизмэмрэ террориз­мэм­рэ гумэкIыгъо шъхьаIэу Те­мыр-Кавказ шъолъырым илъ­хэм ащыщ. Аужырэ илъэсхэм мы лъэныкъомкIэ Iофэу зэ­шIуахыгъэхэм якIэуххэм уагъэ­рэзэнэу щыт. Экстремизмэм пэшIуекIогъэнымкIэ пэшIоры­гъэшъ Iофтхьабзэу зэхащэхэрэм яшIогъэшхо къызэрэкIорэр къэIогъэн фае. ЗэхэщакIохэм мурадэу яIэр лъэпкъ ыкIи дин экстремизмэр Темыр Кавказым имылъыныр, ахэм алъапсэ къызыщежьэрэр зэхэфы­гъэныр, гумэкIыгъоу къэуцухэ­рэр дэгъэзыжьыгъэхэ зэрэхъущтым пылъыгъэныр арых. Мы гумэкIыгъор зэшIохыгъэ хъунымкIэ обществэм ыпашъхьэкIэ наукэм чIыфэшхо телъ. Сыда пIомэ обществэр терроризмэм зэрэпэшIуекIощт шIыкIэ-амалхэр непэ къызнэсыгъэми щыIэ­хэп. Арышъ, пстэури зэкъотхэу ащ зэдегупшысэнхэ фае.

Дин-политическэ экстремизмэм пэшIуекIогъэным фэIорышIэрэ программэ респуб­ликэм щаштагъэу Iоф ешIэ. Мыщ фэдэ программэхэр Адыгеим икъалэхэм ыкIи ирайонхэм, апшъэрэ ыкIи гурыт хэушъхьафыкIыгъэ еджапIэхэм яIэх. Джащ фэдэу терроризмэм пэшIуекIогъэнымкIэ республикэ комиссием ипшъэрылъхэр зэрифэшъуашэу егъэцакIэх.

Шъолъырым ищынэгъончъагъэ иIофыгъохэмкIэ АР-м и ЛIы­шъхьэ и ГъэIорышIапIэ къы­зэрэщаIуагъэмкIэ, терроризмэм иидеологие пэшIуекIогъэнымкIэ УФ-м изэхэубытэгъэ планэу 2013 — 2018-рэ илъэсхэм ателъытэгъагъэр зэрагъэцэкIагъэм ишIуагъэкIэ терроризмэм иидеологие пэшIуекIогъэнымкIэ хэбзэгъэуцу ыкIи зэхэщэкIо шIыкIэр гъэпсыгъэ хъугъэ. Мы лъэныкъомкIэ кадрэхэр, методикэ ыкIи шIэныгъэ IофшIэнхэр лъагъэкIотэнхэм фэшI чIыпIэ зыгъэIорышIэжь къулыкъухэр къыхагъэлажьэх.

Зэхэубытэгъэ пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэу зэрахьагъэхэм яшIуагъэкIэ Урысыем ицIыфхэу дунэе террористическэ ор­ганизациехэм ахэлэжьэнхэу IэкIыб къэралыгъохэм кIохэрэм япчъагъэ хэпшIыкIэу нахь макIэ хъугъэ.

Гъэсэныгъэ зыщызэрагъэгъо­тырэ учреждениехэм терроризмэм пэшIуекIогъэным фэ­гъэхьыгъэу культурнэ-узыгъэ­гъозэрэ ыкIи пIуныгъэ Iоф­тхьа­бзэу ащызэрахьэхэрэм яшIуагъэкIэ къыткIэхъухьэрэ лIэужхэр терроризмэм епхыгъэхэ бзэ­джашIэхэм ащаухъумэх, язэхашIэ къагъэущы. Терроризмэм зэрэпэшIуекIохэрэ шIыкIэхэр зэлъягъэшIэгъэнхэм фэгъэхьыгъэ материалхэу агъэхьазырыгъэхэм япчъагъэ хэхъуагъ.

КъэбарлъыгъэIэс амалхэм ямеханизмэ ухъумагъэ хъуным Iоф зэрэдашIагъэм ишIуагъэкIэ терроризмэм пэшIуекIонхэ ыкIи террористхэм язекIуакIэ аде­гъэштэгъэн гупшысэ зыхэлъ тхы­гъэхэу Интернетым исайтхэм къарыхьэхэрэр нахь макIэ ашIынхэ алъэкIыгъ. Арэу щытми, гумэкIыгъо щымыIэу тIон тлъэкIыщтэп, гухэкIыми, экс­тремизмэм цIыфхэр фащэнхэм ыуж итхэу, терроризмэр игъоу зылъэгъухэрэр Адыгеими ща­гъэунэфыхэу къыхэкIы. Ахэм интернет нэкIубгъохэр къыз­фагъэфедэх, литературэ зэфэшъхьафхэр къыдагъэкIынхэм, яшIошIхэр къызщыраIотыкIыщт Iофтхьабзэхэр зэхащэнхэм ыуж итых. Ахэм афэдэхэр къыхагъэ­щых ыкIи гъэлъэшыгъэ шIыкIэм тетэу пшъэдэкIыжь арагъэхьы.

Терроризмэм пэшIуекIогъэнымкIэ шъолъырхэм IофшIэнэу ащызэшIуахыгъэхэм яшIуагъэкIэ псэупIэхэм ащыпсэухэрэ, ана­хьэу ныбжьыкIэ радикал куп зэфэшъхьафхэм япчъагъэ къыщыкIагъ. Террористическэ нэшанэ зиIэ бзэджэшIагъэу УФ-м исубъектхэм ащызэрахьагъэхэм япчъагъэ 2013-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу фэди 8-кIэ нахь макIэ хъугъэ. Ащ дакIоу терроризмэм зыщызыдзыехэрэм япчъагъэ хэхъуагъ. Мыщ иидеологие къэралыгъо кIоцIым къыщезыгъэкIокIыхэрэр агъэунэфыгъэх.

Арэу щытми, дунэе террористическэ организацием цIыфхэр хэщэгъэнхэмкIэ зэпхыныгъэм иамал шIыкIакIэхэр къыз­фагъэфедэхэ хъугъэ.

Мы Iофыгъоу зигугъу къэтшIырэр къызэрыкIоу щытэп. Адрэ шъолъырхэм ялъытыгъэмэ, непэ тиреспубликэ илъ рэ­хьатныгъэм тырыгушхон ыкIи ар къэтыухъумэн фае. Ащ дакIоу Темыр Кавказым мамырныгъэ илъыным тыфэбэнэныр зэкIэми типшъэрылъ шъхьаI.

КIАРЭ Фатим.