Адыгэр лъэпкъ зэкIэупкIагъэу, зы бзэ, зы культурэ, зы гупшысакIэ иIэу ижъыкIэ къыщегъэжьагъэу мэпсэу. Адыгагъэм щыIэныгъэм ылъэ­ныкъо пстэури къегъэгъунэ, зэкIеугъуае. Тилъэпкъ ыпсэр ыкIи лъэпкъ зэфэшъхьафыбэу къегъэтIысэкIыгъэхэм ахэзымыгъэкIуакIэхэрэр — ыбзэрэ ихабзэрэ.

Ау непэ адыгэ лъэпкъым ыпашъхьэ Iофыгъошхоу къиу­цуагъэхэм ащыщ ыбзэ зэрэшIокIодырэр, къыткIэхъухьэрэ сабыйхэм ар зэраIумылъыр. БзэшIэныгъэлэжьхэр бэрэ тегущыIэхэу зэхэтэхы, хэкIыпIэ гъэнэфагъэхэми ягугъу къашIы, ау Iофыр лъыкIуатэрэп. Мы гумэкIыгъом епхыгъэ тхыгъэхэр, Адыгэ Республикэм щы­хъурэ-щышIэрэ, IэкIыбым ащы­псэурэ тилъэпкъэгъухэм афэ­гъэхьыгъэ къэбархэр къызэ­ры­хьэхэрэ интернет сайтхэм сэ сшъхьэкIэ салъэплъэ. Ахэм ащыщых «ADYGI.ru», «Natpress.net», «sipse_np» зыфиIохэрэр, нэмыкIхэри.

Ахэр апэрэу зыгъэпсыгъэр, илъэс зэкIэлъыкIохэм ишъыпкъэу Iоф адэзышIэрэр Къо­джэшъэо Казбек. Ащ бэмышIэу зыIудгъакIи, гущыIэгъу ты­фэхъугъ. Бзэм хэшIыкI куу фы­зиIэхэм ар ащыщэп, ау лъэпкъым инеущ, ихабзэ, ыбзэ, икультурэ къызэтегъэнэгъэнхэм агъэгумэкIэу, Iоф адэзы­шIэрэ цIыф. Адыгэ къэралыгъо университетым хьисапымрэ информатикэмрэкIэ ифакультет къызеухым, АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ иминистерствэ иотделхэм ащыщ пенсием окIофэ Iоф щишIагъ. Полицием иподполковникэу IукIыжьыгъ. Мы уахътэм гуманитар ушэтынхэм апылъ Адыгэ республикэ институтым программистэу щэ­лажьэ.

Казбек гущыIэгъу тыфэхъуным ушъхьагъоу фэхъугъэр кIэ­лэцIыкIухэм адыгабзэр зэ­рагъэшIэнымкIэ IэпыIэгъу къа­фэхъущт проектэу «Нартхэм яхэгъэгу» зыфиIоу ыгъэхьазырыгъэр ары. Ащ илъэс пчъагъэ хъугъэ Iоф зыдишIэрэр, ти­гъэзет инэкIубгъохэми ягугъу къыщытшIэу къыхэкIыгъ. А проектыр ыгу къэзгъэкIыгъэм, зэ­рэлъыкIуатэрэм, шIуагъэу къы­хьыхэрэм защыдгъэгъозагъ.

— СызыIут гуманитар ушэтынхэмкIэ институтым, нэмыкI чIыпIэхэм, щыIэныгъэм адыга­бзэм иIофыгъохэр бэрэ ащызэхэсэхы, лъэшэуи сегъэгумэкIы. ГущыIэм пае, сэ сшъхьэкIэ шъэожъыи 4 сиI. Анахьыжъэу илъэс 17 зыныбжьыр дэгъоу ныдэлъфыбзэм рэгущыIэ, ащ фэмыдэ дэдэми къыкIэлъыкIорэ нэбгыритIуми ашIэ. Ау ана­хьыкIэ шъэожъыер пасэу (илъэсищ мыхъузэ) кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм еттынэу хъугъэти, адыгабзэр IэкIэзыгъ, рыгущы­Iэшъурэп. Джа щысэхэми гу­пшысэ гъэнэфагъэхэр сагъэ­шIыгъэх. Реджэнхэу щыIэ тхылъхэр бзэм изэгъэшIэн фыте­гъэпсыхьагъэхэп, кIэракIэу зэ­рэщымытхэм къыхэкIыкIэ кIэлэцIыкIухэм ашIогъэшIэгъонхэп. Ащ дакIоу, егъэзыгъэкIэ хьарыфылъэм тетэу сабыир ебгъэджэныр псынкIэп. Сэ сызэрегупшысэрэмкIэ, бзэм изэгъэшIэн джэгукIэ шIыкIэм илъэу, ащ фытегъэпсыхьэгъэ пкъы­гъохэр щыIэхэу, ахэр мультфильмэхэм къахэхыгъэ лIы­хъужъхэмкIэ гъэкIэрэкIагъэхэмэ сабыим нахь зыфищэищт.

СигущыIэгъу мы гупшысэр ыгъэхьазырыгъэ проектэу «Нарт­хэм яхэгъэгу» хилъхьагъ. КIэлэцIыкIухэу лъэпкъ зэфэ­шъхьафхэм ахэпхъагъэу псэу­хэрэм яныдэлъфыбзэ зэрагъэшIэнымкIэ IэпыIэгъушIу хъущт проектым ишIын хэлэжьагъэхэм ащыщ сурэтышIэу Дыгъу Айтэч. Ащ сурэтхэр фыжь-шIуцIэхэу ешIых, Казбек компьютерымкIэ къолэнэу егъэлэжьых.

Анахь шъхьаIэу проектым хэтыр Iэнэшъхьэ джэгукIэр ары. Мыр нэбгырэ куп пчъагъэм фытегъэпсыхьагъ, упчIэ 250-рэ хэхьэ. Сабыйхэр зэнэкъокъухэ­зэ акъылым хагъахъо. ПлIэмые пкъыгъор одзышъ, пчъагъэу къикIыгъэм елъытыгъэу зытеуцорэ плIанэм шъо гъэнэфагъэ иI, ащ елъытыгъэу упчIэхэр итхагъэх. Ахэр едзыгъуи 6-у зэтеутыгъэх: бзэр, хабзэр, куль­турэр, тарихъыр, географиер ыкIи цIыф цIэрыIохэр. ГущыIэм пае, «вилка» зыфиIорэр сыдэущтэу адыгабзэкIэ къэпIощта? Джэуап зэфэшъхьафхэр къыуетых, тэрэзэу плъытэрэр къыхэохы. Джащ фэдэу гъэпсыгъэ ыкIи бзи 6-кIэ атетхагъэх.

Iэнэшъхьэ джэгукIэр ежь Каз­бек къыугупшысыгъ, зыу­плъэ­кIугъэ кIэлэцIыкIухэм лъэшэу агу рихьыгъ. Ащ къыкIэ­лъыкIогъэ джэгукIэхэм лъэпкъ нэшанэр ахилъхьэзэ, урысы­бзэкIэ щыIэхэм атыришIыкIы­гъэх. Ахэр акъылым хэзгъэхъорэ пкъыгъо зэфэшъхьафых: фыжь-шIуцIэ сурэтшIыгъэхэу къолэнэу бгъэлэжьыщтхэр (12 мэхъу), плакат шIыгъэ адыгэ хьарыфылъэм пхъэм хэшIы­кIыгъэ плIэмыехэр игъусэх, нартхэм афэгъэхьыгъэ таурыхъ 12-мэ сурэтшIыгъэхэр ахэтхэу, а таурыхъхэр бзи 5-кIэ къэIотагъэхэу зытетхэгъэ аудио-­тхылъ, еджэным, тхэным, къэлъытэным фэзыгъасэхэрэ тхылъ (бзи 5-кIэ), домино, пазлэхэр.

Мы зигугъу къэтшIыгъэхэм анэмыкIэу джыри Къоджэшъэо Казбек гупшысэ гъэшIэгъонэу зыдиIыгъыр макIэп. Ау ахэр щыIэныгъэм пхырыпщынхэм пае мылъку ищыкIагъ. Ежь зэримыIэм къыхэкIыкIэ интернет нэкIубгъомкIэ цIыфхэу лъэпкъым инеущрэ мафэ ыгъэ­гумэкIыхэрэм зафигъазэзэ, къыугъоигъэ мылъкумкIэ ыпшъэ­кIэ зигугъу къэтшIыгъэ проектыр ышIыгъ ыкIи джыри лъе­гъэкIуатэ. Ау хэхъоныгъэ ышIыным фэшI а ахъщэр икъурэп.

Казбек къызэриIуагъэмкIэ, «Нартхэм яхэгъэгу» къыхиубытэу агъэхьазырыгъэ пкъыгъо 15 зыдэхьэгъэ къэмлэнэ 20 шIухьафтынэу республикэм пэIудзыгъэ шапсыгъэ къуа­джэ­хэу Псэйтыку, Хьащтыку, Пэнэ­хэс адэт гъэсэныгъэм иучреж­дениехэм ащыщхэм аратыгъэх. Джащ фэдэу Мыекъуапэ щыпсэурэ сабыибэ зэрыс унэгъуи 5-мэ, Иорданием къи­кIыгъэгъэ сабыйхэм шIухьафтын афашIыгъ.

ЫпшъэкIэ зигугъу къэтшIыгъэ сайтхэу Казбек ыгъэхьа­зырхэрэм къафэдгъэзэжьымэ адыгэм идунай фэгъэхьыгъэ къэбар гъэшIэгъонхэр, тарихъыр, культурэр, шэн-хабзэхэр, искусствэр, цIыф цIэрыIохэу лъэпкъым къыхэкIыгъэхэр арыплъэгъонхэ плъэкIыщт. Сурэт дахэхэмкIэ ахэр гъэкIэрэкIагъэх.

— Сайтхэм къащыхэсыутырэ къэбархэр сэр-сэрэу стхыхэрэп, — къытфеIуатэ тигущыIэгъу. — Тхылъыбэу сызаджэхэрэм къахэсэхых, нэмыкI интернет нэкIубгъохэм зэзэгъыныгъэ адысиIэу якъэбархэр сэгъэфе­дэх. Сыд фэдэ тхыгъи авторэу иIэр, къызэрысхыгъэ интернет нэкIубгъор кIэсэтхэжьы.

Казбек исайтхэм нэбгырэ мини 10-м кIахьэу кIэтхагъэхэу къэбарэу итхэм яджэх, ахэм атегущыIэх. Къыпэуцужьыхэзэ гум къеощт гущыIэхэр къы­фэзытхыхэрэри къахэкIых. Ащ фэдэхэр зыплъэгъукIэ, узфэ­гъэзэгъэ лъэныкъор, уищыIэ­ныгъэ щыщ хъугъэ Iофыр бгъэ­тIылъыжьыным урагъэгупшы-сэуи мэхъу.

— ЦIыфхэр зэрэзэфэшъхьаф­хэм къыхэкIэу мы Iофыр къызэрэсфэмыпсынкIэщтыр, сыгу къеони къызэрэ­хэкIыщтыр къыз­гурыIоу щыт, — еIо Къоджэшъэо Казбек. — Ау ащ фэдэхэм сагъэщтэ­жьырэп, сигупшысэхэр къисIотыкIынхэр емыкIоп.

Лъэпкъым идахэ пстэуми зэралъигъэIэсыщтым Къоджэшъэо Казбек ишъыпкъэу дэлажьэ. Гупшысэу иIэхэр къыздигъэхъунхэм, ахэр щыIэныгъэм щыпхырищынхэм пылъ. Ар зыфэгъэзэгъэ лъэныкъом гухахъо хегъуатэ.

ТапэкIи мы Iофым нахь зыригъэушъомбгъун, ипроектхэм ахигъэхъон мурад иIэшъ, къыдэхъунэу тыфэлъаIо.

Iэшъынэ Сусан.