Следователь сэнэхьатым ипшъэрылъ хэхьэ лъэныкъо пстэумкIи уго­ловнэ Iофхэм язэхэфын, якъычIэгъэщын. Сэнэхьат къинэу ыкIи щынагъоу щыIэхэм ар зэу ащыщ. Следовательхэм яIофшIэн зыфэдэр, мы сэнэхьатым ищыIэныгъэ гъогу рипхынэу зэрэхъугъэр, игухэлъхэр къедгъэIотагъэх Урысые Федерацием и Следственнэ комитет иследственнэ ГъэIорышIапIэу Адыгэ Республикэм щыIэм мэхьанэшхо зиIэ Iофхэм язэхэфынкIэ отделым ипащэу, юстицием иполковникэу Василий Лариным.

2009-рэ илъэсым къыщыублагъэу В. Лариным мы отделым пэщэныгъэ дызэрехьэ. Илъэс 11-м къыкIоцI щытхъу хэлъэу иIэнатIэ егъэцакIэ, отделэу зипащэм къэгъэлъэгъон дэгъу­хэр иIэхэу ренэу къыхагъэщы.

Следователым къызэриIуа­гъэмкIэ, 2007-рэ илъэсым АР-м и Прокуратурэ епхыгъэу Iоф ашIэщтыгъэ, нэужым 2009-рэ илъэсым гъэIорышIапIэм мэхьанэшхо зиIэ Iофхэм язэхэфынкIэ отделыр къызызэIуахым, ащ пащэ фашIыгъ. Мы уахътэм ехъулIэу ежь зэрахэтэу отделым следователь нэбгыри 7-мэ Iоф щашIэ. Отделым ипшъэрылъхэм ащыщ обществэмкIэ мэхьанэшхо зиIэ хъугъэ уголовнэ Iоф анахь инхэм язэхэфын, бзэджэшIэ купхэм ыкIи бзэ­джэшIэ сообществэм хэтхэу правовой статус зиIэхэм бзэ­джэ­­шIагъэу зэрахьагъэхэм, экс­тремизмэм ыкIи террориз­мэм нэшанэ зиIэ бзэджэшIа­гъэхэм якъычIэгъэщын.

— 2020-рэ илъэсым имэзи 6-у пыкIыгъэм отделым иследовательхэм IофшIэнышхо ашIагъ ыкIи къэгъэлъэгъонышIухэм такъыфэкIуагъ, — еIо В. Лариным. — ГущыIэм пае, следовательхэм зэхафынэу щытыгъэ уголовнэ Iоф 54-м щыщэу Iоф 15-р гъэцэкIагъэ хъугъэ, уголовнэ Iоф 14-м хьыкумыр хэплъэнэу федгъэхьыгъ, зыр зэкIэдгъэкIожьыгъ. Мы уахътэм къыриубытэу едзыгъо 26-кIэ коррупционнэ нэшанэ зиIэ бзэджэшIагъэхэр зезыхьагъэхэу, полицием икъулыкъушIэ нэбгыри 3-мэ, къэралыгъо учреждениехэм япэщэ нэбгыри 2-мэ, къоджэ псэупIэм ипащэ, Мыекъуапэ имэр игуадзэ, очылым, псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ и Министерствэ Iэ­натIэ щызыIыгъ нэбгырищым, джащ фэдэу щынагъэкIэ ахъщэ къатезыхыгъэхэу, илъэси 6-рэ следствием зышIозыгъэбылъыгъэхэм къафызэIуахыгъэ уголовнэ Iофхэр хьыкумым IэкIэдгъэхьагъэх.

Уголовнэ Iоф анахь инэу къычIагъэщыгъэхэм следова­телым ягугъу къышIыгъ ыкIи ащкIэ щысэхэр къыхьыгъэх. Ащ къызэриIуагъэмкIэ, АдыгеимкIэ общественнэ мэхьанэшхо зиIэ хъугъэу, зыныбжь имыкъугъэ Даша Шопинар зэраукIыгъэм епхыгъэ уголовнэ Iофыр хьыкумым фагъэхьыгъ. Мыщ епхы­гъэу следовательхэм Iофышхо ашIагъ, хьыкум экспертизэ пчъа­гъэ ашIыгъ, ащ хахьэ хьыкум-медицинэ, генетическэ, психологэ-психиатрическэ, нэмыкI уплъэкIунхэри. Крими­налистхэм къызфагъэфедэгъэхэ техникэ зэфэшъхьафхэм яшIуа­гъэкIэ бзэджашIэр къаубытын алъэкIыгъ. УкIакIом игъэшIэрэ хьапс тыралъхьагъ.

Джащ фэдэу, 2020-рэ илъэсым щылэ мазэм и 29-м зэхэубытэгъэ бзэджэшIэ купым хэтхэ А. Симинченкэм, Н. Рогозенкэм ыкIи И. Мельниковым АР-м и Апшъэрэ хьыкум илъэсыбэрэ хьапс атырилъхьагъ. Ахэм М. Зейтунян атыгъуи, ар гъэры ашIыжьыным пае ипчъа­гъэкIэ бэ хъурэ ахъщэу, доллар миллиони 5 къарагъэтыным фэшI, охътабэкIэ аIыгъыгъ. Мыщ епхыгъэ уголовнэ Iофыр республикэмкIэ общественнэ мэхьанэшхо зиIэ хъугъэ-шIагъэу щытыгъ. Сыда пIомэ, агъэмысагъэхэр хэбзэухъумэкIо къулыкъухэм яIофышIэщтыгъэх ыкIи оперативнэ-лъыхъун Iофтхьа­бзэхэм язэхэщэн ахэр дэгъоу щыгъуазэщтыгъэх. Атыгъугъэ хъулъфыгъэр аIыгъыфэ, бзэ­джашIэхэм телефоныр зэ нэмыIэми къызфагъэфедагъэп, нэфэшъхьафэу зекIуагъэх. Мы бзэджэшIагъэм икъычIэгъэщын­кIэ УФ-м иуголовнэ розыск и ГъэIорышIэпIэ шъхьаIэ икъулыкъушIэхэр къыхагъэлэжьагъэх.

— Щынагъэ хэлъэу егъэзыгъэкIэ зыпари ышIагъэм къедгъэуцолIэжьырэп. МыщкIэ техникэр, полиграфыр къызфэтэгъэфедэ. Ащ нэмыкIэу психологэ-физиологическэ экспертизэ ятэгъэкIу, тапэкIэ уголовнэ Iоф къызэIуахын хъумэ, доказательствэу ар аштэ. Джащ фэдэу очнэ ставкэ афэтэшIы, лажьэ зэряIэр зэрэдгъэунэфыгъэр ятэIо, ашIагъэм ежь-ежьырэу къызеуцолIэжьхэкIэ, ыужыкIэ хьыкумым унашъо ышIы хъумэ ар къызэрэдалъытэщтыр агурэ­тэгъаIо, — къыIуагъ следова­телым.

Мы уахътэм ехъулIэу лъэпкъ проектым хахьэу чIыпIэ зыгъэ­IорышIэжьын къулыкъум иде­путат бюджет ахъщэр зэритыгъугъэм, ипсауныгъэ зэрар ин зэрэрихыгъэм къыхэкIэу идунай зэрихъожьыгъэм, цIыфыр зэратыгъугъэм япхыгъэ уго­ловнэ Iофхэм язэхэфын следовательхэр адэлажьэх. Джащ фэдэу республикэм псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ и Минис­терствэ IэнатIэ щызыIы­гъыгъэ­хэм ыкIи коммерческэ орга­низациехэм япащэщтыгъэ­хэм алъэныкъокIэ уголовнэ Iо­­фэу къызэIуахыгъэхэр зэхафы. Мы­хэм медицинэ пкъы­гъохэм якъызIэкIэгъэхьанкIэ товарым ыуасэ дагъэкIуаезэ аукционым хэлажьэщтыгъэх, ащ фэдэ шIыкIэмкIэ янэкъокъогъу­хэм пэ­рыохъу афэхъугъэх.

— Сицыхьэ телъэу къэсIон слъэкIыщт уголовнэ Iофхэм язэ­хэфынкIэ ыкIи бзэджашIэхэм якъычIэгъэщынкIэ Урысыем и Следственнэ комитет ипшъэ­рылъхэм язэшIохынкIэ отделым иследовательхэм IэпэIэсэны­гъэшхо зэрахэлъыр. Следователым иIофшIэн мэхьанэ ин иI ыкIи анахь къинхэм ащыщ. Шъыпкъэ, къулыкъушIэ пэпчъ иIофшIэн псынкIэп. Ау цIыфым илажьэ шъыпкъагъэ хэ-лъэу бгъэунэфыныр, зэрар зырахыгъэм илъэIу фэбгъэцэкIэныр, бзэджашIэм пшъэдэкIыжь ебгъэхьыныр Iоф къызэрыкIоп, ащ мэхьанэшхо иI. ЦIыфым ищыIэныгъэ епхыгъэ пшъэдэ­кIыжь зыпылъ унашъо пшIыным икъоу уфэхьазырын фае, — къыIуагъ. В. Лариным.

Ащ зэрилъытэрэмкIэ, мы сэнэхьатым угу фэщагъэу, теу­бытэгъэ пытэ фыуиIэу урыла­жьэмэ зыпари къиныгъо пылъэп. АпэрапшIэ шъыпкъагъэ ыкIи цIыфыгъэ пхэлъын фае. ЯIофшIэн къинэу щыт, арышъ, кIуачIэу пхэлъым имызакъоу психологическэу уузынчъэн ыкIи уфэхьазырын фае. Юридическэ шIэныгъэ куу уиIэн, уипшъэрылъхэр икъоу бгъэцэкIэнхэмкIэ культурэ пхэлъыным мэхьанэшхо иI. Пхъэша­гъэр, лIыблэнагъэр, цIыфы- гъэр, шъыпкъагъэр — джахэр ары иIэу­бытыпIэхэр.

ТимэфэкIэу къэблагъэрэмкIэ къулыкъушIэхэм зэкIэми сафэлъаIо лъэбэкъоу ашIыгъэм рыкIэмыгъожьхэу, Iэдэб ахэлъэу, япшъэрылъхэр щытхъу хэлъэу агъэцэкIэнхэу. Ар къазыдэхъукIэ, пстэури псынкIэ къа­фэхъущт. Джащ фэдэу псау­ныгъэ яIэу, яIофшIэн гу кIуачIэ къаритэу, ябын-унагъохэм къызэхашIыкIхэу щыIэнхэу ясэIо.

КIАРЭ Фатим.