Адыгэ пшъашъэу Сэтэнае и Мафэ фэгъэхьыгъэ зэхахьэр республикэм зэрэщыкIуагъэр зэфэтхьысыжьызэ, зэхэщакIохэм ямурадхэм гъэзетеджэхэр ащытэгъэгъуазэх.

— «Адыгэхэм ядышъэ идыкIын» зыфиIорэ Iофтхьабзэр Сэтэнае и Мафэ фэгъэхьыгъэу илъэс къэс зэхэтэщэ, — къыти­Iуагъ Адыгэ Республикэм культурэмкIэ и Министерствэ испециалист шъхьа­Iэу, этнографэу, тарихъ шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу Теуцожь Нурыет. — Адыгэ­хэм я Нарт эпос щыцIэрыIо пшъашъэу Сэтэнае ихъупхъагъэ, гулъытэ чанэу иIэр зэхахьэм къыщытэгъэлъагъо.

— Лъэхъанэу тызыхэтыр къыдэшъулъыти, онлайн зэIу­кIэр зэхэшъущагъ, егъэжьапIэу ащ фэхъугъэр къытфэIуа­тэба.

— Дышъэ идыкIыным фэIэпэIасэ Гумэ Ларисэ 2018-рэ илъэсым Iофтхьабзэм кIэщакIо фэхъугъ. Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ музей шIушIэ зэхахьэ щызэхищи, дышъэ идыкIыным ехьылIэгъэ шIыкIэхэр къыщигъэлъэгъуагъэх. Бзылъфыгъэм иIоф­шIагъэ лъэшэу тыгу рихьыгъ, тэри тыхэлэжьэнэу итхъухьагъ.

ЕгъэжьапIэм илъагъохэр

— IэпэIасэм ригъэжьэгъэ Iоф­шIагъэм хэбзэ екIолIакIэ иIэ фэшъушIыгъ.

— Адыгэ Республикэм ху­дожественнэ IофыгъохэмкIэ илъэпкъ IэпэIасэхэм я Ассоциацие Зэкъошныгъэм ипчэгоу Мые­къуапэ дэтым 2019-рэ илъэсым «IэпэIасэм иеджапI» зыфиIорэ зэхахьэр щызэхищагъ.

— Ащ нэбгырабэ хэлэжьагъ. Ансамблэ цIэрыIоу «Налмэсым» иартисткэхэри къакIохи, яIэпэ­Iэсэныгъэ хагъэхъуагъ.

— Зэхахьэр цIыфхэм ашIогъэ­шIэгъон зэрэхъугъэр тэри лъэшэу тигопагъ. ЕгъэжьапIэм илъагъо­хэм зядгъэушъомбгъу тшIоигъоу шIыкIэшIухэм талъыхъоу тыфежьагъ.

— Мыгъэ зэхахьэр нэмыкIэу кIуагъэ.

— Адыгэ Республикэм культурэмкIэ иIофшIапIэхэр, онлайн, нэмыкI социальнэ зэлъыIэсыкIэ амалхэр дгъэфедэхэзэ, лъэпкъ искусствэм ехьылIэгъэ IофшIагъэ­хэр къафэтIотагъэх.

ТхылъеджапIэхэр къыхэлэжьагъэх

— Къэгъэлъэгъонхэр гъэпсыкIэу яIэмкIэ сыда гъэшIэгъон къэзышIыгъэхэр?

— Зэгъэпшэнхэр тшIыгъэх, тарихъым инэкIубгъохэр жъы зэрэмыхъухэрэр тхылъеджапIэ­хэм къащагъэлъэгъуагъэх. Бзылъфыгъэхэр дышъэ идыкIыным бэшIагъэу пылъых. ЯIэпэIэсэныгъэ хагъэхъонымкIэ упчIэжьэгъу зэфэхъух. ЯIофшIагъэ лIэужхэм зэралъыIэсырэр тхылъеджапIэхэм ащызэбгъэшIэн олъэкIы. — Культурэм иIофышIэхэм щысэ зытепхынэу ахэтыр ма­кIэп.

— «Адыгэ тхыпхъэхэр» зыфиIорэ тхылъэу сурэтхэмкIэ гъэ­кIэрэкIагъэу Азэматэ Минкъутасэ ыгъэхьазырыгъэр илъэс 60-кIэ узэкIэIэбэжьмэ къыдигъэ­кIыгъ. Адыгэхэм ядышъэ идыкIынхэм яхьылIэгъэ тхылъэу 1998-рэ илъэсым республикэм къыщыдагъэкIыгъэм, нэмыкIхэм уагъэгъуазэ.

НэкIубгъохэм якъэгъэлъэгъонхэр

Лъэпкъ IэпэIасэхэу Сетэ Сафыет, Кобл Фатимэ, Гумэ Ларисэ, ХьапэкIэ Риммэ, Цурмыт Рузанэ, Бэрэтэрэ Заремэ, Iэшъы­нэ МыIуминат, Акъущэ Фатимэ, фэшъхьафхэм яIофшIагъэхэр социальнэ нэкIубгъохэм къащагъэлъэгъуагъэх.

— Дышъэ идыкIыным пылъ­хэ­ри къытапIохэ тшIоигъу.

— Ахэри ясэнэхьат фэшъыпкъэх, шIыкIэ гъэшIэгъонхэр къагъотых. Абрэдж Гощэфыжь, Исаева Анжелэ, Гумэ Ларисэ, нэмыкIхэм сакъыщытхъу сшIоигъу. Теуцожь Фатимэ лъэпкъ пкъыгъохэм язэгъэфэнкIэ егъэ­жьэпIэшIухэр ышIыгъэх. Махъэ, тхыпхъэхэр шIэжьым епхыгъэх.

— СурэтышI-модельер цIэры­Iоу СтIашъу Юрэ къэ­гъэ­лъэ­гъоным зэрэ­хэ­лэ­жьа­гъэр къыс­фи­­Iотагъ.

— СтIашъу Юрэ Адыгэ Рес­публикэм культурэмкIэ изаслуженнэ IофышI, медалэу «Адыгеим и Щытхъузехьэр» къыфагъэшъошагъ, ма­мыр­ныгъэм и Лигэ ипремие илауреат. Ащ фэдэ цIыф цIэрыIом ышIыгъэхэ адыгэ шъуа­шэхэр, лъэпкъ тхыпхъэхэр дунаим къыщагъэлъэгъуагъэх.

ЕджапIэхэр, музейхэр…

— КIэлэеджапIэхэм къатегущыIэба?

— Шэуджэн районым культурэмкIэ и Гупчэ изыгъэсапIэу «Дышъэ Iапэм», Адыгэ Респуб­ликэм искусствэхэмкIэ иколледжэу Тхьабысымэ Умарэ ыцIэ зыхьырэм, нэмыкIхэм ясурэт къэгъэлъэгъонхэр гум рехьых.

Адыгеим исурэт къэгъэлъэгъуа­пIэ живописым, графикэм, нэмыкIхэм яхьылIагъэхэр нэкIубгъо­хэм ащытлъэгъугъэх. «Адыгеим имэфэкI», «Улапэ щымэфэкI», «Ным фэгъэхьыгъэр», фэшъхьафхэри щыIэныгъэм дештэх. ГъукIэ Замудин ипIуаблэхэр лъэгъупхъэх. Дмитрий Мельниковым, Гъогунэкъо Мухьарбый яIофшIагъэхэр уахътэм иджэрпэджэжьых.

Республикэм и Лъэпкъ музей, КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм искусствэхэмкIэ я Къэралыгъо музей якъэгъэлъэгъонхэр лIэуж­хэр зэзыпхыхэрэм афэгъэхьы­гъэх.

Сэкъурэ Александр, Нэгъаплъэ Аскэрбый, Даур Хъусен адыгэ пшъашъэм ехьылIэгъэ фильмэу тырахыгъэм лъэпкъым итарихъ, ишэн-хабзэхэр къеIуатэх.

— IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэр зэхахьэм къыхэлэжьагъэха?

— Тыркуем щыщхэм яIэпэIэсэныгъэ къагъэлъэгъуагъ. Адыгэ IэшIагъэхэр дунэе къэбар ашIыгъэх.

Зэгъэпшэнхэр

— БлэкIыгъэ илъэсым зэхахьэм хэлэжьагъэхэм шъуа­IукIагъэба?

— Нэбгырэ пшIы пчъагъэмэ ацIэхэр къесIонхэ слъэкIыщт. Ансамблэу «Налмэсым» икъэ­шъуа­кIохэу Теуцожь Изабеллэрэ Цэй Фаризэрэ ятIонэрэу тизэхахьэ хэлэжьагъэх, хэдыкIынхэм зафагъэсагъ, япшъэшъэгъухэри гъусэ къызыфашIыгъэх.

— Зэфэхьысыжьхэм къахэбгъэщы пшIоигъор къытапIомэ дэгъугъэ.

— «Адыгэхэм ядышъэ идыкIын» зыфиIорэр онлайн-зэхахьэм щызэфэтхьысыжьыгъ. НэкIубгъо зэфэшъхьафхэм нэбгырэ 408-рэ ахэлэжьагъ, яплъыгъэр 48780-рэ. IофшIагъэу зэплъыгъэхэр 420-м нахьыб.

— Нурет, адыгэхэм яискусствэ баеу зэрэщытыр зэхахьэм джыри зэ къыгъэлъэгъуагъ. Iофэу ежъугъэжьагъэм инеущрэ мафэ еплъыкIэу фышъуиIэр гъэзетеджэхэм ашIогъэшIэгъон.

— Адыгэ Республикэм культу­рэмкIэ и Министерствэ ригъэжьэгъэ Iофыр лъигъэкIотэщт. Министрэу Аулъэ Юрэ къызэрэтиIуагъэу, лъэпкъ шIэжьым Iоф дат­шIэзэ, лIэужхэр искусствэм на­хьышIоу зэрэхэтщэщтхэм тыпы­лъыщт. Адыгэ пшъашъэм лъэпкъ шэн-хабзэхэр къызэриухъумэхэрэр, нарт пшъашъэу Сэтэнае ищысэшIухэр щыIэныгъэм зэрэщылъыкIуатэхэрэр тизэхахьэхэм къащыдгъэлъэгъощтых.

— Шъуигухэлъхэр къыжъудэхъунхэу шъуфэсэIо.

— Тхьауегъэпсэу.

ЕмтIылъ Нурбый.