Bir Çerkes atasözünde « БлэкIыгъэр зымышIэрэм, непэрэ мафэм уасэ фишIырэп - Geçmişi bilmeyen günümüzün değerini de bilmez», — deniliyor.

Millet yaşamı esnasında ya başına gelmiş - gönlünü hoş kılmış ya da yüreğini burkan şeyler-olaylar karşısında onları unutmamamak için anıtlar oluşturuyor. Millet, aynı zamanda geçmişe dönüp olayları irdelemediğinde, günümüzle kıyaslar yapmadığında, onların değerlendirmesini gözetmediğinde yok oluşa doğru gider. Bu yüzden tarihi yerlerin büyük önemi vardır. Ulusun yeni nesillerinin yetişmesinde böylesi yerlerin öğretici-örneksel değeri vardır.

İçinde bulunduğumuz şu günlerde Maykop Çevre karayolu inşaatı üzerinde bir noktada arkeolojik çalışmalar yürütülüyor. Adıge Cumhuriyeti Kültürel Miras Muhafaza ve Değerlendirme Kurumu müdürü Ts’ıp’ıne Rüstem’in belirttiğine göre arkeolojik kazı çalışmaları uzmanlarca değerlendiriliyor. Günümüz itibariyle iki höyükte (Sovyetski – 30, Sovyetski – 31) araştırma-değerlendirme çalışmaları yapıldı ve kazı çalışmalarına devam edilmesi kararı alındı.

Çalışmaları Rostov’da kurulmuş olan ‘Artefakt’ isimli kurum yürütüyor. Kurum arkeologu Anna Leontiyeva’nın belirttiğine göre  2019 yılında yapılan değerlendirme çalışmaları neticesinde burasının kültürel miras anlamında zengin olduğu tesbit edildi ve bunu kanıtlayan nesneler de bulundu.

Arkeologlar burada milattan önce 6. ve 5. yüzyıllarda bir meot yerleşkesi ve höyüklerin burada bulunduğunu belirtiyorlar. Yer altından keramikler, bronz nesne ve çeşitli artefaktlar çıkartıldı. Bu nesnelerden anlaşıldığına göre söz konusu dönemde yaşayanlar çeşitli demirden mamul nesneler üretiyorlardı.

Anna Leontiyeva; – Bu günlerde rumların kullandığı amfert kol ve ayaklarından parçalar bulduk. Rumlar buralara şarap ve çeşitli tahıllar  getirip satıyorlardı. Bunun yanısıra pirinçten mamul nesneleri de meslektaşlarım restore ediyor, – diyor.

Çalışmalar zor, elle kazılan arazi sektörler halinde bölünmüş durumda, uzmanlar bunları inceliyor. Ulusumuzun tarihi topraklarında bulunan bu nesneler cumhuriyetimizde kalacak, Adıgey Ulusal Müzesinde muhafaza edilecekler.

Daha öncede ‘Georesurs KB’ isimli kurum 5-12 haziran tarihleri arasında ‘Sadovaya 1’ isimli bölgede araştırma yapmıştı.  Bu höyüğün incelenmesi-araştırılması çalışmaları, arazilerine doğal gaz çekmek istediklerinde çekilecek hat üzerinde bulunan ‘Sadovaya 1’ isimli höyüğün koruma altında bir arkeolojik alan oluşu yatıyor.

Sadovaya 1 isimli höyük sadovaya köyü kavşağında işlek olan ‘Mıyekuape -- Ust-Labinsk’ karayolunun yanında bulunuyor. Araştırılan höyük 2.5 metre kadar yükseklikte ve 33 metre çapında.

Höyük zengin çıktı, askeri mezarlık olarak bir seferde yapılmış. Dörtgen höyük çukurunun üstü ahlşapla örtülmüş. Burada bir ateş yakılarak cenaze ritüelinin gerçekleştirildiği varsayılıyor: höyük çukurunda yanmış ahşap parçacıkları bulunuyordu. Ayrıca köpek ve at kalıntıları da vardı. Üzüntü verici olmasına rağmen bu mezar yağmalandığında diğer nesneler yok edilmiş.

Bunların yanısıra Kuzey doğudaki höyük çukuru kazıldığında buraya bir demir şıvan konulmuş,  içerisinde yine demirden kaşık ve çatal bulunuyordu. Onun yanında ise mezar hırsızlarının kırdığı cam su kapları da bulundu. Burada ayrıca demir ok-mızrak uçları, bir kılıç sapı vd. nesneler bulundu. Ayrıca mevtanın cesedini de mezar hırsızları tahrip etmişler bu yüzden yatar veya oturur şekilde mi defnedildiği anlaşılamaz durumda.

Ayrıca mezar kabininde keramik iki su kabı ve pirinç külçeler bulundu. İkinci kısımda ise mevtanın hayvanları defnedilmişti. Bu kısımda bazı keramik nesneler ve bir demir makas bulunuyordu. Yapılan ön değerlendirmelere göre höyük ve mezarlık XIV – XV. Yüzyıllara ait hatta daha eski tarihli de olabilir.

Ç’ARE Fatim

Fotoğraflar AŞINE Aslan tarafından çekildi

Çeviri; AÇUMIJ Hilmi