Я 60-рэ илъэсхэм гугъэпIэ ин къэзытырэ творческэ кIочIакIэхэр адыгэ литературэм къыхэхьагъэх.

Ахэм ащыщыгъэх КъумпIыл Къадырбэч, Кощбэе Пщымаф, Къуекъо Налбый, Нэхэе Рус­лъан, Бэгъ Нурбый, мыхэм анэ­мыкIхэу, прозэм анахьэу зыщызыушэтыгъэхэу Бахъукъо Ерэджыб, Пэнэшъу Сэфэр, Цуекъо Юныс, Теуцожь Хьабиб, Цуамыкъо Тыркубый, Мамый Руслъан. Ахэр зэфэдэу адыгэ литературэ ныбжьыкIэм зиIахь гъэнэфагъэ хэзылъхьагъэх, илъэс зэфэшъхьафхэм тхакIохэм я Союз аштагъэх, тхылъхэр мызэу, мытIоу къыдагъэкIыгъэх.

УсакIоу, прозаикэу Нэхэе Рус­лъан ары анахь зыцIэ къес­Iомэ сшIоигъор, сыда пIомэ ар мэкъуогъум къэхъугъ, литературэ IофшIэгъэ дахи къыгъэ­нагъ.

«Умытыгъэу тыгъэу укъепсына, УцIыфымэ цIыфыгъэ пхэрэлъ»

Мы усэ сатыритIу закъом Руслъан гупшысэ ин хэлъэу зэрэусэщтыгъэр, лъэпкъ шэн-­хабзэхэр, гъэпсыкIэ-шIыкIэхэр, адыгэгъэ-цIыфыгъэр къыгъэ­гъунэу зэрэщыIагъэр, зэрэтхагъэр къаIуатэ.

Ары. ПфэлъэкIымэ, уцIыфы­шъуным нахь насыпыгъэ щыIэп. Угуи унэгуи хэти фызэIухыгъэу, дэгъуи дэйи зэхэпфэу, пфэлъэкIырэмкIэ къогъанэ уимы­Iэу, хэти удеIэн пфэлъэ­кIэу, умыгуаоу, умытIыргоу, умыжэхъоу, хэти уишIу пэбгъо­хэу ыкIи ащ ори къыпфигъэзэжьэу ущыIэныр тхъагъо.

УсакIоу Нэхэе Руслъан поэзиер ары тилитературэ къызэ­рэхэхьагъэр. Хьэрамыгъэнчъэ зэчый хэлъыгъ ыкIи щэIэфэ ар дахэу ылэжьыгъ. Иадыгабзэ, хэгъэгур, илъэпкъ, илIакъо, ныр, нэмыкI гупсэхэр зэрилъапIэхэр кIигъэтхъэу, фэIэпэIасэу усэр ыблэщтыгъ. Исатырхэу къызэ­кIэлъыкIохэрэм уяджэ зыхъукIэ, усакIом ащ гупшысэу хилъхьагъэр сурэтшIыгъэу нэм къы­кIэуцо.

УсакIор ренэу гупшысэгъуай, къетэкъохы сэхъым фэдэу нэшхъэй гумэкIыр, исабыигъо ыкIи икIэлэгъу-ныбжьыкIэгъоу зэо ыкIи зэоуж илъэсхэм аулъэбыгъэхэм ыгу гупсэфыгъо къыратыщтыгъэп. Ны сымаджэр мэщэIу узыр щышхэу, ежь кIэлэ Iэтахъоми зыфэамал щыIэпышъ, ным икъин тырихынэу, щыIэныгъэр мыжъо онтэгъоу къытео. Ным фэгъэхьыгъэ поэмэу Нэхэе Руслъан ытхыгъэм зэ еджагъэм, усакIом исатырхэм алъапсэ шъыпкъэр, гъашIэр арэу зэрэщытыр ахэолъагъо, ар шъэбэни, пхъэшэни, фэбэни, чъыIэни зэ­рилъэкIырэм ищыс ежь кIалэм ышъхьэ къырыкIуагъэу пэ­кIэкIыгъэр. Игууз-лыуз ыпкъ къи­кIэу усэным зыритыгъ ыкIи щэIэфэ хэлъ хьэрамыгъэнчъэ зэчыир ылэжьэу щыIагъ.

Нэхэе Руслъан гупшысэкIэ амал гъэшIэгъонэу зыхэтыр къызэIуихын ылъэкIыгъ. Уехъо­псэнэу ыбзэ псыхьагъэ, къабзэ, гурыIогъошIу, купкIышIу иI, шъуа­шэри ащ диштэу ыгъэ­псыгъ. УсакIор щыIэныгъэр куоу рилъэгъукIэу, шъыпкъэм теIабэу, фэкъаигъэу щытыгъ. Лыегъащэр щыIэныгъэм зэримы­штэрэр, узэрэцIыфыр сыдигъуи зыдэпшIэжьэу зэфэгъэ лъа­гъом удэмыхыныр, ащ фэдэ цIыфэу къыбготыр ипкIыкIынэу упымылъэу, плъэкIырэмкIэ удеIэныр, ар пфэмыгъэ­хъумэ, уиягъэ емыгъэкIыныр унэшъо пытэу зыдиIыгъыгъ Руслъан. Ипоэзие мэкъэ къэбзэ лъэкIыхьагъэу хэIукIырэм узфекъудыи: шъхьащытхъужь Iоржъорэп, ежь ынэ кIэкIыгъэу, ыушэтыгъэу, ыгу пхырыкIыгъэр усэу егъэчъы. Ыпсэ нэсырэр ипшыс ыкIи иус.

Нэхэе Руслъан ытхыхэрэр 1960-рэ илъэсым къыщыублагъэу хиутыщтыгъэх. Усэхэр, поэмэхэр, рассказхэр дэтхэу тхылъхэр къыдигъэкIыгъэх. «Мафэр нэфым къыщежьэ», ащ къыкIэлъыкIуагъэх «Джэмакъ», «Хыбзыухэр», «Псыкъефэх», «КъэкIозэпыт», «Джэныкъо ма­шIу», «Тыгъэ ощх», «Косынкэ плъыжь», «Ошъогу нэф», «Гъа­шIэм ипчэдыжь» зыфиIорэ усэ сборникхэр. Нэхэе Руслъан адыгэ литературэм ежь илъэгъо зэныбжь зэрэпхырищыгъэр, непэ а усэхэр зэIэпахэу творческэ кIэлэцIыкIу купхэу «Щыгъыжъыем», нэмыкIхэм зэра­гъэфедэхэрэм, узгъэдэIон ыкIи узлъызыщэн тхэкIо-усакIоу зэ­рэщытыгъэр къаушыхьаты. Иусэ гущыIэхэр композиторхэм орэ­дышъом ралъхьагъэх, ахэм ащыщ «Умытыгъэу тыгъэу укъе­псына?!» зыфиIорэри, нэмыкIхэри. ТхакIом ирассказхэмрэ повестхэмрэ зыдэт тхылъэу «Псыархъуан» зыфиIорэр ежь зыщымыIэжь уж къыдэ­кIыгъ.

Руслъан иусэхэмрэ ипоэмэхэмрэ зыдэт тхылъхэри уры­сыбзэкIэ къыдэкIыгъэх: «Колодец отца», «Слово о матери», «Ветры судьбы».

Нэхэе Руслъан ытхыгъэмэ ащыщхэр Украинэм щыхаутыгъэх, журналхэу «Смена», «Москва», «Дон», альманахэу «Родники», сборникхэу «Синие горы Кавказа», «Люблю я Кавказ» зыфиIохэрэм къадэхьагъэх. Руслъан Урысые Феде­рацием итхакIохэм я Союз 1975-рэ илъэсым щегъэжьагъэу хэтыгъ.

Нэхэе Руслъан Теуцожь райо­ным ит къуаджэу Очэпщые мэ­къуогъум и 25-м 1941-рэ илъэсым къыщыхъугъ. Гурыт еджапIэр къызеухым, колхозым Iоф щи­шIагъ. Ащ ыужым Мыекъопэ мэкъумэщ техникумым чIэхьэгъагъ, ау ар къыухыгъэп. ­Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым филологиемкIэ ифакультет щеджагъ, 1967-рэ илъэ­сым къыухыгъ. Адыгэ хэкум телевидениемрэ радиомрэкIэ и Комитет иредакторэу илъэси 10 Iоф ышIагъ. Къалэу Москва М. Горькэм ыцIэ зыхьырэ Литературнэ институтэу дэтым иапшъэрэ литературнэ курсхэр 1979-рэ илъэсым къыухыгъ. Хэку гъэзетэу «Социалистическэ Адыгеим» ижурналистыгъ. 1984-м къыщегъэжьагъэу Адыге­им итхакIохэм я Союз литературэмкIэ упчIэжьэгъу IофышIэу щыригъажьи, ащ ыужым пшъэ­дэкIыжь зыхьырэ секретарэу лэжьагъэ. Аужырэ илъэсхэм гъэзетэу «Адыгэ макъэм» культурэмкIэ отделым ипащэу ыкIи Адыгэ республикэ телерадиокомпанием ыгъэзэжьи, Iоф щишIагъ.

Нэхэе Руслъан илъэс 56-рэ ныIэп къыгъэшIагъэр (1941 — 1997), ау шIагъэу иIэр бэ, итворческэ гупшысэ ушъокурэп, узыфещэ. Руслъан гу-къэ­бзэ зафэкIэ илъэпкъ фэлэжьагъ.

Мамырыкъо Нуриет.