Къэбэртэе-Бэлъкъарым изаслуженнэ артистэу, Адыгэ Респуб­ликэм инароднэ артистэу Къумыкъу Щамсудинэ лъэпкъ искус­ствэм орэдым чIыпIэу щыриIэм къытегущыIэ тшIоигъоу тыIукIагъ.

— Орэдыр цIыфым ищыIэныгъэ щыщ зэрэхъугъэм шIэныгъэлэжьхэр, искусствэм иIофышIэхэр, нэмыкIхэр тегущыIэхэу бэрэ зэхэсэхы, — къеIуатэ Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо орэдыIо-къэшъокIо ансамблэу «Ислъамыем» иартистэу Къумыкъу Щамсудинэ. — Зэфэхьысыжьхэм къахэзгъэщырэр орэдым шIуагъэу къытфихьырэр ары.

— Укъызыщыхъугъэ къуа­джэм ущыпсэузэ, орэдым угу зэлъикIугъэу олъыта?

— Сикъуаджэу Къунчыкъохьаблэ изакъоп, Теуцожь районэу сызыщыщым культурэм, искусст­вэм ащызэлъашIэхэрэр щапIугъэх. Ижъырэ орэдхэр къэзыIощтыгъэхэ Бэрэтэрэ Хьабидэт, КIыкI Зул­хьаджэ, артистхэу Жэнэ Нэф­сэт, КIыкI Юрэ, Къунчыкъо­хьаблэ щыщ тхакIоу, драматургэу Къуекъо Налбый, фэшъхьафхэм якъэбархэр къытфаIуатэщтыгъэх.

— Гурыт еджапIэр къуаджэм къыщыуухи, Мыекъопэ музыкальнэ училищым учIэ­хьагъ.

— КIэлэегъаджэу Николай Пануриныр сипащэу искусствэм зыфэзгъасэщтыгъ. СыныбжьыкIэ къыстефи, дзэ къулыкъур Казахстан щысхьыгъ. Мыекъуапэ къы­зысэгъэзэжьым, искусствэм щы­зэлъашIэрэ Пэнэшъу Раисэ сикIэлэегъаджэу училищым сишIэныгъэ щыхэзгъэхъуагъ. Орэд къасIозэ, опыт зиIэ кIэлэегъаджэу Даутэ Сарыет къысэдэIуи, гущыIэ фабэу къысиIогъагъэхэр сщыгъупшэхэрэп.

«Ислъамыем» зырагъэблагъэм

— Сэнэхьатэу къыхэпхыгъэм­кIэ IофшIэныр зеогъажьэм, гугъэр сыда зыгъэпытэщты­гъэр?

— Адыгеим и Къэралыгъо орэдыIо-къэшъокIо ансамблэу «Ислъамыер» зызэхащэм, апэрэ концертым игъэхьазырын тыхэлэжьагъ. Филармонием ипащэу Хъот Заур, «Ислъамыем» ихудожественнэ пащэу, композиторэу Нэхэе Аслъан рагъэжьэгъэ Iофыр тшIогъэшIэгъоныгъ, ащ тигуетыныгъэ къыIэтыщтыгъ.

— Апэрэ орэдхэм икIэрыкIэу уягупшысэу бэрэ къыхэкIа?

— «Ислъамыем» ирепертуар орэди 100-м ехъу хэт. Апэрэ орэдхэр тщыгъу­пша­гъэхэп, непи къэтэIох.

— Егъэжьэгъум жъыум нахь уфэгъэзэгъагъ.

— Ижъырэ орэдхэр къатIощтыгъэх, цIыфхэм ащыгъу­пшэжьыным нэсыгъэхэм псэ къапыд­гъэкIэжьыщтыгъ. Искусствэм нахь хэгъозагъэхэ Нэхэе Тэмарэ, Шъэо Риммэ, Хъот Замрэт, фэшъхьафхэм садежъыущтыгъ. Оркестрэм хэтхэу Тыу Шыхьамчэрые, Гъонэжьыкъо Аскэр а лъэхъаным республикэм дэгъоу щашIэщтыгъэх. «Ислъамыер» зыгъэпытэн, лъызыгъэкIотэн зы­лъэкIыщт артистхэр ансамблэм щызэIукIагъэхэу тлъытэщтыгъ, щысэ атетхыщтыгъ.

Орэдыр игъус

— Ижъырэ лъэпкъ орэдыр цIыфхэм алъыбгъэIэсыным узыфежьэкIэ, анахьэу къыхэбгъэщы пшIоигъор къытаIоба.

— Тятэжъ пIашъэхэм ялъэ­хъан аусыгъэ орэдхэр щыIэныгъэм къыхахыгъэх. Усэхэр хъугъэ-шIагъэхэм атехыгъэх. Титарихъ на­хьышIоу тшIэным, дгъэлъэпIэным афэшI лъэпкъ жэрыIо творчест­вэм гукIэ зыфэтэгъазэ. Ижъы-рэ орэдэу къапIорэр ори пшIогъэшIэгъонэу зэрэщытыр цIыфхэм алъыбгъэIэсын зэрэплъэ­кIырэми уегупшысэ.

— «Си Пакъ», «Мэзгуащ», Къоджэбэрдыкъо Мыхьамэт фэ­гъэхьыгъэр…

— КъызгурэIо къапIо пшIои­гъор. А орэдхэр арых сымакъэ зэхахэу къыхэсыдзэщтыгъэхэр. Егъэжьэгъур къин къысфэхъу­гъэп. Композиторэу Нэхэе Аслъан, артистхэм сафэраз.

— ЩыIэныгъэм щыуигъусэ орэдхэм япчъагъэ олъыта?

— ЗэкIэ орэдэу къатIохэрэр сигъусэх, щыIэныгъэм тамэу щысиIэх.

Зытэугъоижьы

— Орэдхэм якъыхэхыкIэ тытегъэгущыIэба.

— Художественнэ пащэу Нэхэе Аслъан ансамблэм пае зэригъэфагъэхэр арых «Ислъамыем» къыIохэрэр. Кавказ заом къыпкъырыкIэу адыгэхэр IэкIыб къэралыгъуабэмэ арыс хъугъэх. Лъэпкъым икультурэ чIэнагъэу фэхъугъэр тиорэдхэм къаIуатэ.

— IэкIыб къэралхэм къарахыжьыгъэ орэдхэм ащыщхэр ори къэоIох.

— «КIорэр», «Нэхаемэ я Хасас», фэшъхьафхэри къытэдэIу­хэрэм ашIогъэшIэгъоных. ТиорэдкIи, тицIыф пчъагъэкIи зытыу­гъоижьызэ, лъэпкъ искусствэм ибаиныгъэ хэхъоныгъэхэр фэтэшIых.

— «Ислъамыер» Адыгэ Рес­публикэм илэгъу. Хэгъэгу пчъа­гъэхэм шъуащыIагъ.

— Тыркуем, Иорданием, Изра­иль, Германием, Чехием, Ан­г­ли­ем, нэмыкIхэм тиорэдхэр къа­щытIуагъэх, тащыуджыгъ. Рес­пуб­ликэ тиIэу тызэрэпсэурэр искусствэм ыбзэкIэ дунаим тыщызэхахы.

— Сирием къикIыжьыгъэ Дер Абир…

— «Ислъамыем» иорэдыIо цIэрыIомэ Абирэ ащыщ хъугъэ, унагъо иIэу Мыекъуапэ щэпсэу.

ЦIэрыIо хъугъэ

— «Ислъамыер» Урысыем и Правительствэ ипремие илауреат, дунаим щыцIэрыIу.

— ЗэлъашIэрэ композиторэу Нэхэе Аслъан ихудожественнэ амалхэм гъунапкъэ ямыIэу сэлъытэ. Урысыем ис лъэпкъхэм зэфыщытыкIэу адытиIэр гъэпытэгъэнымкIэ, тилъэпкъ, тиреспуб­ликэ дунаим нахьышIоу щашIэнхэмкIэ Нэхэе Аслъан тикIэщакIоу, типащэу щыт.

— ОрэдыIохэм къэшъуакIо­хэр ягъусэхэу цIэрыIо шъузэ­рэхъугъэм сыда къыхэбгъэщмэ пшIоигъор?

— Олимпиадэ джэгунхэу Лондон, Шъачэ ащызэхащагъэхэм, Москва, фэшъхьафхэм тикон­цертхэу ащыкIуагъэхэр тщыгъуп­п­шэхэрэп. ХъокIо Сусанэ ымакъэ зэхэзыхыгъэхэр къызэрэ­фэгушIощтыгъэхэр хэта зымы­гъэшIэгъуагъэр?! Ащ фэдэ артисткэм, гукIэгъу зыхэлъ цIыфышIум тигуапэу Iоф датшIэзэ, тишIэныгъэ хэтэгъахъо. Илъэсыбэ хъугъэу ансамблэм хэтхэу Агъыржьэнэкъо Саныет, Мэщ­бэшIэ Саидэ, нэмыкIхэм сакъыщытхъу сшIоигъу.

— Эстрадэ, шIулъэгъу орэдхэр къызэрэпIохэрэм укъытегущыIэщтба?

— Нэхэе Аслъан ыусыгъэу «Сихэку кIасэр» Шъымырзэ Казбекрэ сэрырэ къэтэIо. Гъонэжьыкъо Аскэр иорэдэу «Зара», нэмыкIхэу ансамблэм ирепертуар хэтхэм ситворчествэ къагъэбаигъэу сэлъытэ.

— Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым орэдыIохэр щыогъасэх.

— Студентхэм якуп къыхэкIыгъэ Шъымырзэ Казбек «Ислъамыем» хэт, Адыгэ Респуб­ликэм изаслуженнэ артист хъугъэ. Университетым щеджэхэрэр артист мыхъущтхэми, искусствэр ашIогъэшIэгъон.

— Уишъхьэгъусэу Сусанэ медицинэм иIофышI. ШъуикIа­лэхэу Салымчэрыерэ Сэтэнаерэ ансамблэу «Абрекхэм» къыщэшъох. Сэнэхьатэу къыхахыщтыр къыуаIорэба?

— ЩыIэныгъэм къыгъэлъэ­гъощт мурадэу яIэр. ЦIыфышIу хъунхэу тыфай.

— ТизэдэгущыIэгъу икIэух сыда гъэзетеджэхэм къяпIощтыр?

— «Ислъамыем» цIыфхэр егъэгушIох. Тиконцертхэр шIэхэу едгъэжьэжьынхэу, типчыхьэзэхахьэхэм нахьыбэрэ тащызэ­IукIэнэу афэсэIо.

— ШъуигухэлъышIухэр къы­жъудэхъунхэу тышъуфэлъаIо.

— Тхьауегъэпсэу.

ЕмтIылъ Нурбый.