Адыгеим, ткъош республикэхэу Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Щэрджэсым ямызакъоу, Темыр Кавказым ыкIи Урысыем ичIыпIабэм анахь ащызэлъашIэрэ драматическэ артистыгъ Мурэтэ Чэпай.

Ар сценэм къыфэхъугъагъ, шэнышIо-цIыфышIугъ, къэгущыIэми, орэд къеIоми, ролыр къешIыми, ышIэрэм ыпсэ зэрэхэлъыр къапшIэу, IупкIэу, бзашIоу, шIыкIашIоу, Iуш зэкIэупкIагъэу искусствэр, театрэр зикIэсэ цIыфыбэм агу къинагъ. Чэпае теплъэ-гъэпсыкIэ дахэ иIагъ: пкъышIоу, шъхьац Iужъу дэжьыягъэм натIэр къызэIуихэу, нэпцэ IужъуитIум ачIэгъ нэ къэрэ-нэгъуитIур сыдигъуи щыплъырхэу, гушхо зэкIэубытагъэу. илъэпкъ гузэхашIэ гъунэнчъагъ. Къыфэхъугъагъ сэнэхьат ялыеу артистыным, икIэсагъ цIыфхэм агу ыщэфэу, щыIэныгъэм итхъагъо кIигъэгушIунхэр, исэнэхьаткIэ къикIызэ, ахэм агухэм афэкIоныр, къызлъищэнхэр, гъашIэм ыуасэ икъоу зэхаригъэшIыкIыныр, культурэм иамалхэмкIэ лъэпкъыр шIум къыфиIэтыныр.

Мэкъуогъум и 12-м 1939-рэ илъэсым Кощхьэблэ районым ит къуаджэу Блащэпсынэ Мурэтэ Чэпай Исмахьилэ ыкъор къыщыхъугъ. Икъуаджэ, ащ дэсхэр къызэриутынхи, зыпишIынхи щыIагъэп: кIэлэцIыкIугъо лъэпцIэгъу лъэхъаныр зыщигъэкIогъэ яунэ, яурам, нахьыжъ Iушхэу а уахътэм щыхэгъырэигъэхэ цIыфышIухэр, ныр, тэмашъхьэ шъузэбэ купыр ныбжьырэу ыгу хэжъэгъогъагъэх. Колхозым ихьамэ телъ лэжьыгъэм иугъоижьыгъо лъэхъан шIулъэгъу-шъыпкъагъэм ыузэнкIыхэу, къиным зыкъырамыгъэуфэу, зятэхэр заом хэкIодагъэхэр ныхэм зэрапIугъэхэр, зэралэжьыгъэхэр лIыхъужъныгъэ шъыпкъэкIэ ахэм афилъэгъущтыгъ Чэпае. Демыгъэштэни плъэкIыщтыгъэп, зэо лъэхъанми, ащ ыужыми адыгэ бзылъфыгъэхэм колхоз IофшIэнышхори, унэгъо хъызмэт зехьанри, сабыйхэр пIугъэнхэри — ашъхьэ хахыжьыныр афызэшIокIыгъ. Шъхьэгъусэр, ашхэр, Iахьылхэр, хъулъфыгъэ тхьапша адыгэ лъэпкъ лIыхъужъ гушхоу, а уахътэм Iэпихыгъэр, ныбжьи къэзымгъэзэжьыгъэр? ЧIэнэгъэшхоу адыгэхэм заохэм рагъэшIыгъэм гу лъитэу Мурэтэ Чэпае гупшысэныр пасэу къыздиштэгъагъ.

ГущыIэжъым «цу хъущтыр шкIэзэ къашIэ» еIо. Ар шъыпкъэ. Мурэтэ Чэпае хэлъ нэжгъурыгъэ гулъытэр пасэу къэнэфагъ, IупкIэу, зэ зэхихырэр псынкIэу ыгу риубытэу, нахьыжъхэм акIэдэIукIэу, акIырыплъэу къэтэджыгъ. Гурыт еджапIэр къызеухым, чIыпIэ колхозым зы илъэс Iоф щишIагъ. КIалэм цIыф зэрэхэкIыщтым гу лъытэгъоягъэп. ИгъэпсыкIэ-шIыкIэкIэ, инэутхэгъэ-чаныгъэкIэ, игулъытэкIэ артист къызэрэхэкIыщтым икъоджэгъухэм джэнджэш гори фыряIагъэп: кIэлэцIыкIузэ орэд къыIоныр, цIыфхэм закъыпишIыжьыныр ишэныгъэх, художественнэ самодеятельнэ коллективым иIофшIэн игуапэу хэлажьэщтыгъ. Сэнаущыгъэу хэлъым ар Москва театральнэ искусствэм иинститутэу Луначарскэм ыцIэкIэ щытым рищэлIагъ, ар диплом плъыжькIэ къыухыгъ ыкIи 1962-рэ илъэсым Адыгэ хэкум къыгъэзэжьыгъ. Адыгэ драмтеатрэм Iоф щишIэу ригъэжьагъ. Ежь сценариехэр, пьесэ цIыкIухэр етхых. Адыгэ фольклорым, лъэпкъ акъылым нахь пэблагъэ зишIымэ шIоигъоу хэку лъэпкъ творчествэм и Унэ методистэу Iухьэгъагъ, ау сценэр имыIэу щыIэн зэримылъэкIыщтыр къыгурэIо, 1965-рэ илъэсым драмтеатрэм егъэзэжьы. 1968 – 1969-рэ илъэсхэм хэку гъэзетэу «Социалстическэ Адыгеим» Iоф щишIагъ. Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтыр Iоф ышIэзэ къыухыжьыгъ. Журналистхэми, ахэм яIофшIакIи, тхэными, цIыф шэн зэфэшъхьафхэми афэнэIуасэ мэхъу, а зэкIэ ышъхьэкIэ къышъхьапэжьыгъ, артист сэнэхьатыр къыгъэшъыпкъэнымкIэ ыкIи итхэн-гупшысэн лъигъэкIотэнымкIэ, адыгэ литературэм хэуцонымкIэ. Пьесэхэр етхых, ахэр хэкум ит къуаджэхэм, нэмыкI чIыпIэхэм къащагъэлъагъох. Адыгэ радиом ихудожественнэ-литературнэ отдел зэпхыныгъэ дэгъу дыриIэу, искусствэм щыцIэрыIохэм, Адыгеим ицIыф пэрытхэм яхьылIэгъэ зарисовкэхэр, очеркхэр егъэхьазырых ыкIи къатых, аузэ тхэкIэ-шIыкIэри дэгъоу къыIэкIэхьагъ.

Мурэтэ Чэпай Адыгэ къэралыгъо драмтеатрэм исценэ ыкIи нэмыкI театрабэм адыгэ лъэпкъ драматургием имызакъоу, урыс-классикхэм ятхыгъэхэм ыкIи IэкIыб къэрал тхакIохэм япроизведениехэмкIэ роль зэфэшъхьафыбэр еплъыхэрэр ыгъэрэзапэхэу къащишIыгъ. Сценэр ежь щыщ шъыпкъэ хъугъагъэ, театрэр ищыIэныгъагъ. Чэпае театрэ искусствэм хэшIыкIышхо зэрэфыриIэр, шIэныгъэ дэгъухэр ыкIи къулайныгъэшхо зэрэкъолъыр мафэ къэс IофшIэнкIэ къыушыхьатыгъ, итворческэ IофшIагъи къэралыгъом осэшIу къыфишIыгъ: Адыгеим инароднэ артист, Къэбэртэе-Бэлъкъар Республикэм, Урысыем язаслуженнэ артист. Адыгеим культурэмкIэ иминистрэ игуадзэуи Iоф ышIагъ, ау театрэр зыкIи IэкIыб ышIыгъэп, зыфэгъэзагъэр сыдигъуи дэгъоу ыгъэцэкIэныр къыдэхъущтыгъ.

Артист цIэрыIом ежь ытхыгъэ драмэхэу «Батыр», «Шъузабэхэр», «Ным игумэкI», «ШIулъэгъур мэшIошху», «IэнатIэм игъэрхэр», «Ер къызэрыкIырэр кIэнкIэ зан» зыфиIохэрэр театрэмэ ащагъэуцугъэх. Мурэтэ Чэпае идрамэхэр зэхэугъоягъэхэу зыдэт тхылъыр 1994-рэ илъэсым «Шъузабэхэр» ыIоу, «IэнатIэм игъэрхэр (2004), ящэнэрэ тхылъэу драматургическэ произведениехэр къыздэхьагъэу «ЦIыфыгъэм ыкIуачI» (2009) зыфиIорэр къыдигъэкIыгъэх.

1996-рэ илъэсым Ч. Муратэр Урысыем итхакIохэм я Союз къутамэу Адыгеим щыIэм аштагъ.

Чэпай лIэшIэгъуныкъо къабзэм адыгэ сценэм тетыгъ, театрэр ищыIэныгъэ иныгъ, артист IэпэIэсагъ. ЗыщымыIэжьыр илъэси 7 хъугъэ, ау шIоу ылэжьыгъэр цIыфхэм ащыгъупшэрэп, иорэд мэкъэ гоIу, ироль зэфэшъхьафхэр нэм зэрэкIэтых, итхыгъэхэми адыгэ щыIэкIэ-псэукIэр икъукIэ нэм къыкIагъэуцо. Арышъ, Мурэтэ Чэпае ишIушIэгъэ дахэкIэ сыдигъуи лъэпкъым дыщыIэщт. Артист цIэрыIуагъ, цIыф дэхагъ, мэкъуогъум къэхъугъ, итворчестви гъэмэфэ шъоф къэгъэгъэ пкIырапкIы- нэу зиштагъ.

Мамырыкъо Нуриет.