МэщбэшIэ Исхьакъ Шумафэ ыкъом ныб­джэ­гъуныгъэ зыдысиIэр лIэшIэгъуныкъо хъу­гъэ. 1969-рэ илъэсым имэкъуогъу мазэ Сириемрэ Ливанрэ тащыIэу нэIуасэ ты­зэ­фэхъугъагъ. Джащыгъум сэ илъэс тIокI­рэ щырэ сыныбжьыгъ, илъэс 16-кIэ ежь на­хьы­жъыгъ. Ау тыгукIэ зэпэблагъэ тыхъунымкIэ ныбжьым изэрар къэкIуагъэп.

1763 — 1864-рэ илъэсхэм щыIэгъэ Кавказ заом ыпкъ къикIыкIэ IэкIыб къэралыгъохэм арыкIыжьынхэ фаеу хъугъэгъэ тилъэпкъэгъухэм къатекIы­жьыгъэхэм Дамаскэ, Алеппо, Хомсэ, Хамэ, Бейрут, Сайдэ тащылъыхъущтыгъ ыкIи ахэм ащыщхэр къэдгъотыгъагъэх.

1967-рэ илъэсым имэкъуогъу Израиль зыкъызеIэт нэуж мэзэ тIокIырэ тIурэ тешIэжьыгъэу ары КъокIыпIэ Благъэм тызыкIогъа­гъэр. Гъолан Iуашъхьэхэм къарафыхыгъэ адыгэхэр Дамаскэ, Мардж-СултIан адэс яIахьылхэм яунагъохэм ахэсыгъэх, кIэлэцIыкIу унэхэм, санаториехэм арысыгъэх. Тарихъ чIыгужъым къарагъэгъэзэжьынэу адыгэхэр СССР-м ипащэхэм мызэу, мытIоу къялъэIугъэх. Ахэм мыщ фэдэ джэуап аратыжьыгъ: «Сыдэущтэу зы дин зыдэжъулэжьырэ арабхэр язакъоу техакIохэм апашъхьэ къишъунэщтха?!»

Советскэ Союзым икIыгъэ турист купым адыгэ нэбгырэ 20 фэдиз тыхэтыгъ. Адыгэ лъэп­къым тхьамыкIагъоу къехъулIагъэр зымышIэхэрэр тигъуса­гъэ­хэм ахэтыгъэх. Ливанрэ Си­риемрэ къащытлъэгъугъэхэр, ащызэхэтхыгъэхэр зэкIэми агу рагъэкIугъэу пфэIощтэп. УсакIоу МэщбэшIэ Исхьакъ, фольклористэу ХьадэгъэлIэ Аскэр, дра­матургэу Шъхьаплъэкъо Хьисэ, журналистэу Киясэ Чэмал сы­рягъусэу мы къэралыгъохэм арыс адыгэхэм апае зэIукIэгъу пчъагъэ зэхэтщэгъагъ. МэщбэшIэ Исхьакъ ары анахьэу зи­шъыпкъагъэр. Кавказым, ащ щыпсэурэ лъэпкъхэм ялитературэ, чIыгулэжь, кIэлэегъэджэ, врач, инженер къызэрыкIохэм ящыIэныгъэ афэгъэхьыгъэу ащ сыхьат пчъагъэрэ IэкIыб къэралыгъохэм арыс тилъэпкъэгъу­хэм бэ къафиIуатэщтыгъэр. Уахътэ иIэ зыхъукIэ Исхьакъ иблокнот зыгорэхэр дитхэ­щтыгъэх. Адыгэхэм тхьамыкIагъоу къяхъулIагъэм фэгъэхьыгъэ усэ­хэр ары джащыгъум ащ ытхыщтыгъэхэр.

КъокIыпIэ Благъэм къызе­кIыжь нэуж IэкIыб къэралы­гъохэм арыс тилъэпкъэгъухэм IэпыIэгъу афэхъугъэнымкIэ Мэщ­башIэм мызэу, мытIоу ти­хэбзэ Iэшъхьэтетхэм зафигъэзагъ. Ау «имыIоф хахьэу ащ къыраIуагъ». Джащыгъур ары усэу «Адыгэхэр» ащ зитхыгъэр.

МэщбэшIэ Исхьакърэ сэррэ КIокIыпIэ Благъэм щыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм адэжь тызыщыIагъэр илъэс шъэныкъо фэдиз мэхъу. Синыбджэгъу на­хьы­жъым, адыгэ тхэкIошхом ыцIэ Урысыем имызакъоу, IэкIыб къэралыгъохэми непэ ащашIэ. Ащ итворчествэ фэгъэхьыгъэу литературоведхэмрэ критик­хэм­рэ бэ атхыгъэр. Сергей Ми­халковым, Савва Дангуловым, КIышъэкъо Алим, Кайсын Кулиевым, Давид Кугультиновым, Юрий Бондаревым, Егор Исаевым, Валерий Ганичевым, Валентин Сорокиным, Роберт Рождественскэм, критикхэу СултIэнэ Казбек, Виль Ганиевым, ЩэшIэ Казбек, Мамый Руслъан, ЛъэпцIэрышэ Хъалид, ШъэолIыкъо Петр, Къармэкъо Хьамид, Есэнкъулэ Анжелэ, БакIу Хъанджэрый, ГутIэ Адам, Тхьагъэзит Юрэ ыкIи нэмыкIхэм МэщбэшIэ Исхьакъ ироманхэм, иусэхэм, ипоэмэхэм осэшхо къафашIыгъ.

Илъэпкъ къошныгъэ къыдызиIэхэм япчъагъэ мафэ къэс хэзыгъэхъорэ, щыIэныгъэр шIу зылъэгъурэ МэщбэшIэ Исхьакъ адыгэ патриот шъыпкъэу щыт.

2006-рэ илъэсым ижъоны­гъуакIэ Исхьакърэ сэрырэ Дунэе Адыгэ Хасэм ия VII-рэ Зэфэсэу Стамбул щыкIуагъэм тыхэлэжьагъ. Джащыгъум мы Зэфэсым тарихъ романхэу «Рэ­дэд» (2000), «Адыгэхэр» (2003), «КъохьапIэмрэ къокIыпIэмрэ» (2005) зыфиIохэрэм апае ли­тературэмкIэ Дунэе Адыгэ Ха­сэм иапэрэ шIухьафтын ащ къыщыратыгъагъ.

ХьашIуцIэ Мухьамэд. Гъэзетэу «Адыгэ псалъэм» иредактор шъхьаI, Къэбэр­тэе-Бэлъкъарым и Адыгэ Хасэ итхьамат.