Дунаим щызэлъашIэрэ кIэлэцIыкIу къэшъокIо ан­самблэу «Мыекъуапэ инэфылъэхэм» яхудожественнэ пащэу Нэныжъ Айдэмыр гущы­Iэгъу тызыфэхъум зэгъэпшэнхэр тшIыгъэх.

— «Мыекъуапэ инэфылъэхэр» зызэхащагъэр мыгъэ илъэс 30 мэхъу, — къеIуатэ Къэбэртэе-­Бэлъкъарым изаслуженнэ арти­стэу, Адыгэ Республикэм инароднэ артистэу Нэныжъ Айдэмыр. — Ащ фэгъэхьыгъэ зэIу­кIэгъухэм зафэтэгъэхьазыры.

— Зэгъэпшэнхэм IофшIагъэу щыIэр къагъэлъагъо. Гъэхъа­гъэу шъуиIэхэм сыда къахэбгъэщырэр?

— «Лъэпкъ творчествэм изаслуженнэ коллектив» зыфиIорэ щытхъуцIэр Урысыем культурэмкIэ и Министерствэ бэмышIэу къытфиусыгъ. Хэгъэгу, дунэе фестивальхэм, республикэм щыкIорэ зэхахьэхэм гъэхъагъэхэр ащытшIыгъэх. Адыгэ къэралыгъо университетым, IофшIапIэу «МЕГА-Адыгеим», нэмыкIхэм яIоф­тхьабзэу 2020-рэ илъэсым тызыхэлэжьагъэхэм къаушыхьа­ты тикъэшъуакIохэм яIэпэIэсэныгъэ зэрэхагъахъорэр.

— Хэгъэгу зэошхом тидзэ­кIолIхэм ТекIоныгъэр къызыщыдахыгъэр илъэс 75-рэ зэрэ­хъугъэм ехьылIэгъэ Iофтхьа­бзэхэр бэ хъущтыгъэх.

— Мыекъуапэ культурэмкIэ и Унэу «Гигантым» Хэгъэгу зэо­шхом ТекIоныгъэр къыщыдэхыгъэным бзылъфыгъэхэр зэрэхэлэжьагъэхэм фэгъэхьыгъэ зэха­хьэм, гъэтхапэм филармонием щыкIогъэ концертэу бзылъфы­гъэхэм яхьылIагъэм, фэшъхьаф­хэм «Мыекъуапэ инэфылъэхэр» ащыуджыгъэх. Тарихъымрэ искус­ствэмрэ зэрэзэпхыгъэхэр зэ­­Iу­кIэгъухэм къащыхэдгъэщыгъэх. КIэлэцIыкIухэм, ныбжьыкIэхэм пIуныгъэ дэгъу ятыгъэнымкIэ ащ фэдэ зэхахьэхэр ящыкIагъэх.

— КъэшъуакIохэр яунэхэм арысхэу Iоф адашъушIэзэ, ана­хьэу къыжъудэхъурэр къыта­Iоба.

— Коронавирусым къиныгъо­хэр къытфихьыгъэх. Къашъо пэпчъ псэ зыпыт лъэбэкъу щып­шIын фае. ТелефонкIэ тызэфытеозэ, къашъом гупшысэу хэлъыр, шIыкIэу къыфэдгъотырэр къызэ­фэтэIуатэ. ТызэгурыIон зэрэт­лъэ­кIырэм тиIофшIэн нахьышIоу лъе­гъэкIуатэ. ТикIэлэеджакIохэм гуетыныгъэу ахэлъыри къыхэсэ­гъэщы. «Шъхьахынэхэр тигъогогъухэп» зэраIожьэу къыхэкIы.

— Ансамблэм икъашъохэр оры зыгъэуцухэрэр. Сыда кIэу узылъыхъурэр?

— Лъэпкъ шIэжьым, адыгэ шъуашэм, фэшъхьафхэм яхьылIа­гъэхэм сягупшысэ.

— КъэшъуакIохэм къадежъыу­рэ оркестрэ шъуиI.

— Блэгъожъ Юныс, Цэй Ас­лъан, Шэуджэн Адам, нэмыкIхэм орэдышъор агъэжъынчы.

ЗэхэщакIор дэгъумэ

— Адыгэ быракъым и Мафэ къэшъуакIохэм гъэшIэгъонэу агъэмэфэкIыгъ.

— Тикъашъохэм адыгэ быра­къыр ащытэгъэбыбатэ. Ащ мэ­хьанэу иIэр къыдалъыти, зэхэщэ­­кIо дэгъухэр Iофым кIэщакIо фэ­хъугъэх. Театрализованнэ ед­зы­­гъохэр «Мыекъуапэ инэфылъэ­хэм ясайт къыщагъэлъэ­гъуагъэх.

— Нахь игъэкIотыгъэу къытфэпIуатэ тшIоигъу.

— ТикIэлэеджакIохэр зэдэгущыIэжьыхи, къашъоу агъэуцугъэр ансамблэм инэкIубгъо къыща­гъэлъэгъуагъ. Теунэ Амин, Шипкова Лучанэ, Шипкова Динарэ, ТхьакIумэщэ Лаурэ, фэшъхьаф­хэм сурэтэу ашIыгъэм адыгэ бы­ракъыр къыщагъэлъэгъуагъ. Жъогъо 12-р дахэу хадыкIыгъ. Быракъыр унэм къыщыра­хьа­кIыгъ, агъэбыбэтагъ, лъэпкъ къа­шъор къашIыгъ.

— ШIэжь яIэу кIэлэеджакIохэр шъогъасэх. Хэта IэпыIэгъу къышъуфэхъухэрэр?

— КIэлэегъаджэхэр, ны-тыхэр, лъэпкъ шIэжьым ыгъэгумэкIы­хэ­рэр сыдигъуи тигъусэх. «Бессмертный полкым» ехьылIэгъэ Iофыгъохэри тинэкIубгъо къы­щыдгъэлъэгъуагъэх.

— КIэлэеджакIохэм яIа­хьыл­хэу Хэгъэгу зэошхом хэлэжьагъэхэм сыда къараIолIагъэр?

— Ятэтэжъ пIашъэхэм ясурэт­хэр аIыгъхэу ансамблэм инэкIубгъо щытлъэгъугъэх. ЛIыгъэу зэрахьагъэм рэгушхох. ЯIахьылхэм афэгъэхьыгъэ къашъохэр, усэу къызэджагъэхэр, къаIогъэ орэдхэр гум къегущыIыкIых. Ащ фэдэ ныбжьыкIэхэм сыд фэдэ IофкIи цыхьэ афэпшIы хъущтэу сэлъытэ.

Къашъохэр

— Къашъоу къэшъушIыхэрэр жъы хъухэрэп.

— Лъэпкъ шIэжьым, искусст­вэм ахэр епхыгъэх. Адыгэ къа­шъохэу «Уджыр», «ЗэфэкIо псын­кIэр», «Пшъэшъэ къашъор», нэмыкIхэри цIыфхэм ашIогъэшIэгъоных, концертхэм къащыдгъэлъэгъонхэу къытэлъэIух.

— «Си Адыгеим» укъытегущыIэщтба?

— Ар къэшъо зэхэт къэшIыгъу. «Зыгъэлъатэр», «ХьакIулащэр», «Абхъаз къашъор», трюкхэр, фэ­шъхьафхэри хэтых.

— ЯпчъагъэкIэ ахэр бэ мэ­хъух. Ансамблэу «Казачатэмрэ» «Мыекъуапэ инэфылъэхэмрэ» зэгъусэхэу къашъоу къызэдашIырэр сэ сшIодах. «Казачатэм» хэтхэр адыгэ къашъом хелъасэх, «Мыекъуапэ инэфылъэхэм» урыс къашъор къашIы… Искусствэм ыбзэ зэрэбаир, лъэпкъхэр къа­шъом зэрэзэфищэхэрэр тэри тигуапэ.

Щагъэсагъэхэр

— Илъэс 30 хъурэ ансамблэм щагъэсагъэхэм гъэзетеджэхэри къакIэупчIэх.

— ЗэкIэри артист зэрэмы­хъущтыр тшIэзэ, кIэлэеджакIохэр ансамблэм щытэгъасэх. Искусст­вэм гукIэ нахь пэблагъэ тэшIых, адыгэ къашъохэр, лъэпкъ шэн-хабзэхэр ятэгъашIэх. ЦIэрыIо, цIы­фышIу хъугъэхэм тарэгушхо.

— Быщтэкъо Азэмат, Апэнэс Астемир…

— Ахэр зэлъашIэрэ орэдыIох. Быщтэкъо Азэмат илъэси 10-м нахьыбэрэ тиансамблэ къыщы­шъуагъ. Апэнэс Астемир ицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу тиконцертхэм ахэлэжьагъ, непи ныб­джэгъуныгъэ дытиI.

— «Налмэсым» хэтхэм ацIэ къепIуагъэп.

— «Мыекъуапэ инэфылъэхэм» лъапсэу щашIыгъэр «Налмэсым» щызыгъэпытэхэрэр бэ мэхъух. Едыдж Гушъау, Алыбэрд Му- рат, Симболэт Сусан, Дыбэгъо Адам, Долэ Миланэ, фэшъхьафхэу ­лъэпкъ искусствэр зыIэты­хэрэм зэпхыныгъэ адытиI.

— Тиансамблэ зыщызыгъэсагъэхэу Адыгэ Республикэм искусствэхэмкIэ иколледж щеджэ­хэрэр, фэшъхьаф еджапIэхэр къыхэзыхыгъэхэр къытIокIэх, якъэбархэр къытфаIуатэх.

Зэкъошныгъэм игъогухэр

— Тыркуем ис тилъэпкъэ­гъухэм адэжь илъэс къэс шъо­кIо, ежьхэри къешъогъэблагъэх.

— ШэнышIу тфэхъугъэу тызэлъэкIо. Адыгэ къуаджэу Сэуджакъ дэгъоу тыщашIэ. Чылэм ипащэхэр, унагъохэр къызэрэтпэ­гъокIыхэрэр мэфэкI шъыпкъэм фэтэгъадэ. Пчыхьэм машIоу тшIы­рэм ыпашъхьэ тыщысэу къэ­бархэр къызэфэтэIуатэх, адыгэ джэгум тыкъыщэшъо.

— Адыгабзэм изэгъэшIэн, игъэфедэн лъыжъугъэкIотэ­нымкIэ ащ фэдэ зэхахьэхэм шIуагъэу къахьырэм къытегущыIэба.

— Ащ хэтхэр дахэу къызэрэшъохэрэм фэдэу адыгабзэкIэ гущыIэхэуи дгъасэхэ тшIоигъу. Ны-тыхэм, кIэлэегъаджэхэм ащ ехьылIагъэу тапэкIи Iоф адэт­шIэщт. Тыркуем тызыкIокIэ адыга­бзэкIэ къыхаутыгъэхэ тхылъхэр, журналхэр, гъэзетхэр, дискхэм атетхэгъэ адыгэ орэдхэр, къа­шъо­хэр афэтэхьых.

— ЗэлъыIэсыкIэ амалхэр жъу­гъэпытэщтхэу тэгугъэ.

— Мыгъэ Тыркуем тыкIон тлъэкIыщтми тшIэрэп, арэу щытми, гъогу тытехьанэу зытэгъэ­хьазыры.

— «Налмэсым» и Унэ къэшъуакIохэр щагъасэх. Iоф зы­дашIэжьынымкIэ амалышIухэр яIэхэу тэлъытэ.

— Куп-купэу гощыгъэхэу еджэ­кIуи 150-рэ тэгъасэ. Концертхэм зафагъэхьазырыным фэшI пэрыохъу яIэп.

— Мыекъопэ администрацием культурэмкIэ и ГъэIорышIапIэ ипащэу Цэй Розэ къызэрэшъущытхъугъэр гуапэ тщы­хъугъ.

— Урысыем культурэмкIэ и Министерствэ щытхъуцIэ къызэрэтфиусыгъэм тигъэгушIуагъ. Къалэм иадминистрацие культурэмкIэ и ГъэIорышIапIэ тепхыгъэу Iоф тэшIэ. Цэй Розэ ­къызэрэтиIуагъэу, лъэпкъ ис-кусствэм зедгъэушъомбгъузэ, мурадэу тшIыгъэхэм тахэплъэжьмэ, тапэкIэ тызэрэлъыкIо­тэщт шIыкIэм нахь куоу тегу­пшысэщт.

— «Мыекъуапэ инэфылъэ­хэр» илъэс 30 зэрэхъухэрэр сы­дигъуа зыхэжъугъэунэфыкIыщтыр?

— Джыри дгъэнэфагъэгоп мафэр. Тыфай гум шIукIэ къи­нэжьыщт пчыхьэзэхахьэр игъэ­кIотыгъэу зэхэтщэнэу. Быщтэкъо Азэмат, Апэнэс Астемир, «Налмэсым» икъэшъуакIохэр, нэ­мыкIхэри къедгъэблэгъэщтых.

— ШъуигухэлъышIухэр Тхьэм къыжъудегъэхъух.

— Тхьауегъэпсэу.

ЕмтIылъ Нурбый.