Мэфэ заулэкIэ узэкIэIэбэжьмэ, Шъачэ пэблэгъэ мэзым тарихъым епхыгъэ пкъыгъо гъэшIэгъон къыщагъотыгъ.

Джэрзым хэшIыкIыгъэ пкъы­гъор блэм фэдэу шIыгъэ. Ащ ыцыпэхэр блашъхьэм ехьщырых. Зы лъэныкъор нахь гъумэу гъэ­псыгъэ, ятIонэрэ цыпэр хэпшIыкIэу нахь псыгъоу щыт.

— ИнэшанэкIэ пкъыгъор адыгэ IэшIагъэхэм адештэ, — къытиIуагъ зэлъашIэрэ археологэу, Адыгэ Республикэм культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу Тэу Ас­лъан. — Тарихъ пкъыгъор нарт къэбархэм ащыщ. Блашъхьэхэр къыхэтэгъэщых. Щэнаутыблэхэм яхьылIэгъэ нарт къэбархэр гъэшIэгъоных, щыIэныгъэм епхыгъэх. Адыгэмэ агъэлъэпIэрэ псэушъхьэхэм блэр ахалъытэзэ, зэгъэ­пшэнхэр ашIыщтыгъэх.

Мэзым къыщагъотыгъэ пкъыгъор фэIо-фашIэхэр тилъэпкъэ­гъухэм зэрагъэцакIэщтыгъэхэм ахалъытэ. Илъэс мини 2 — 3 ыныбжьэу къэлъагъо.

Къэзэкъ хъулъфыгъэм ошIэ- дэмышIэу пкъыгъор мэзым къы­зыщегъотым, зыдихьыщтыр ымышIэу икIалэ упчIэжьэгъу ышIыгъ. Ятэрэ ыкъорэ зэдэгущыIэхи, кIалэм къыIуагъэм тетэу псэугъэх.

— Пкъыгъор адыгэмэ яй, ятэгъэтыжь зиехэм, — къыIуагъ кIалэм.

Ятэрэ ыкъорэ зэдашти, гъунэгъу адыгэ къуаджэм кIуагъэх, тарихъ пкъыгъор тилъэпкъэгъу­хэм къаратыжьыгъ.

Къэзэкъ унагъор зыщыщ лIа­къом ыцIэ къетIогорэп. ЯшIушIагъэ къыхэдгъэщызэ, яти, ыкъуи гъэзетымкIэ «тхьашъуегъэпсэу» ятIожьы тшIоигъу.