Республикэм иминистрэхэм я Кабинет гъэрекIо Iоф зэришIагъэм фэгъэхьыгъэ зэфэхьысыжьхэр Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэ Къэралыгъо филармонием къызыщешI нэуж журналистхэм яупчIэхэм джэуап къаритыжьыгъ.

Пресс-конференцием анахьэу анаIэ зыщытырагъэтыгъэр Адыгеим хэхъоныгъэ езыгъэшIыщтхэ проектхэмрэ цIыфхэм ящыIэкIэ-псэукIэ зыкъегъэIэтыгъэнымрэ ары. Журналистхэр джащ фэдэу Урысые Федерацием и Президент Урысыем и Федеральнэ ЗэIукIэ факIоу къышIыгъэ Джэпсалъэм къыщигъэнэфагъэхэ пшъэ­рылъхэр, лъэпкъ проектхэр, къэралыгъо программэхэр зэрагъэцакIэхэрэм агъэ­гумэкIыщтыгъэх.

Республикэм экономикэ, инвестицие амалхэу иIэхэм, мэкъу-мэщым, промышленностым, псауныгъэм икъэухъумэн, социальнэ лъэныкъом, туризмэм, псэупIэ-коммунальнэ хъызмэтым, гъогушIыным япхыгъэхэ Iофыгъохэми мыщ щахэплъагъэх.

Адыгеим и ЛIышъхьэ хэбзэ къулыкъу­хэм Iоф зэрашIэрэм игъэкIотыгъэу пресс-конференцием къыщытегущы­Iагъ.

— 2018-рэ илъэсым инвести­циехэмкIэ пэрытныгъэр зыIыгъыгъэхэм Адыгеир ащыщыгъ. ГъэрекIуи Iофхэр джарэущтэу щытыгъэха? Сыд фэдэ проектха анахьэу къыхэбгъэщыхэ, инвесторхэр къызыхэбгъэлажьэхэ пшIоигъуагъэхэр?

— Рейтингхэм къызэраушыхьатырэмкIэ, инвестициехэу къыхалъхьэхэрэмкIэ Урысые Федерацием ишъолъырхэу пэрытныгъэ зыIыгъхэм ясатырэ Адыгэ Республикэр хэхьэ. ГъэрекIо респуб­ликэр чIыпIи 9-кIэ лъыкIотагъ ыкIи рейтингым я 26-рэ чIыпIэр щиубытыгъ.

2019-рэ илъэсым капитал шъхьаIэм сомэ миллиард 42,381-рэ хъурэ инвестициехэр къыхалъхьагъэх. 2018-рэ илъэсым къыхалъхьэгъагъэм егъэпшагъэмэ, ар проценти 126,4-рэ мэхъу. Джыдэдэм сомэ миллиард 60 фэдиз хъурэ инвестициехэр зыпэIуагъэхьащтхэ проект 27-мэ Iоф адашIэ.

2019-рэ илъэсым агъэцэкIагъэхэ проектышхохэм зэу ащыщ МВти 150-рэ зилъэшыгъэ электростанциеу жьыкIэ Iоф зышIэнэу агъэпсыгъэр, пчэныщэр къызы­щахьыжьыщт ыкIи переработкэ зыща­шIыщт ООО-у «Мирный-Адыгея» зыфиIорэр зэрагъэпсыгъэр. ТапэкIэ пчэн минитIум ехъу зырыз зыщаIыгъыщт фермэ 12-м нэс агъэпсынэу рахъухьэ. Джащ фэдэу сатыу-зыгъэпсэфыпIэ гупчэу «МЕГА» зыфиIорэм иятIонэрэ чэзыу игъэпсыни лъагъэкIотэщт.

Предпринимательствэ цIыкIумрэ гурытымрэ IэпыIэгъу ягъэгъотыгъэным тегъэпсыхьэгъэ лъэпкъ проектым къыдыхэлъытагъэу предпринимательствэм IэпыIэгъу езытыщт Гупчэ Адыгэ Респуб­ликэм гъэрекIо къыщызэIуахыгъ.

— Инвестициехэр республикэм нахьыбэу къыхалъхьанхэмкIэ анахьэу Iофхэр къызэтезыIажэрэр электроэнергиер зэрафимыкъурэр ары. Мы лъэныкъомкIэ сыда пащэхэм ашIэрэр?

— Мы Iофыгъор зэшIохыгъэным пае ПАО-у «Россети», ПАО-у «Кубаньэнерго», Урысые Федерацием энергетикэмкIэ и Министерствэ Iоф адэтэшIэ. Рес­публикэм иэлектросетевой комплекс изегъэушъомбгъун фэгъэхьыгъэу ПАО-у «Россети» иправление итхьаматэу Павел Ливинскэм 2019-рэ илъэсым игъэтхапэ сыдэгущыIэгъагъ.

ЖьыкIэ Iоф зышIэрэ паркым респуб­ликэр энергиеу зыфыщыкIэрэм ипроцент 20-р къыригъэкъужьынэу тэгугъэ.

— Республикэм ичIыпIэхэу зиэкономикэ анахьэу хэхъоныгъэшхо зышIын зылъэкIыщтхэм Тэхъутэмыкъое районыр ахэхьэ. Ащ иамалхэм ягъэфедэнкIэ непэ сыд фэдэ гухэлъха шъуиIэхэр?

— Паркхэм ягъэпсын джыдэдэм анахьэу тынаIэ зытедгъэтырэ лъэныкъо­хэм ащыщ. Джыдэдэм Яблоновскэ индустриальнэ паркым игъэпсынкIэ Адыгэ Республикэм Iофышхо щызэшIуахы. Ар Краснодар зэрэпэблэгъэщтыр Iэрыфэгъоу щыт. Паркыр къызызэIуахыкIэ Iоф­шIэпIэ чIыпIакIэхэр щыIэхэ хъущтых, республикэм ибюджет хэбзэIахьэу къи­хьэрэм хэхъощт.

Промышленностыр Адыгэ Республи- кэм иэкономикэ иотраслэ шъхьаIэхэм ащыщ. Ащ республикэм исоциальнэ- экономикэ Iофхэм язытет зыфэдэр къегъэлъагъо. Тэхъутэмыкъое районым хэхъоныгъэ зышIын зылъэкIыщт предприятие заулэ ит.

Социальнэ инфраструктурэр Тэхъутэмыкъое районым зыпкъ щигъэуцогъэным джыдэдэм ткIуачIэ лъэшэу етэхьылIэ. Республикэм иведомствэ заулэмэ япащэхэр зыхэлэжьэгъэхэ зэхэсыгъохэр мыщ щыкIуагъэх. Муниципалитетым щыпсэухэрэм псауныгъэм икъэухъумэн тегъэпсыхьэгъэ псэуалъэхэр, гъэсэныгъэ зыщызэрагъэгъотын алъэкIыщт еджапIэхэр, кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэр афэгъэ­псыгъэнхэ фае. Генеральнэ планым зэхъокIыныгъэхэр фашIыгъахэх, социальнэ учреждениехэм апае чIыгу Iахьхэр къыхагъэкIыгъахэх.

— Урысые Федерацием и Премьер-министрэу Михаил Мишустиным хэхъоныгъэмкIэ унэе программэхэр къыхэзыхыгъэхэ шъолъырхэм адэжь кIонэу имурад. Джащыгъум республикэм исыд фэдэ проекта ар зыщыжъугъэгъозэщтыр?

— Урысые Федерацием и Правительствэ и Тхьаматэ апэрэ чэзыоу нэIуасэ зыфэтшIы тшIоигъор республикэм анахьэу хэхъоныгъэ езыгъэшIыщтхэ, инвестициехэр къыхязыгъэлъхьащтхэ проектхэр ары.

2024-рэ илъэсым нэс республикэм социальнэ-экономикэ хэхъоныгъэ зэришIыщт унэе программэр Адыгеим къыщыхахыгъах ыкIи федеральнэ гупчэм IэкIагъэхьэгъах. Энергетическэ инфраструктурэм изегъэушъомбгъункIэ Iоф­тхьабзэхэр ащ къыщыдэлъытагъэх. Джащ фэдэу транспорт инфраструктурэм хэхъоныгъэ егъэшIыгъэнымкIэ, предпринимательствэ цIыкIумрэ гурытымрэ зягъэушъомбгъугъэнымкIэ, промышленностым, агропромышленнэ комплексым, туризмэм инвестиционнэ проектхэр ащыгъэцэкIэгъэнхэмкIэ ищыкIэгъэ амалхэр программэм къыщыдэлъыта­гъэх.

— Адыгеим ирайонхэм поликлиникэхэр икъоу арытха? Мыекъуапэ дэт поликлиникэхэм яIофхэм язытет нахьышIу зэрэхъугъэр тэлъэгъу. Ау районхэр джыдэдэм специалист гъэнэфагъэхэмрэ медицинэ оборудованиемрэ ащыкIэхэу къытщэхъу. Мы лъэныкъом нахьыбэу мылъку къыфатIупщыщта?

— Къэлэдэсхэмрэ къоджэдэсхэмрэ зэфэдэ медицинэ IэпыIэгъу ягъэгъотыгъэным епхыгъэ Iофыгъохэм тапылъ. Мы аужырэ илъэсхэм федеральнэ гупчэмрэ лъэпкъ проектхэмрэ яшIуагъэ­кIэ мы лъэныкъом Iофхэр шIукIаеу нахьышIу щыхъугъэх. Хэгъэгум и Президент поликлиникэхэм ягъэкIэжьынкIэ пшъэрылъхэр къыгъэнэфагъэх. ЦIыфхэм апэрэ медикэ-санитар IэпыIэгъу ягъэгъотыгъэным тегъэпсыхьэгъэ республикэ проектым къыдыхэлъытагъэу Адыгеим исхэр медицинэ уплъэкIунхэм къахырагъэубытэх: мобильнэ медицинэ бригадэхэм Iоф ашIэ, поликлиникэхэр диспансеризациемкIэ графикхэм ахэплъэжьыгъэх. Къоджэ Iудзыгъэхэм медицинэ уплъэкIунхэр ащызэхэщэгъэнхэм пае мобильнэ комплекситIур къызыфагъэфедэ.

Лъэпкъ проектэу «Псауныгъэм икъэу­хъумэн» зыфиIорэм игъэцэкIэн тегъэ­псыхьагъэу мылъкоу къаIукIэрэр цIыфхэм апэрэ медикэ-санитар IэпыIэгъоу арагъэгъотырэм изегъэушъомбгъун пэIуагъахьэ. ГущыIэм пае, Джэджэ район сымэджэщым икорпус шъхьаIэ агъэпсы. ГъэрекIо вертолетыр къызыщетIысэхын ылъэкIыщт чIыпIэ къуаджэу Кощхьаблэ щашIыгъ. ПсэупIэхэу Гъозэрыплъэ, Нэшъукъуае, Веселэм фельдшер-мамыку пунктхэр къадэтэджагъэх. 2020-рэ илъэ­сым фельдшер-мамыку пункт 24-рэ джыри агъэпсынэу рахъухьэ. ПстэумкIи республикэм фельдшер-мамыку пункти 121-рэ, врач амбулаторие 25-рэ ит.

Лъэпкъ проектым диштэу офтальмологиемкIэ ыкIи кардиохирургиемкIэ медицинэ гупчитIу Адыгэкъалэ къыщызэIуахыгъ. Джащ къыхэкIэу Адыгэкъалэ, Теуцожь, Тэхъутэмыкъое районхэм адэсхэм амал яIэщт ящыкIагъэ зыхъукIэ ахэр къызыфагъэфедэнхэу.

2019-рэ илъэсым сомэ миллион хъурэ компенсациехэр нэбгырэ 51-мэ къаратыжьыгъэх. Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэ Адыгеим псауныгъэр къэухъу­мэгъэнымкIэ и Министерствэ пшъэрылъ фигъэуцугъ медицинэ кадрэхэу зыфыщыкIэхэрэр рагъэкъунхэм пае апшъэрэ медицинэ еджапIэхэу Урысые Федерацием псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ и Министерствэ къыфэIорышIэхэрэм, Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым щызэхэщэгъэ мединститутым истудентхэр ащырагъэджэнхэу.

— КIэлэеджакIохэм ягъэ­шхэнкIэ республикэ ведомствэхэм шэпхъэ зыкI къыхахынымкIэ пшъэрылъэу афэпшIыгъэр агъэцэкIагъа? Iофхэр джарэущтэу зэпыфагъэхэмэ, сыдигъуа ар загъэфедэщтыр? Адыгэ шхыныгъохэр кIэлэцIыкIухэм апагъохынхэ алъэкIынэу олъыта?

— 2020-рэ илъэсым Iоныгъом и 1-м ехъулIэу республикэм игурыт еджапIэхэм яшхапIэхэр ублэпIэ классхэм арысхэр зэкIэ ыпкIэ хэмылъэу агъэшхэнхэм фэхьазырыщтых. А 1 — 4-рэ классхэм арыс нэбгырэ 25242-рэ пстэумкIи агъэ­шхэнэу рахъухьэ.

Лъэпкъ шхыныгъохэр кIэлэеджакIохэм аIуфэнхэм тынаIэ тедгъэтыщт. СызэрэгугъэрэмкIэ, адыгэ къуаер ахэм зэу ащыщыщт. Кальций ащ бэу хэлъ. СанПиН-м тетэу адыгэ къуаер кIэлэ­цIыкIу шхыныгъом хэбгъахьэми хъущт.

Джыдэдэм Адыгэ Республикэм гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэрэ Роспотребнадзорым Адыгэ РеспубликэмкIэ и ГъэIорышIапIэрэ кIэлэеджакIохэр гурыт еджапIэхэм зэращагъэшхэщтхэ менюхэр зэхагъэуцуа­гъэх ыкIи муниципальнэ образованиехэм аIэкIагъэхьагъэх.

— Адыгэ къуаер Адыгеим нэ­мыкI чIыпIэ къыщыдэмыгъэ­кIыгъэнымкIэ Iофхэм язытет джыдэдэм сыд фэда?

— Адыгэ къуаер тиреспубликэ нэ­мыкI къыщыдэмыгъэкIыгъэным фэгъэхьыгъэ унашъохэр Урысые Федерацием и Апшъэрэ хьыкум, интеллектуальнэ фитыныгъэхэмкIэ Хьыкумым аштагъэх. БэмышIэу Москва и Арбитражнэ хьыкуми ащ фэдэ унашъо ыштагъ.

2019-рэ илъэсым икIэухым Урысыем и Президентэу Владимир Путиныр Адыгеим исхэм заIокIэм адыгэ къуаер зэрэгохьыр ариIогъагъ, ащ Урысые Федерацием мэкъу-мэщымкIэ иминистрэ пшъэрылъ фишIыгъагъ предприятиехэм производствэхэм ягъэкIэжьын мылъкоу пэIуагъэхьагъэм щыщ къафягъэгъэ­зэжьыгъэнэу амал щыIэмэ зэригъэшIэнэу.

2019-рэ илъэсым Адыгеим ипредприятиехэм къое тонн мин 17,2-рэ къыдагъэкIыгъ. 2018-рэ илъэсым къыдагъэкIыгъагъэм нахьи ар проценти 126,3-кIэ нахьыб. Адыгэ къуаер дэгъоу IэкIыб къэралыгъохэм зэращыIукIырэри къэIогъэн фае. Пчэныщэм адыгэ къуае хэшIыкIыгъэным лъэшэу тынаIэ тетэгъэты.

— Адрэ илъэсхэм ялъытыгъэ­мэ, 2019-рэ илъэсым туристхэр нахьыбэу республикэм къэкIо­гъагъэха? Мы отраслэм хэхъоныгъэ егъэшIыгъэнымкIэ сыда республикэм щашIэрэр?

— Туризмэр республикэм иэкономикэ иотраслэ шъхьаIэхэм ащыщ. Адыгеир Урысыем и Къыблэ ичIыпIэ дахэхэм ахэхьэ, турист инфраструктурэм мыщ зыщеушъомбгъу.

2019-рэ илъэсым нэбгырэ мин 465-рэ фэдиз Адыгеим щыIагъ. 2018-рэ илъэсым зыщызыгъэпсэфыгъагъэм елъытыгъэмэ, ар проценти 2,5-кIэ нахьыб. Зызы­гъэпсэфыхэрэм апае Адыгеим Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэр щызэхащэх. ГущыIэм пае, адыгэ къуаем ифестивалэу 2019-рэ илъэсым щыIагъэм нэбгырэ мин 15-м ехъу хэлэжьагъ. Урысые Федерацием ишъолъырхэм япащэхэм я Советэу Урысыем и МИД щызэхэщагъэм зэхэ­сыгъоу иIагъэм Урысые Федерацием IэкIыб къэралыгъо IофхэмкIэ иминистрэ щыхигъэунэфыкIыгъагъ адыгэ къуаем ифестиваль дунэе туризмэм изегъэ­ушъомбгъункIэ щысэшIоу зэрэщытыр.

— ЛыжэкIэ къушъхьэхэм къащачъыхьанымкIэ Адыгеим ищыкIэгъэ амалхэр зэкIэ иIэх. Мы лъэныкъом зегъэушъом­бгъугъэнымкIэ республикэм сыда ышIэрэр? — ЛыжэкIэ къушъхьэхэм къащачъы­хьаныр туризмэм илъэныкъо шъхьаIэхэм ащыщэу тэлъытэ. Джыдэдэм тэ тызпы­лъыр инвесторхэр нахьыбэу къедгъэблэгъэнхэм пае ищыкIэгъэ инфраструктурэр зэхэщэгъэныр ары. Ащ пае къэралыгъо­ми, цIыфхэми мы лъэныкъом ямылъку къыхалъхьэ.

«Курортэу «Зихия» зыфиIорэ проектым къыдыхэлъытагъэу джыдэдэм Гъозэрыплъэрэ Лэгъо-Накъэрэ зэзыпхыщтхэ автомобиль гъогукIэр агъэпсы. 2018-рэ илъэсым ащ ишIын рагъэжьагъ, гъэрекIуи ар лъагъэкIотагъ. Гъогум ишIын федеральнэ бюджетымрэ Адыгеим иреспуб­ликэ бюджетрэ ямылъкоу сомэ мил­лион 555,56-рэ пэIуагъэхьагъ.

Ащ нэмыкIэу гъэрекIо Урысые Федерацием ипрограммэ гуадзэу «Туризм» зыфиIорэм къыдыхэлъытагъэу 2020 — 2024-рэ илъэсхэм инфраструктурэм игъэпсын ыкIи Адыгэ Республикэм соци­альнэ-экономикэ хэхъоныгъэ зэришIыщт унэе предложениехэмрэ программэмрэ федеральнэ гупчэм IэкIэдгъэхьа­гъэх. Мы программэхэм къадыхэлъытагъэу респуб­ликэм итранспорт инфраструктурэ тапэкIэ зырагъэушъомбгъущт, къушъхьэ­лъэ чIыпIэхэм газрыкIуапIэхэр ащашIыщтых.

— Гъогу псэолъэшIыным епхыгъэ проектхэр Адыгеим щагъэцакIэх. Ащ хэхьэх федеральнэ мэхьанэ зиIэхэ автомобиль гъогухэу хы ШIуцIэ Iушъом екIуа­лIэхэрэ «Дон», «Кавказ» зыфи­Iохэрэр, Мыекъуапэ къэзыухьэрэр. Непэрэ мафэм ехъулIэу мыхэм ягъэ­псынкIэ Iофхэм язытет сыд фэда?

— Шъолъырым иэкономикэ ыкIи иинфраструктурэ хэхъоныгъэ ашIынымкIэ, цIыфхэм ящыIакIэ нахьышIу шIы­гъэнымкIэ мэхьанэшхо зиIэ гъогу псэолъэшIыным анахьэу тынаIэ тет. Сыда пIомэ, федеральнэ мэхьанэ зиIэ гъогухэр республикэм пхырэкIых. Мыхэм арыкIохэрэм япчъагъэ илъэс къэс хэхъо. Арышъ, транспорт системэм хэхъоныгъэ ышIыным тэркIэ мэхьанэшхо иI. Пшъэ­рылъхэу къэуцухэрэр зэшIохыгъэнхэмкIэ федеральнэ гупчэм зэпхыныгъэ дытиI, ащ фэдэ IофшIэным шIогъэшхо къеты.

БлэкIыгъэ илъэсым ыкIэм Мыекъопэ районым пхырыкIырэ псыхъоу Шъхьэгуащэ телъ лъэмыджыр дгъэкIэжьыгъэ. Гъогу псэолъэ инитIу тшIыгъэ — Ермэл­хьаблэ къикIэу Мыекъуапэ къекIолIэрэ автомобиль гъогум иапэрэ комплекс ыкIи Краснодар ылъэныкъокIэ респуб­ликэм икъэлэ шъхьаIэ къеолIэрэ транспорт зэхэкIыпIэр. ТапэкIэ мы объектитIур зэтпхын ыкIи Мыекъуапэ къэзыухьащт инфраструктурнэ псэолъэ ин дгъэпсын гухэлъ тиI. Джащ фэдэу къуаджэхэу Тыгъургъойрэ Лъэустэнхьаблэрэ адэжь ащыдгъэпсыхэрэ гъогу псэуалъэхэр гъэмафэм ехъулIэу ттынхэу тэгъэ­нафэ.

Лъэпкъ проектэу «Щынэгъончъэ ыкIи шэпхъэшIухэм адиштэрэ автомобиль гъогухэр» зыфиIорэм 2024-рэ илъэсым нэс сомэ миллиарди 3,3-м ехъу пэIудгъэхьащт, блэкIыгъэ илъэсым сомэ миллион 463,4-рэ дгъэфедагъэ. 2019-рэ илъэсым АР-м игъогу фонд сомэ миллиардиплIым кIэ­хьагъ. Мыекъуапэ, поселкэу Яблоновскэм ягъогухэм, республикэ ыкIи чIыпIэ мэхьанэ зиIэхэ мыхэм афэдэ псэуалъэхэм игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр ятэшIылIэх. 2024-рэ илъэсым нэс гъогухэм язытет нахьышIу тшIыныр, ахэм къатехъу­хьэрэ хъугъэ-шIагъэхэм яп­чъа­гъэ нахь макIэ хъу­ным тыкъыфэкIоныр пшъэрылъ шъхьаI­эх.

— Краснодар краим транспортымкIэ ыкIи гъогу хъызмэтымкIэ и Министерствэ къызэритырэмкIэ, 2020-рэ илъэсым анахьэу анаIэ зытырагъэтыщтхэм ащыщ Яблоновскэ лъэмыджыкIэр шIыгъэныр. Пшызэ щыпсэухэрэм ямызакъоу, АдыгеимкIи, анахьэу Тэхъутэмы­къое районымкIэ, мы псэуалъэм мэхьанэшхо зэриIэм щэч хэ­лъэп. ЛъэмыджыкIэм игъэпсын республикэр хэлэжьэщта?

— Яблоновскэ лъэмыджым иIыгъын фэгъэзагъэр Краснодар ары, ау ар гъэфедагъэ зэрэхъурэм тэри тегъэгумэкIы. Мафэ къэс лъэмыджым дэжь автомобильнэ «пробкэхэр» щытэлъэ­гъух. Арышъ, псэолъакIэм ишIын шъолъыритIумкIи мэхьанэшхо иI. Проектыр гъэцэкIэгъэн зэрэфаем сыдигъуи дедгъэштагъ, ащ епхыгъэу Краснодар краим ипащэхэм заIудгъэкIагъ, гухэлъэу щыIэхэм татегущыIагъ.

Мыщ фэдэ екIолIакIэм шIогъэшхо къытыгъ, непэрэ мафэм ехъулIэу лъэмыджым ишIын рагъэжьагъ. ПроектымкIэ пшъэдэкIыжь зыхьыщтыр краир ары, ау IофшIэнхэм язы Iахь республикэм щыкIощт.

— 2020-рэ илъэсым щылэ мазэм щыублагъэу коммунальнэ пы­дзэфэ пытэхэм ягъэзекIонкIэ шъолъырхэр шэпхъакIэхэм атехьагъэх. Адыгеим щагъэ­нэфэгъэ операторым ипшъэ­рылъхэр егъэцакIэха, тарифхэм къахэхъуагъа?

— Мы лъэныкъомкIэ IофшIэныр анахь дэгъоу ыкIи шIуагъэ къытэу зэхэзыщэгъэ шъолъырхэм республикэр ащыщ хъугъэ. Мы зэхъокIыныгъэхэм такъы­фэкIоным фэшI пэшIорыгъэшъ IофшIэнышхо дгъэцэкIагъэ, шъолъыр операторым икъы­хэхынкIэ зэнэкъокъу зэхэт­щагъ, гъогу картэ зэхэдгъэуцуагъ ыкIи ащ къыды­хэлъытэгъэ пстэури зэрифэшъуа­шэу зэшIотхыгъэ.

Гухэлъхэу тиIэхэм адиштэу пшъэрылъхэр тэгъэцакIэх, Iофыгъоу къэуцухэрэр псынкIэу дэтэгъэзыжьых. Мы фэIо-фа­шIэм итариф зэрэзэхэтым икIэрыкIэу тыхэплъэжьыгъ, зэфэхьысыжьхэм ади­штэу унашъо тшIыгъэ ащ ыпкIэ зэхъо­кIыныгъэхэр фэшIыгъэнхэу. Къоджэ псэупIэхэм адэсхэм хэкIым идэщын лъатыщтыр (зы нэбгырэм телъытагъэу) сомэ 30 фэдизкIэ нахь макIэ тшIыгъэ ыкIи ар сомэ 70-м кIэхьагъ. 2020-рэ илъэсым къыкIоцI мы тарифыр зэблэ­хъугъэ хъущтэп.

Инвестиционнэ проектым игъэцэкIэн къыдыхэлъытагъэу шъолъыр операторым станицэу Кужорскэм экотехнопарк щишIынэу егъэнафэ. Ащ сомэ миллион 750-рэ тефэщт. Мыщ епхыгъэ проектнэ документацием къэралыгъо экспертизэр екIу.

— Партиеу «Единэ Россием» ишъолъыр къутамэ и Секретарэу шэкIогъум ухадзыгъ. Мы IэнатIэм узэрэIухьагъэм сыдэущтэу уеплъыгъа? Республикэм ыпашъхьэ пшъэрылъхэу итхэр гъэцэкIэгъэнхэмкIэ партием ипащэхэр IэпыIэгъу къыпфэхъуха, хьауми оркIэ мыр «имиджевэ» IэнатIэу щыта?

— Партием ишъолъыр къутамэ пэщэныгъэ дызесхьаныр сигуап. Пшъэрылъхэр зызэрэфэдгъэуцужьыхэрэм дакIоу шъолъыр ыкIи федеральнэ унашъохэр гъэцэкIагъэхэ зэрэхъурэм сылъыплъэн амал мыщ къысеты. Ахэм язэшIохын гъэцэкIэкIо ыкIи хэбзэгъэуцу къулыкъу­хэм акIуачIэ рахьылIэн фае. Мыщ дэжьым мэхьанэшхо зиIэр парламентым щыIэ фракцие анахь инэу «Единэ Россием» иIофшIэн зэригъэпсырэр ары. Единороссхэм IофшIэныр чанэу зэхащэнэу, унэшъо тэрэзхэр ашIынхэу цIыфхэр къяжэх, къащэгугъых.

— Мыекъуапэ икъыблэ-къокIыпIэ чIыпIэ паркэу «Патриот» зыфиIорэр щашIын гухэлъ щыIагъ. Сыдигъо ар рагъэжьэщта, сыд фэдиз мылъкуа пэIуагъэхьащтыр?

— ТекIоныгъэм ия 75-рэ илъэс ихэгъэунэфыкIын къыдыхэлъытагъэхэ Iоф­тхьабзэхэр республикэм щызэхэтэщэх. Мэхьанэшхо зэттыхэрэ лъэныкъохэм ащыщ дзэ-патриотическэ паркэу «Патриотым» игъэпсын.

Псэуалъэр зыщашIыщтыр дгъэнэфагъэ, чIыгу гектари 10-м ар тырашIыхьащт. НыбжьыкIэхэр зыщызэрэугъоинхэ, шIуа­гъэ къытэу яуахътэ зыщагъэкIон алъэ­кIыщт чIыпIэу паркыр щытыщт. Ащ псэолъэ зэфэшъхьафхэр къыдыхэлъытэгъэщтых: планетариер, шхапIэр, лъэныкъуабэ къызэлъызыубытырэ къэгъэлъэгъопIэ комплексыр, зызщыбгъэпсэфын плъэкIыщт чIыпIэхэр, нэмыкIхэри.

— Адыгабзэмрэ тхыбзэмрэ я Мафэ ипэгъокIэу зы сыкъыкIэупчIэмэ сшIоигъу, о уигукъэ­кIыкIэ гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым щызэхащэгъэ ныдэлъфыбзэм изэгъэшIэн ыкIи икъэ­ухъумэн фэгъэзэгъэ Проектнэ офисым иIофшIэн сыд фэдэ уаса фэпшIын плъэ­кIыщтыр?

— Проектнэ офисыр 2018-рэ илъэсым дгъэпсыгъэ. Ащ хэхьагъэх шIэныгъэлэжьхэр, этнографхэр, бзэм изэгъэшIэн фэгъэзагъэхэр, общественнэ IофышIэшхохэр. Программэ зэхагъэуцуагъ, ащ епхыгъэу гъогу картэ аштагъ. Мыекъуа­пэкIэ адыгабзэм купи 5, Тэхъутэмы­къое районымкIэ – купитIу фырагъэджагъэх. А Iоф­шIэныр мы илъэсми лъагъэкIотэщт.

Лъэпкъ библиотекэм къыщызэIуахыгъ ыкIи шIуагъэ къытэу Iоф ешIэ ныдэлъфыбзэм изэгъэшIэн фэгъэзэгъэ Клубэу «Адыгабзэ зэзыгъашIэмэ зышIоигъо куп» зыфиIорэм. Ащ пшъэрылъ шъхьаIэу иIэр ныдэлъфыбзэм имэхьанэ зыкъегъэIэтыгъэныр, адыгэ лъэпкъым икультурэ ыкIи итарихъ ашIэныр ары. Егъэджэнхэр ыпкIэ хэмылъэу специалистхэм зэхащэх. Мультфильмэу «Фиксики» зыфиIорэм исериитф адыгабзэкIэ зэрадзэкIыгъ. «Колыбельные песни для самых маленьких мальчиков и девочек» зыцIэ проектым игъэхьазырыни ыкIэм фэ­кIуагъ. Этнолагерэу «АДЫГЛЕНД» зыфиIорэр апэрэу республикэм щыкIуагъ.

Проектнэ офисым иIофшIэн нэмыкI лъэныкъуабэми ателъытагъ. Джащ фэдэу федеральнэ реестрэм хэбгъэхьан плъэ­кIыщт гъэсэныгъэм ипрограммэ 11 агъэхьазырыгъ, ахэр зэкIэ ныдэлъфыбзэм изэгъэшIэн епхыгъэх. Программэхэр зэкIэ Москва агъэхьыгъэх.

Тхьаркъохъо Адам. ­