Акъылрэ шIэныгъэрэ зыкъолъ цIыф зырызхэу Тхьэм шIоу къыхилъхьэгъэ пстэумкIэ зышъхьамысыжьхэу, ыпси ыгуи хилъхьэзэ лъэпкъым фэлажьэхэрэр щыIэх. Ахэм ясатырэ щэIэфэ хэтыгъ зэлъашIэрэ шIэныгъэлэжьышхоу, литературоведэу, критикэу, тхакIоу, усэкIо гъэшIэгъонэу ЩэшIэ Казбек.

ЛIыр щыIагъэмэ, 2019-рэ илъэсэу икIыгъэм ыныбжь илъэс 80 хъущтыгъэ, ежь къыгъэшIагъэр илъэс 76-рэ. Ау а уахътэм къыкIоцI Казбек уехъопсэнэу щыIэныгъэм ежь ышъхьэкIэ гъогу зэныбжь дахэ щыпхырищыгъ, лъэпкъ гъашIэм, анахьэу литературэм, хэмыкIокIэжьыщт лъэуж нэф къыхинагъ.

ШIэныгъэ куоу зэригъэгъотыгъэм гурышэ-гупшысэ лъэшыр гъусэ зыфешIыжьым, дунэешхом хэлъ шъэфыбэм акъылкIэ атеIэбагъ, гупшысэкIэ гъэшIэгъонэу IэкIэлъ хъугъэр игъорыгъоу къэнэфагъ, къызэкIэблагъ, гуп­шысэн-тхэн-усэн ыкIи шIэныгъэ зэфэхьысыжь мыухыжьхэм ахэтэу щы­Iагъ, литературэр ежь щыщ хъугъагъэ. Гупшысэн Iофышхор шъхьэкуцI лэ­жьыгъ, етIани удэмыхэу, умыплъэ­хъоу, шъыпкъэм тетэу а зэкIэмкIэ гущыIэ зэфэ­хьысыжь лъэш пшIыныр акъыл кIочIабэрэ гъа­шIэмрэ зытекIуадэх. Каз-бек щэIэфэ ыгукIэ икIасэу хи­хыгъэ литературэм зыкIи езэщыгъэп, аужыпкъэм, ар щыIэныгъэ шъып­къэ фэ­хъугъ, ащ ищысэх лите­ратурэмкIэ шIэныгъэ Iоф­шIэ­гъабэу, тхылъ Iужъубэу къы­ди­гъэкIыгъэхэр. Ахэм джыри зы къахэхъуагъ — «Тыгъэ нэпс» ыцIэр.

2019-рэ илъэсыр театрэм и Илъэсэу Урысыем зэрэщалъытагъэр къыдалъыти, ЩэшIэ Казбек драматургиемкIэ IофшIэгъэшхоу иIэр кIагъэтхъымэ ашIоигъоу лъэпкъым, Хэгъэгум шIу афишIэу щыIэгъэ Казбек ыпсэ агъэгушIоу итхыгъэхэр зыдэт, игупшысэ зыхэгощэгъэ тхылъ ушъагъэр ипчъагъэкIэ 400 хъоу мы мафэхэм къыфыдагъэкIыгъ. Тхылъым изэхэгъэ­уцон-зэгъэкIун Iоф дэзышIагъэр, инаучнэ редакторыр филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу, гу­манитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым литературэмкIэ иотдел ипащэу ЩэшIэ Щамсэт.

Тхылъым къыдэхьагъэх Лъэпкъ театрэу Цэй Ибрахьимэ ыцIэкIэ щытым щагъэуцугъэ комедиеу «Шъозэбэн» зыфиIоу ЩэшIэ Казбек ытхыгъэр, У. Шекспир итрагедиехэу «Отел­ло» ыкIи «Пачъыхьэу Лир», Ч. Айтматовым идрамэу «ЛIэшIэгъум нахь кIыхьэу зы маф» зыфиIохэу авторым адыгабзэкIэ зэридзэкIыгъэхэр. Ахэм анэмыкIэу ЩашIэм урысыбзэм ри­гъэкIугъэхэу Кощбэе Пщымафэ ытхыгъэу «Заноза в сердце» ыкIи Мурэтэ Чэпае иеу «Тревоги материнские» тхылъыкIэм дэтых.

Литературэр — гъашIэм игъундж, ар мэхьанэ иIэу, гупшысэ хэлъэу, шъыпкъэм тетэу къэбгъэлъэгъошъуныр ыкIи къипIотыкIыныр зымыуасэ щыIэп. Гупшысэн IофшIэнышхор шIэныгъэрэ щэIагъэрэ зыхэхьэрэ къодыеп, ащ гур, псэр зэрэщытэу зэлъаубыты, къызкIэратIупщыжьырэп. А лэжьыгъэшхор зэрашырэр — гъашIэ, уасэу иIэри — гъашIэ.

«Тыгъэ нэпсыр» гущыIапэу «Шъыпкъагъэм игъогу темыкIэу…» зыфиIоу ЩэшIэ Щамсэт ытхыгъэм къызэIуехы. Ащ мырэущтэу къыщеIо: «Казбек лъэпкъымкIэ псэемыблэжьыгъ, иныбджэгъухэмкIэ, иIахьылхэмкIэ, иунагъокIэ, иIофшIэнкIэ псэнчъэ-хьалэл дэдагъ. ИIофшIагъэхэу къыгъэнагъэхэм шIэныгъэу, гупшысэу ахэлъыр къызыпкъырыкIырэр ицIыфыгъэ лъапс». Мы шэнышIухэр зыхигъотэжьын амал къезытыгъэ лъэныкъохэм пIуныгъэ-гъэсэныгъэу иIагъэм, шIэныгъэм зылъи­щэу, мыпшъыжьэу щэIэфэ зэрэфэкIуагъэм, гупшысэным зэрэтегъэпсыхьэгъагъэм, зэ­хэшIэ къодыехэр армырэу, акъыл хэхыгъэрэ шIэныгъэрэкIэ Тхьэр къызэретэгъагъэм яшы­хьатэу щэIэфэ литературэм зафэу зэрэщылэжьагъэр тегъа­шIэ. ИгущыIэкIэ гухэм арыхьан, апэблагъэ зишIын амал гъэшIэгъоныр зэригъотыгъагъэр, ежь зыхэт шIэныгъэ хьасэм, цIыфым е чIыгум сыдигъуи псыр зэрящыкIагъэм фэдэу, ныбжьыкIэ кIочIакIэхэр литературэм хэщэгъэнхэ зэрэфаер къыгурыIоу, шIэныгъэ гъогум анахь сэнаущ­хэр тещэгъэнхэмкIэ, зылъыщэгъэнхэмкIэ Iофышхо зэришIа­гъэр, лIы гъэсагъэм итакъикъ пэпчъ гупшысэным епхыгъэу, литературэр ЩашIэм щыIэныгъэ инэу зэриIагъэр, пытагъэрэ щэIагъэрэ зэрэхэлъыгъэхэр Щамсэт гущыIапэм къыщиIуагъ.

Казбек литературэр, цыр зэраджырэм фэдэу, бгъу пстэумкIэ къикIызэ зэрилэжьыгъэр, адыгэ литературэм итарихъ тхыгъэным ыгъэгумэкIэу Iофы­шхо зэришIагъэр цIыфыгъэ, шъыпкъагъэ, гумэкI илъэпкъыкIэ ыкIи зэкIэ цIыфлъэпкъымкIэ зэриIагъэм шыхьат фэхъух.

ЩэшIэ Казбек итхылъэу «Тыгъэ нэпскIэ» зэджагъэхэр си­гуапэу зэпырысэгъазэ, дунэе литературэм щагъэлъэпIэрэ произведениехэу У. Шекспир ытхыгъэхэу, пьесэхэу «Отелло», «Король Лир» адыгэ сценэм къытезыщагъэхэу, адыгабзэкIэ къэзыгъэгущыIэгъэхэ цIыфышхоу Казбек, тиадыгэ тхакIохэм атхыгъэхэр урысыбзэкIэ зэрэзэридзэкIыгъэхэм, ежь ышъхьэкIи литературэм ижанрэ зэфэшъхьафхэмкIэ зыкъигъэшъыпкъагъэу зэрэщытыр гуапэ сщыхъоу «тхьауегъэпсэу» лъапIэр фэсэгъэшъуашэ. Щэч хэлъэп тхы­лъым цIэу иIэмкIи, дэтхэмкIи гупшысабэр къэзыгъэущэу, узэзыгъэплъыжьэу, къыбгот цIыфхэм уафызэзыгъэплъэкIы­жьэу, щыIэныгъэ псышхор къэр­гъоным, чъэрыным укIэзыгъэхъо­псэу, ухэтми пфэлъэкIырэмкIэ къогъанэ уимыIэным уфэзыпIоу зэрэщытым.

Мамырыкъо Нуриет.