Абрэдж Сафыет къызыхъугъэр мы мафэхэм хегъэунэфыкIы. Ащ къыхэкIэу игугъу пшIыныр къылэжьыгъ. Ежь Сафыет цIыфышIу, адыгэ бзылъфыгъэ шъыпкъ, шэн гъэтIылъыгъэ иI, иунагъо гупсэфыгъо зэрилъыщтым ренэу ынаIэ тырегъэты.

Ащ фэдэ бзылъфыгъэу тиIэр бэ мэхъу. Адэ сыда Абрэдж Сафыет сыкъытемыгущыIэмэ мыхъунэу къэлэмыр къэсэзгъэ­штагъэр? Арэущтэу зыкIэсшIыгъэм ишъыпкъапIэр кIэлэцIыкIухэм гуапэ хигъуатэу зэра­фэусэрэр ары.

Сафыет ытхыхэрэр ыгу къы­пызыгъэ закIэх, щыIэныгъэм дэхагъэу хэлъ пстэур къыгъэлъэгъуагъ, Тхьэм къызэригъэ­хъугъэм фэдэу сабыймэ япсэу­кIэ-гъэпсыкIэ дахэу, чэфыгъор къыпхилъхьэу къытегъэлъэгъу, сабыигъо тынчыр цIыфыр щэ­Iэфэ щымыгъупшэжьынэу, ыпкъышъоли, ишэни ахэхьагъэу, зэрэкъабзэу щэIэфэкIэ ыгу IэшIоу илъэу, къыгъэчэф зэпытэу къегъэлъагъо. ГущыIэу уры­сыбзэкIи адыгабзэкIи ыгъэфе­дэхэрэм кIуачIэ яI, зы сабыий, зы нахьыжъи «мор шъушIэ, мыр шъушIэ» ариIорэп, гъэсэпэтхыдэ гущыIэхэм ащиухьэрэм фэд, ау гущыIэхэм ямэхьанэкIи, зэрэзэгъэкIугъэхэмкIи уагъэразэ. Зэчыеу Сафыет иIэр инышъ, ылъэгъурэм уасэ фимышIэу ау сыдми ебгъукIорэп, ежьым игущыIэ чанкIэ, игущыIэухыгъэ зэгъэзэфагъэхэмкIэ, икъэIокIэ дахэхэмкIэ а зэкIэ тапашъхьэ къырегъэуцо, гу алъы­тегъатэ. ЩыIэныгъэр зыкIэIэшIур икъоу, гурыIогъошIоу къегъэлъагъо, ащ нахь тыкIе­гъэгушIу, тицIыфыгъэ нахьышIоу хъуным тыфещэ, тызэрэцIыфым тыкIегъэгушIужьы.

Абрэдж Сафыет кIэлэцIыкIу­хэм афэтхэ, иусэхэм непэрэ критикхэр, литературоведхэр апымылъхэ фэдэу къы-пщыхъущт, ар аущтэу зыте­хъухьэрэри гъэнэфагъэ: тэ шэны тфэ­хъугъ цIыфхэм ахалъ­хьагъэм игугъу бэрэ ашIызэ, ащ нахьышIу къы­къокIыгъэми темыгущыIэхэу Сафыет иусэхэм, сэ сиеплъыкIэкIэ, ухэтми унаIэ атеодзэ, уасэ яI.

Литературоведэу, филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу, профессороу ЩэшIэ Казбек Са­фыет икIэлэцIыкIу усэхэм апэ­рэу осэшхо язытыгъэмэ ащыщ, ау усэхэр урысыбзэкIэ къызыдэхьэгъэ тхылъэу «По тропкам Детства к Выпускному» зыфиIоу 2011-рэ илъэсым Мыекъуапэ къыщыдэкIы­гъагъэм иятфэнэрэ нэкIубгъо ЩэшIэ Казбек зы нэкIубгъо закъоу «Солнечные струны детских душ» зыфиIощтыгъэм шъыпкъагъэм къытекIэу ахэм осэшхоу къафишIыгъагъэр икъоу цIыфхэм зэлъа­шIагъэп, ащ къыхэкIэу зэлъа­штагъэп. Ау Казбек сэ лъэшэу десэгъаштэ ыкIи сехъуапсэ ащ фэдэу усэхэм ямэхьани, ядэхагъи псынкIэу къызэриубытышъугъэм пае. ЩэшIэ Казбек сыгу къигущыIыкIырэм фэдэу ытхыгъ: «Перед вами — книга необыкновенная, всем строем своим, своими словами, ритмами, внутренним голосом автора, его героев. Да, все книги должны быть необыкновенными, иначе не стоит их писать. Но, к сожалению, далеко не так все получается. А эта книга — в самом деле — редкая, очень своеобразная, такая, которая бывает один раз, вторую такую не напишешь». «Стихи солнечны, просты и легки.., по-человечески мягки, греют сердца детей. Но они способны согреть и душу взрослого — мыслей, образов, маленьких и больших событий в них много — множество… Она соткана из золотых, солнечных ниток благороднейшего русского слова, многокрасочного, живого и сильного, верного в образах, легкого и понятного в речевом организме, так близкого и понятного нам по незабываемым строкам великой русской поэзии» (н. 5.).

УсакIом тыкъытегущыIэ зы­хъукIэ, ищыIэныгъэ нэкIубгъохэр блэдгъэкIыхэ мыхъунхэу къысщэхъу. Абрэдж Сафыет егъэ­джэн-пIуныгъэ IофымкIэ амалы­шIу IэкIэлъ зыхъугъэр Мые­къопэ гурыт еджапIэу N 3-м урысыбзэмрэ урыс литературэм­рэкIэ щыригъаджэхэ зэхъур ары. Ау еджапIэм щеджэзэ Сафыет усэ тхыным пылъыгъ. ЗэлъашIэрэ кIэлэегъаджэу Елена Шибинскаяр Сафыет иусэхэм захэплъэм, къыхаригъэутыхэмэ хъунэу зэрилъытэрэр къириIогъагъ, ау ежь гузажъощтыгъэп. ЕджапIэм щыригъаджэхэ зэхъум, иусэхэм грамматикэмкIэ аригъэкIухэрэ урок­хэр екIоу, гурыIогъошIоу къа­гъэлъагъощтыгъэх. А усэхэр еджа­кIохэм зызэрагъашIэхэкIэ, урокэу грамматикэмкIэ зэра­гъэшIэнхэ фаехэр нахь гуры­IогъошIу къафэхъущтыгъэх. Урысыбзэ егъэджэнымкIэ усэу иIэхэр дэгъу дэдэу зыщигъэ­федагъэхэр тидзэу Германием щыIэхэм якIэлэцIыкIухэр ригъэ­джэнхэу Лейпциг дэт гурыт еджапIэм загъакIор ары. Германием къикIыжьи Мые­къуапэ къызегъэзэжьым, егъэ­джэн-пIуныгъэ IофшIэныр ­Адыгэ къэралыгъо университетым щылъигъэкIотагъ. Илекциехэр, иметодикэ гъэпсыкIэ студентхэми, университетым иIофы­шIэхэми агу рихьыгъагъэх. Усэмэ ятхыни лъигъэкIуатэ­щтыгъэ, илекциехэми ащигъэфедэщтыгъэх. Студентхэм лъэшэу агу рихьыщтыгъэх лек­циехэм ащигъэфедэхэрэ усэхэр, пьесэ цIыкIухэр, баснэхэр, хы­рыхыхьэхэр, кIэлэцIыкIу лъы­такIэхэр, пшысэ цIыкIоу зэхилъхьагъэхэр. Ахэм къапкъыры­кIызэ, студентхэм урысыбзэри, адыгабзэри шIу аригъэлъэгъущтыгъэх, усэхэр якIасэу ыгъа­сэщтыгъэх.

Ытхыхэрэ усэхэр бэкIае хъу­гъэхэу, студентхэми кIэлэегъа­джэхэми яшIошIхэр ахэмкIэ къаIохэ зэхъум, 2007-рэ илъэсым Сафыет апэрэ тхылъэу «К своим истокам» зыфиусыгъэр къыхаригъэутыгъ. Ащ къы­кIэлъыкIуагъ ятIонэрэ тхылъэу «По тропкам Детства к Выпускному» зыфиIоу 2011-рэ илъэсым къыдигъэкIыгъэр. Ахэм аужи ытхыгъэр бэ, адыгабзэкIи ытхэу ригъажьи, усэхэр зыдэт тхылъ цIыкIу зытIущ къыдигъэ­кIыгъ.

УрысыбзэкIэ апэрэ тхылъэу къыдигъэкIыгъагъэм — «К своим истокам» (2007) зыфиIорэм ипэублэ гущыIэ зэлъашIэрэ усакIоу Къуекъо Налбый мырэщтэу къыщеIо: «Очень отрадно знать, что автор поэтического сборника — учитель-педагог, прекрасно владеющий русским языком, тонко чувствующий прекрасное и создающий талантливые художественные про­­изведения». Сэ ЩэшIэ Казбеки Къуекъо Налбыий зэрэсшIэхэрэр адыгабзэми адыгэ литературэми афэшъыпкъэхэу ары. Адыгэ литературэм хэ­хъоныгъэ фэзышIхэрэми агъэгушIощтыгъэх, ахэмкIэ яеплъыкIэхэр зытетым тетэу къаIо­щтыгъэ, къатхыщтыгъэ. Арышъ, Сафыет иусэхэм а тхэкIошхуитIум къыраIолIагъэхэр сэ къабы­лэу зыкIасштэхэрэр бзылъфыгъэм итхыгъэхэм еплъыкIэу афы­сиIэм зэратефэгъэ закъом паеп, шъыпкъэр къызэратхы­гъэм пае нахь. Литературэм, сыд фэ­дэрэ жанри, дунаим тет цIыф гъэ­сэгъэшхохэм къыраIолIагъэу тэ тызэмыджагъэрэ тамыгъэшIа­гъэрэ щыIэп пIоми хъущтышъ, усэм изэхэлъхьани, игъэпсыкIэ-зэхэлъыкIи, щыIэныгъэр къызэрэщигъэлъагъорэми Сафыет ябгъукIо пIонэу щытэп. Сыд фэдэрэ бгъукIэ укъекIо­лIагъэми, гум ымыштэн ахэп­лъагъорэп, иамал къызэрихьэу Iоф зэрадишIагъэр къахэщы. Ар хэгъэкIи, усэмэ къякIоу, дахэу, кIэу ахигъэхьагъэу плъытэмэ хъущт егъэджэкIэ шапхъэхэр. ГущыIэм пае, апэрэ тхылъэу 2007-рэ илъэсым урысыбзэкIэ къыхаригъэутыгъагъэм мыщ фэдэ усэ къыдигъэхьэгъагъ: «Частица не без дела теперь я не сорю» («К своим истокам», 2007, Н. 23.). Мыщ къыщеIо:

«Легко сказать, Не буду, Не знаю, Не хочу… Хочу, желаю, буду, Скажу и научу. А ты скажи: любое Мне дело по плечу! Я только лишь частицу В словах тех исключу!»

Сафыет иусэу «Где поле? Где луг?» мыщ фэдэу щетхы:

«Проснулся я рано и вышел на луг — Там вместо травы стрелки вверх тянет лук. — Но это не луг, — мне сказал старожил, Который то место давно сторожил. — Траву да цветы щедро дарит нам лу… А поле — пшеницу, капусту и лу..!»

Абрэдж Сафыет усэ шъу­а-шэм итхэу хырыхыхьэхэр дахэу зэхелъхьэх. Ащ фэдэу зы щысэ къэтхьын:

«Сыд къэгъагъа мыр? Мы къэгъэгъэ гъожьым Инэу зыричыгъ. Чэум къызыдэплъым Ошъогум нэсыгъ. Тыгъэр къызелъэгъум Лъэшэу къэгушIуагъ, Ышъхьэ гъожь хъураер Тыгъэм фигъэзагъ Тыгъэм зы-фе-гъа-зэ Гъатхэм (…) (ты-гъэ-гъа-зэм)

Джащ фэдэу «цыкIу дэдэхэм апае» мыщ фэдэ усэ кIэкIхэр зэхелъхьэх:

«Тыгъэр къепсы, къэфэбагъ. Тэ гъэмафэр къытфэкIуагъ!» «Осы шъабэр псынкIэу къесы илъэсыкIэ мафэр къэсы!» «Цызэр лъэшэу сыгу рихьыгъ, Бэрэ сеплъэу сыщытыгъ».

Сафыет иусэхэм адыгэ гущыIэхэу амыгъэфедэхэрэр, кIэх пIоми хъунхэу, ахегъахьэх. Ахэр цIыфхэм аштэнхэм тыщэгугъы, сыда пIомэ джырэ щыIакIэм дештэх. Ахэм ащыщхэм ягугъу къэсшIын: урысхэм Дед Мороз зыфаIорэм ычIыпIэкIэ Остэтэжъ е ЛIыжъ ЩтыргъукI адыга­бзэкIэ хегъахьэ; урысхэм снеговик зыфаIорэм ычIыпIэ ежьым Оссабый егъэфедэ; подснежникым оскъэгъагъ фиусыгъ, шишкэм щэкъмаркIэ еджэ; бутоным къэгъэгъапI реIо; морковым гыныгъо реIо (егъапш гыныплъым е чIыплъым). Адыгабзэм бэмышIэу къыхэхьэгъэ гущыIэу рюкзакыр адыгэ гущыIэу кIыбIалъмэкъымкIэ зэ­блихъугъ; къэгъагъэу ромашкэм фыжьнагъокIэ еджагъ; иусэ горэм хэт пшъэшъэжъыер колокольчикым бзыукъэгъагъэкIэ регъаджэ, нэмыкIхэри. Мыхэм афэдэ гущыIэхэу ыгъэфедэхэрэр иусэхэр адыгабзэкIэ къызыдэхьэгъэ тхылъ цIыкIоу «Непэ симэфэкI» (2019) зыфиIорэм къыдэсхыгъэх.

КIэухым къыщысIомэ сшIоигъу: Сафыет иусэхэм уакъы­тегущыIэн хъумэ, кIэу, дахэу, дэгъоу ахигъэхьагъэр бэ. ПIопэн хъумэ, Абрэдж Сафыет иусэхэм гум чэфыгъор къыралъхьэ, щыIэныгъэм нэшIукIэ урагъэплъы, псауныгъэм иIэшIугъэ зэхыуагъашIэ, узэрэцIыфыр зы­дыуагъэшIэжьы, адрэ тыкъэзыуцухьэрэ дунаим шIукIэ тыкъыхэщэу тызэрэпсэун фаем тынаIэ тырытагъадзэ. Сафыет иусэхэр пчэдыжь тыгъэ къы­къокIыгъакIэм жъогъо нэфэу къыхэлыдыкIхэрэм афэдэх. Ащ фэдэ усакIохэм тхэкIо союзхэми, къэралыгъо шIухьафтынхэр къафэзыгъэшъошэрэ комиссиехэми, критикхэми, литерату­роведхэми, адыгэ лъэпкъыми зэрэщытэу, анаIэ атырадзэн фаеу сеплъы. Тэ, адыгэхэм, джы тылъэпкъ макIэшъ, Iушэу, дэгъоу, IэпэIасэхэу къытхэкI­хэрэм тынаIэ атедгъэтын, осэ тэрэз афэтшIын фае. УсакIохэми, орэдусэхэми, сурэтышI Iазэхэми, шIэныгъэлэжьышхо­хэми, купзещэным тегъэпсы­хьагъэхэми, лэжьэкIошхохэми, спортымкIэ гъэхъагъэ зиIэхэми, лъэпкъым ынапэ къэзыухъумэхэу, ижабзи икультури хахъо афэзышIхэрэми, адыгэ лъэп­къым идахэ языгъэIэтхэу, гъэ­хъагъэрэ щытхъурэ къытфэзы­­хьыхэрэр дгъэлъэпIэнхэр къыттефэ, тадэIэпэIэныри, цIыф­мэ зэлъядгъэшIэнхэри ти­пшъэрылъ.

Гъыщ Нухь. Филологие шIэныгъэхэмкIэ доктор.