Адыгэ Республикэм хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ иколле­гие игъэкIотыгъэ зэхэсыгъоу тыгъуасэ иIагъэм къулыкъум 2019-рэ илъэсым Iофэу ышIагъэм изэфэхьысыжьхэр щашIыгъэх ыкIи къихьэгъэ илъэсым телъытэгъэ пшъэрылъхэр агъэнэфагъэх. Iофтхьабзэм хэлэжьагъ Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат.

Республикэм ипащэ пэублэ псалъэ къышIызэ, блэкIыгъэ илъэсым министерствэм Iофы­шхо зэрэзэшIуихыгъэр къыIуагъ, ащкIэ зипшъэрылъхэр щытхъу хэлъэу зыгъэцэкIэгъэ полицием икъулыкъушIэхэм рэзэныгъэ гущыIэхэр апигъохыгъэх. Нэ­мыкI субъектхэм ягъэпшагъэмэ, Адыгеим щызэрахьэрэ бзэджэшIагъэхэм япчъагъэ нахь зэрэма­кIэр, а къэгъэлъэгъонымкIэ шъо­лъыр анахь дэгъухэм ясатырэ зэрэхэтыр хигъэунэфыкIыгъ. Ведомствэм иIофшIэн шIуагъэ къытэу зэригъэпсырэм ишыхьат блэкIыгъэ илъэсым республикэм щырагъэкIокIыгъэ Iофтхьабзэхэм общественнэ рэхьатныгъэр ащыукъуагъэ зэрэмыхъугъэр. Урамым щызэрахьэгъэ бзэджэшIагъэхэм, зыныбжь имыкъугъэ­хэм хэбзэгъэуцугъэр зэраукъуа­гъэм ыкIи наркотик зыгъэфедагъэхэм зэрахьагъэхэ бзэджэшIагъэхэм япчъагъи нахь макIэ хъугъэ. Ащ дакIоу наркотикхэр хэбзэнчъэу зэрагъэфедэрэм епхыгъэ бзэджэшIагъэу къыхагъэщыгъэхэр процент 35,4-кIэ нахьыбэ зэрэхъугъэм мэхьанэшхо иIэу республикэм ипащэ къыIуагъ, а къэгъэлъэгъоныр джыри нахь гъэпытэгъэн фаеу ылъытагъ.

— Непэ гумэкIыгъоу къэуцу­гъэхэм ащыщ снюсхэр агъэфе­дэхэ зэрэхъугъэр. Мыщ дэ­жьым анахь тхьамыкIагъор ащ кIэлэцIыкIухэр зэрэзыпищэ­хэрэр ары. Зыныбжь имыкъу­гъэхэм наркотик зыхэлъ про­дукциер япщэн узэрэфимытым ыкIи ар зымыгъэца­кIэхэрэм административнэ пшъэдэкIыжь ягъэхьыгъэным фыте­гъэпсыхьэгъэ шъолъыр законитIу блэкIыгъэ илъэсым ыкIэм АР-м и Парламент ыш­тагъ. Типредложениехэр УФ-м и Къэралыгъо Думэ IэкIэ­­- д­гъэхьа­гъэх, — къыIуагъ Къум­­пIыл Мурат.

Республикэм ипащэ анахьэу ынаIэ зытыридзагъэр Интернетым иамалхэр къызфагъэфе­дэхэзэ наркотикхэр хэбзэнчъэу зыгъэзекIохэрэм, зыщэхэрэм апэшIуекIогъэныр ары. Джащ фэдэу Интернетымрэ мобильнэ зэпхыныгъэмрэ яамалхэмкIэ гъэпцIагъэ зыхэлъ бзэджэшIагъэхэр бэрэ зэрахьэхэу къызэ­рэхэкIырэм иIофыгъуи хэбзэ­ухъу­макIохэм янэплъэгъу рагъэ­кIы зэрэмыхъущтыр ипсалъэ къыщыхигъэщыгъ. Мы лъэныкъо­хэмкIэ ведомствэм шъолъырым и СМИ-хэм зэпхыныгъэу адыри­Iэр нахь ыгъэпытэн зэрэфаер кIигъэтхъыгъ. Къолъхьэ тын-­Iыхыным, экстремизмэм апэшIуекIогъэным фытегъэпсыхьэгъэ IофшIэныр зэрифэшъуашэу зэхэщэгъэным, непэ респуб­ликэм илъ общественнэ-политическэ рэхьатныгъэр ыкIи лъэпкъ зэгурыIоныгъэр къэухъу­мэгъэнхэм мэхьанэшхо зэриIэр Адыгеим и ЛIышъхьэ къыIуагъ.

— Министерствэм анахьэу ынаIэ зытыригъэтын фэе лъэ­ны­къохэм ащыщ гъогурыкIоныр щынэгъончъэу щытыным лъыплъэгъэныр. Хъугъэ-шIагъэхэм, ахэм ахэкIодагъэхэм япчъагъэ блэкIыгъэ илъэсым нахь макIэ хъу­гъэ. Водительхэм гъогурыкIоным ишапхъэ­хэр зэрамыгъэ­цакIэхэрэм ава­риехэм янахьыбэр къыкIэ­лъэкIо. А лъэныкъом полицием икъулыкъушIэхэм анаIэ тырагъэтын фае. Хъугъэ-шIагъэхэм япчъагъэ нахь макIэ шIыгъэным фэшI гъогукIэхэр тэшIых, щыIэхэм гъэцэкIэ­жьынхэр ятэшIылIэх. Пшъэ­рылъэу тиIэр мы илъэситфым къы­кIоцI автомобиль гъогухэм япроцент 85-р шэпхъэ гъэнэфагъэхэм акIэ­гъэхьэгъэнхэр ары, — къы­Iуагъ Адыгеим и ЛIышъхьэ.

УФ-м и Президентэу Владимир Путиным къыгъэнэфагъэхэ лъэпкъ проектхэр республикэм зэрифэшъуашэу щыгъэцэкIэгъэн­хэм, ахъщэр шIуагъэ къытэу гъэфедэгъэным лъыплъэгъэным мэхьанэшхо иIэу КъумпIыл Мурат къыIуагъ. Джащ фэдэу 2019-рэ илъэсыр шIэжьымрэ щытхъумрэ я Илъэсэу щыт. Ащ къыдыхэлъытагъэу шъолъырым имуниципалитетхэм пстэуми Iофтхьабзэхэр ащыкIощтых. Ахэр щынэгъончъэу зэхэщэгъэнхэр хэбзэухъумакIохэм япшъэрылъ шъхьаI.

Нэужым гущыIэр ыштагъ АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ иминистрэу Владимир Алай. Ащ къызэриIуагъэмкIэ, блэкIыгъэ илъэсым полицием икъулыкъушIэхэм анахьэу анаIэ зытырагъэтыгъэ лъэныкъохэм ащыщых бзэджэшIагъэхэм якъыхэгъэщын ыкIи ахэр къэмыхъунхэм пэшIорыгъэшъэу Iоф дэшIэгъэныр, общественнэ рэхьатныгъэр къэухъумэгъэныр. ЗэкIэмкIи 2019-рэ илъэсым Адыгеим бзэджэшIэгъэ 4700-м ехъу щы­зэ­рахьагъ, ахэм ащыщэу 1375-р – тыгъоным, миным ехъур – гъэпцIэным япхыгъэх. ЗэкIэмкIи бзэджэшIагъэу зэхафын алъэ­кIыгъэр процент 70-м ехъу. Наркотик килограмм 14,5-рэ къапкъырахыгъ, экономикэм ыкIи къолъхьэ тын-Iыхыным ылъэныкъокIэ хэбзэгъэуцугъэр гъогогъу 525-рэ аукъуагъэу къыхагъэщыгъ.

— Республикэм щыпсэурэ цIыфхэм ярэхьатныгъэ, ящынэгъончъагъэ къэтыухъумэныр, бзэджэшIагъэ зезыхьэхэрэм атефэрэ пшъэдэкIыжьыр ядгъэ­хьыныр типшъэрылъ шъхьаIэх. Ар къыдэтлъытэзэ тиIофшIэн тэгъэпсы, тапэкIэ ар джыри нахь дгъэлъэшын гухэлъ тиI, — къыIуагъ министрэм.

АР-м и Къэралыгъо Совет – Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэр, федеральнэ инспектор шъхьаIэу Сергей Дрокиныр, АР-м и Апшъэрэ Хьыкум итхьаматэу Шумэн Байзэт, щынэгъон­чъэнымкIэ федеральнэ къулыкъум АдыгеимкIэ и ГъэIорышIапIэ ипащэу Сергей Каштановыр, республикэм ипрокурорэу Игорь Шевченкэр, УФ-м и Следственнэ комитет иследственнэ ГъэIо­рышIапIэу АР-м щыIэм ипащэу Александр Глущенкэр, нэмыкI­хэри коллегием изэхэсыгъо хэлэжьагъэх. Министерствэм Iоф зэрэдашIэрэм, язэпхыныгъэ шIуагъэу къытырэм, пшъэрылъ шъхьаIэу зэдыряIэхэм ахэр къатегущыIагъэх.

Зэхэсыгъом икIэухым анахь чанэу Iоф зышIагъэхэ къулыкъу­шIэхэм ащыщхэр къыхагъэщыгъэх. АР-м и ЛIышъхьэ ирэзэныгъэ тхылъ зыфагъэшъошагъэ­хэм КъумпIыл Мурат афэгу­шIуагъ, къалэжьыгъэхэр ариты­жьыгъэх. Джащ фэдэу респуб­ликэм и Парламент ирэзэныгъэ тхылъхэр, ведомствэм итын лъапIэхэр нэбгырэ заулэмэ афа­гъэшъошагъэх. Обществэу «Динамо» зыфиIорэм зэхищэгъэ Спартакиадэм хагъэунэфыкIырэ чIыпIэхэр къыщыдэзыхыгъэхэ командэхэм кубкэхэр ыкIи щытхъу тхылъхэр аратыжьыгъэх.

ТХЬАРКЪОХЪО Адам.