Орэдыр ыкIи гъашIэр, орэдыр ыкIи цIыфыр зэгопчынхэу щытэп. Адыгэ лъэпкъым игушIуагъуи, ихъяри, игумэкIи, игукIаий, игуимыкIыжь тхьамыкIагъуи орэдкIэ, гъыбзэкIэ къыриIотыкIыгъ.

Орэдым гур егъэшIу, къиныр пшъхьарещы. Ащ ищыс зэошхом илъэхъан такъикъ зыгъэпсэфыгъохэм дзэкIолIхэм орэдыр зэрагъэжъынчыщтыгъэр; пщынэ е баян Iапэм IэпэIасэр зэратеIабэу, мэкъэмэ жъынчэу къыхыригъэщырэм гур ыгъэшIоу гугъэ нэфыр бгъэгум къызэрэщигъэущырэр. Арыба, усакIоу Жэнэ Къырымызэ «Орэдыр о зигъэгъус, орэдыр о зигъэкIас, зигъусэр насыпышIощт, зикIа­сэр гушIом хэтыщт» зыкIиIуагъэр.

Орэдыр икIэсагъ ыкIи ищыIэныгъэ дэхагъ Адыгэ Респуб­ликэм культурэмкIэ изаслуженнэ Iофы­шIэу, АКъУ-м искусствэхэмкIэ и Институт хор дирижированиемкIэ икафедрэ идоцентыгъэу, композиторэу Сихъу Рэмэзанэ Хъан­джэрые ыкъом.

Рэмэзанэ иорэдхэр псынкIэх, гум къекIых ыкIи лъэIэсых, бгъэгум дэлъыр мэкъамэм зэфэдэкIэ щызэхэошIэ. Ежь композиторыр цIыф къызэрыкIо хьалэлэу, зафэу, гуихыгъэу зэрэщытыгъэм фэдэх иусыгъэ­хэри. Сихъум музыкэмкIэ хэлъ зэчыир, сэнаущыгъэр пасэу къэнэфэгъагъ. Ау анахьэу орэдышъохэр хихыхэу, гущыIэхэри ахилъхьажьэу зыригъэжьагъэр дзэ къулыкъур къыухи, Мыекъо­пэ музыкальнэ училищым щеджэ зэхъур ары.

Сихъу Рэмэзанэ иорэдхэр адыгэ тхакIохэу, усакIохэу Мэщ­бэшIэ Исхьакъ, Нэхэе Рус­лъан, Кощбэе Пщымафэ, Ю. Крючковым, Къуекъо Налбый ягущыIэхэм арылъых, ежь композиторми «Ным иорэд», нэмыкI­хэм ахэлъ гущыIэхэри, орэды­шъо­ри афишIызэ ытхыгъэх. Хэта зэ­хэзымыхыгъэхэр «Черкеска», «Налмэс», «Адыгэ пшъашъэхэр», «Сят», «Си Абхъазие» зыфиIорэ орэдхэр. Хэгъэгу зэошхом зятэ хэкIодагъэм ыгу щыхъэрэ- щышIэрэр, ныбжьырэ лыуз-гу­узыр шъобжэу къызэрэтенагъэр Къуекъо Налбый къыщиIуагъ усэм, композиторэу Р. Сихъум гучIэ макъэр къызыхэIукIырэ мэкъамэр фишIыгъ.

Сят

СызэцIыкIум къысэупчIыгъэх: — Уятэ плъэгъумэ пшIэжьына? ЛIы сыхъугъэу къысэупчIыгъэх: — Уятэ плъэгъумэ пшIэжьына? «Сятэ слъэгъумэ сшIэжьына – сыцIыкIугъ. Сысабыеу зэо машIом ар екIугъ. «Тят» зэсIон симыIэжьэу, КъэмыкIожьыгъэм ипсэхэчъэу сыкъэнагъ…»

Лирическэ орэдхэм ямыза­къоу, Рэмэзанэ хорым пае произведениехэр ытхыгъэх: «Си Адыгей», «СилъэпIэ чIыпIэ гупсэр», «Си Абхъазие», нэмыкI­хэри. Къэшъо мэкъамэм илъ орэдхэу «ШIулъэгъу зэфакIу», «Си Блэщэпсын», «Удж», «НыбжьыкIэ къашъу», «Къэбэртэе къашъу», «Сэмэркъэу къашъу» зыфиIохэрэр ыусыгъэх. Ахэми къащыуцугъэп, фортепианэм пае музыкэр ытхыгъ, спектаклэхэу «Насыпым игъогу», «Дэхэбаринэ ихьакIэщ», «Псэлъыхъохэр», нэмыкIхэми апае ыусыгъэх. Ежь итхыгъэхэр зыдэт сборникэу «Оры сэ синасыпыр», «Мы чIыгур сэ шIу сэлъэгъу» ыкIи орэдкъэIонымкIэ, дирижированиемкIэ научнэ-методическэ IофшIагъэхэр къыгъэнагъэх.

Музыкэм, орэдым, къашъом Рэмэзанэ афэщэгъэныр къызыщежьагъэр иун, икъуадж, ихэку кIасэу Адыгеир ары. Дэхагъэм гукIэ зылъищэу игъашIэ къы­хьыгъ. Иадыгэ лъэпкъ искусствэ итворчествэкIэ Сихъум ыгъэбаигъ. Рэмэзанэ тыгъэгъэзэ ма­зэм 1938-рэ илъэсым Кощхьэблэ районым ит къуаджэу Блащэпсынэ къыщыхъугъ. Къоджэ гурыт еджапIэр къызеухым, районым культурэмкIэ и Унэ щызэхащэгъэгъэ къэшъокIо ансамблэм ипэщагъ. 1958-рэ илъэсым ГИТИС-м чIэхьагъ, ау щыIэкIэ амалэу имыIэм къы­хэкIэу иеджэн ащ щылъигъэ­кIотэн ылъэкIыгъэп. Дзэ къулыкъур къыухи Адыгэ хэкум къы­­зегъэзэжьым, Мыекъопэ музыкальнэ училищым щеджагъ, ащ ыужыIоу, 1974-рэ илъэсым, Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым имузыкальнэ-кIэлэегъэджэ факультет къыухыгъ. Анахьэу Р. Сихъум итворчествэ зыкъызыщызэIуихыгъэр лъэпкъ творчествэм и Унэ Iоф зыщишIэгъэ уахътэр, 1968 – 1978-рэ илъэсхэр ары. Гудэчъыгъо лъэшэу а илъэсхэм къеблыгъэм лирическэ орэдхэр, къэшъо мэкъамэхэр, орэд пшIы пчъагъэр къыкIэкIуагъ. Рэмэзанэ гъэшIэшхо иIагъэп, илъэс 65-рэ ыныбжьэу дунаим ехыжьыгъ, бын-унэгъо дахэ къыщинагъ – ишъхьэгъусэу Симэ, ыпхъоу Саидэ ящыIэныгъэ музыкэм епхыгъ, икIали цIыфышIу, къо­рэлъф-пхъорэлъфхэм дахэу зыкъаIэты.

Композиторэу Сихъу Рэмэзанэ орэдыр икIэсагъ, ищыIэныгъэ шъыпкъагъ. Ахэм ащигъэ­шIуагъ Адыгеир, иадыгэ лъэпкъ; имузыкэ зэфэдэкIэ лъэпкъ нэ­шанэр хэгощагъ. Сихъу Рэмэзанэ кIэн лъапIэ лъэпкъ искусствэм къыхигъэнагъ, имузыкэ гум къинэжьырэмэ ащыщ.

Мамырыкъо Нуриет.