ЗэхэщакIор — лъэгъохэщ

Республикэм культурэмкIэ и Министерствэ иколлегие игъэкIотыгъэ зэхэсыгъоу иIагъэм уахътэм диштэрэ Iофыгъохэм щатегущыIагъэх.

КультурэмкIэ министрэу Аулъэ Юрэ зэхахьэр зэрищагъ. Адыгэ Республикэм икультурнэ-зыгъэпсэфыпIэ IофшIапIэхэр къэухъумэгъэнхэм ыкIи хэхъоныгъэ ашIыным афэгъэхьыгъэу министрэм игуадзэу, Урысыем, Адыгеим, Ингушетием культурэмкIэ язаслуженнэ IофышIэу ШъэуапцIэкъо Аминэт къэгущыIагъ.

Адыгэ Республикэм икультурнэ-зыгъэпсэфыпIэ IофшIэпIи 132-мэ ащыщэу 118-р къуаджэ­хэм адэтых. Теуцожь, Шэуджэн районхэм, Мыекъуапэ, Адыгэ­къалэ яIофыгъохэр нахьышIоу гъэпсыгъэх. КультурэмкIэ Iоф­шIапIэхэр зыфимыкъухэрэр, тIысыпIэхэм ащыкIэхэрэр ма­кIэп. Мыекъопэ районым ащкIэ гумэкIыгъохэр иIэх.

Республикэм икультурнэ-зыгъэпсэфыпIэ IофшIапIэхэм лъэпкъ творчествэм икуп 972-рэ ащызэхэщагъ, нэбгырэ 14054-рэ ахэт. 2015-рэ илъэсым ебгъап­шэмэ, купхэр проценти 2,5-кIэ, цIыф пчъагъэр проценти 3-кIэ нахьыбэ хъугъэх. Народнэ купхэм, щысэ зытырахыхэрэм япчъагъэ процент 15 хэхъуагъ. 2018-рэ илъэсым «народнэ» цIэр куп 17-мэ афаусыгъ.

Ясэнэхьат феджагъэхэр

Культурнэ-зыгъэпсэфыпIэ IофшIапIэхэм ясэнэхьат фе­джагъэу, дэгъоу лажьэу ахэтыр бэ. ШъэуапцIэкъо Аминэт ар къыдилъытэзэ, ящыкIэгъэ кадрэхэр зэрафимыкъухэрэр хэушъхьафыкIыгъэу къыхи­гъэщыгъ. Культурэм хэшIыкI фызимыIэм, гукIэ фэмыща­гъэм IэнатIэ ратэу къы­зэ­рэхэкIырэм уегупсэфылIэ хъущтэп.

Пщынаохэр, къэшъуакIохэр, фольклор купхэм япащэхэр афикъухэрэп. Программэу «Культурэр» щыIэныгъэм щыпхыращызэ, Адыгэ Респуб­ликэм культурэмкIэ и Министерствэ творчествэм пылъхэм яшIэныгъэ хагъэхъонымкIэ егъэджэнхэр хэгъэгум иапшъэрэ еджапIэхэм ащызэхищагъэх.

Адыгэ Республикэм искусствэхэмкIэ кIэлэцIыкIу еджэпIэ 20-м нахьыбэ, искусствэхэмкIэ колледж, апшъэрэ еджапIэ иIэх. Ахэр тищыкIэгъэ кадрэхэм ягъэ­хьазырын зэрэдэлажьэхэрэм шъхьафэу утегущыIэныр на­хьышIу.

ЛэжьапкIэр

Урысыем и Президент иунашъокIэ культурэм иIофышIэхэм ялэжьапкIэ 2015-рэ илъэсым процент 60-кIэ нахьыбэ хъугъэ. ГурытымкIэ мэзэ лэжьапкIэр сомэ мин 25-м нахьыбэ хъу­гъэу зэхахьэм къыщаIуагъ.

IофшIэгъу уахътэр нэмыкIэу зэхащэу аублагъ. Пчэдыжьым сыхьатыр 9-м къыщыублагъэу пчыхьэм сыхьатыр 8-м нэс Iоф ашIэ. Къуаджэм дэсхэм яшIоигъоныгъэхэр къыдалъытэхэзэ яIофшIэн зэхэзыщэхэрэм зэ­хъо­кIыныгъэшIухэр яIэх.

Республикэм культурэмкIэ и Министерствэ изэхахьэ А. Шъэ­уапцIэкъом къызэрэщиIуагъэу, лъэпкъ шIэжьым къыпкъырыкIыхэзэ, пIуныгъэм, зыгъэпсэфыгъо уахътэр цIыфхэм гъэшIэгъонэу агъэкIоным яхьылIэгъэ Iофтхьабзэхэр агъэцакIэх.

Лъэпкъ культурэм и Гупчэ Дунэе фестиваль-зэнэкъокъоу «Адыгеим ижъогъожъыехэр», лъэпкъ театрэхэм язэIукIэгъу­хэр, «ИлъэсыкIэ мэфэкIыр», нэмыкIхэри зэхещэх. Культурэм и Унэ анахь дэ­гъум икъыхэгъэщын, «Культурэм иIофышIэ анахь дэгъу» зыфи­Iорэр, фэшъхьафхэри илъэс къэс гъэшIэ­гъонэу макIох. Кавказым имамыр щыIакIэ фэгъэ­хьыгъэ Дунэе фестивалыр лъэхъаным дештэ. Лъэпкъ­хэр культурэм зэ­рэзэфищэхэрэр Iоф­­тхьабзэм къыщэ­лъагъо. Мыгъэ шъо­лъыр 16 фестивалым хэлэжьагъ. Адыгэ Республикэр илъэс 28-рэ зэрэ­хъурэм фэгъэ­хьы­гъэ мэфэкI мафэ­хэм атефэу Кавказ шъолъырым и Дунэе фестиваль я 20-у зэхащагъ. ЗэIукIэгъур игъэкIотыгъэу Мые­къуапэ щыкIуагъ.

ЯпчъагъэкIэ бэ мыхъухэрэ лъэпкъхэм язэхахьэхэри Адыгеим гъэшIэгъонэу щызэхащэх.

КультурэмкIэ, искусствэмкIэ зэхахьэхэм ахъщэшхо къакIэ­кIонэу зэхэщакIохэр гугъэхэрэп. ЦIыфым ипIун, игъэсэн имэхьанэ зыкъегъэIэтыгъэныр ары анахьэу зылъыплъэхэрэр.

Лъэпкъым иIэпэIасэхэм язэхахьэхэм цIыфыбэ ахэлажьэ. Адыгэ шъуашэм, лъэпкъ тхыпхъэхэм, дышъэидагъэхэм, пэсэрэ лъэхъаным лъэпкъхэм ашIыщтыгъэ пкъыгъохэу къытлъыIэсыжьыгъэхэм якъэгъэлъэгъон, фольклор ансамблэхэм, театрэхэм язэIукIэгъухэр тапэкIи игъэкIотыгъэу зэрэзэ­хащэщтхэр зэхахьэм къыща­Iуагъ.

НахьышIум фэгъэхьыгъ

Культурэм иIофшIапIэхэм япшъэрылъхэр нахьышIоу зэрагъэцэкIэщтхэм зэрэтегущыIагъэ­хэр шIукIэ къыхэтэгъэщы. Рес­публикэм и ЛIышъхьэу Къум­пIыл Мурат, пащэхэр IэпыIэгъу къа­зэрафэхъухэрэм ишIуагъэкIэ культурэм иунэхэм ягъэцэкIэ­жьын нахьышIоу зэхащэ хъугъэ. 2015 — 2019-рэ илъэсхэм ателъы­тэгъэ къэралыгъо программэр щыIэныгъэм щыпхыращызэ, щыкIагъэхэр дагъэзыжьых.

Урысыем и Правительствэ ишIухьафтынэу «Урысыем ыпс» зыфиIорэр IофшIапIэу «Ошъа­дэм» ипащэу, Адыгэ Респуб­ликэм изаслуженнэ артисткэу Едыдж Викторие къызэрэфа­гъэшъошагъэм имэхьани зэхахьэм къыщыхагъэщыгъ. Адыгеим икультурэ зыкъеIэты. ТапэкIи хэхъоныгъэхэр ышIынхэм фэшI IофшIагъэу яIэм ылъапсэ агъэпытэзэ зэрэлъыкIотэщтхэм егупшысэх.

Культурэм и Унэ цIыфхэр зэфещэх, гупчэу зэрэщытыр щыIэныгъэм къыщэлъагъо. Адыгэ Республикэм исурэтышIхэм я Союз итхьаматэу шIэныгъэлэжьэу Елена Абакумовар, Урысыем итеатрэхэм яIофышIэхэм я Союз икъутамэу Адыгэ Республикэм щыIэм ипащэу, зэлъашIэрэ артистэу Зыхьэ Заурбый, нэмыкIхэм зэрэхагъэунэфыкIыгъэу, культурэм иIофшIапIэхэм хэхъоныгъэ ашIынымкIэ республикэм амалхэр иIэх. Театрэхэм творчествэм ылъэныкъокIэ IэпыIэгъу афэхъунхэм фэшI ахъщэу афатIупщырэм зэрэхагъэхъощт шIыкIэм, нэмыкIхэм атегущыIагъэх.

Культурэм иIофшIапIэхэм ягъэцэкIэжьын, фэшъхьафхэм къатегущыIагъ республикэм культурэмкIэ иминистрэ иапэрэ гуадзэу Ольга Тавшинар. Зэхахьэм фэшъхьаф Iофыгъохэри къыщаIэтыгъэх, зытегущыIагъэ­хэм яхьылIэгъэ унашъохэр щаштагъэх.

ЕмтIылъ Нурбый.

Сурэтхэр Iофтхьабзэм къыщытетхыгъэх.