Дышъэ пкIашъ – бэрэчэт

Ти Адыгей ичIыопс зы охътэ дэй иIэп: игъатхи кIэракI, икIымафи нэхъой, игъэ­мафи къаигъэп, ибжыхьэшъ – дышъэ пкIашъ – бэрэчэт. Арэу къычIэкIын зэчыйкIэ Тхьэр къызэтагъэхэр – тхакIо­хэр, усакIохэр, орэдусхэр, гупшысакIохэр, сурэтышIхэр, журналистхэр, нэмыкIхэр – ятворчествэкIэ узылъащэу тиреспубликэ бэу зыкIиIэхэр. КъытэшIэкIыгъэ дунэе дахэр, къыдготхэ цIыфхэр арыба гур зыгъэшIухэу, хэти тызгъэчанэу тызгъэлъэшырэр!

Ары. Рэхьатэу, зыпкъ итэу, чIыгъушъэ-тыгъэпсэу, жьыри шъэбэ-фабэу макIо бжыхьэр. Тыгъуасэм фэд Iоныгъо мазэу илъэсыкIэ еджэгъур къэсыным цIыкIуи ини ашIуабэ шIэу зежэщтыгъэхэр.

Ари къэсыгъ, илъэси 7 хъугъэ кIэлэцIыкIу­хэр тиреспубликэ ит ублэпIэ еджапIэхэм япчъэшъхьаIу гушIохэу, гугъэхэу, ны-тыхэри къалъыплъэхэу, гумэкIхэу, зэпырыкIыгъэх; джы ахэр, мэзитIум, еджэным хэгъозагъэх: загъэхъупхъэу сэламыр аIуп; лъытакIи ашIэ, еджакIэми зыфагъасэ; анахь шIагъор – еджэныр зэщыгъоп, гъэшIэгъо­ныбэу зэхэлъ; яапэ­рэ кIэлэегъаджэшъ, пстэуми афэхъупхъ, афэзаф.

ЯтIонэрэ бжыхьэ мазэу чъэпыогъур, дышъэ пкIашъ, гъэ­бэжъу закIэу, бэрэчэт. Чэми, мэли, чэт-тхьачэти щагу Iупэхэм аIуолъагъох. Пхъэшъхьэ-мышъхьэхэу – мыIэрысэ нэкIушъхьаплъхэр, къужъIэрысэхэр чъыг шъхьэпэ лъагэхэм гъэ­дэхалъэу къапынагъэхэм фэдэхэу, апысых. Дэшхо-дэжъыехэри къызэлъы­хъугъэхэу, чъыг чIэгъхэм ачIэтэкъуагъ, хэти зэрэфэамалэу зэкIашыпыхьэх.

ХэтэпэкIэ пырэжъыеми пизыбз, ащ чъэп дэгъоу зеокIэ, уешхэкIырэп, етIани, Iэзэгъушхо. Адыгэ къэбыр анахь гъомылэ IэшIоу тихатэхэм къадакIэхэрэм ащыщ, игъо шъыпкъ, зэралъэкIэу Iуахыжьы. Сыдми, бжыхьэм тиконхэр сыдигъуи гъомылэ зэфэшъхьафкIэ къеушъэх. ТичIыгу хъарзын, типсыхэри къабзэх, тиуашъуи къаргъо. Мамырныгъэ-рэхьатым пеIэн щыIа?! Къэсыгъ ящэнэрэ бжыхьэ мазэу шэкIогъур, ари ыпэрэхэм афэдэу, гупсэф-гушIубзыунэу Тхьэм телъэIу, къеблагъ, шэкIогъур!

Ным и Маф

ШэкIогъум иаужырэ тхьаумафэ Урысыем ным и Мафэ щыхагъэунэфыкIы. Ны! Мы гущыIэм ифэбагъэ, илъэшыгъэ зэхэпх къодыеми къыпфырегъа­шIэ. «Ныр – нэ» еIо гущыIэжъым, псэр къыуи­тыгъ, нэфым, дунэешхом укъытыригъэхъуагъ. Ны пстэуми мэфэкIымкIэ тафэгушIо, псауныгъэрэ гъэшIэ насып кIыхьэрэкIэ тафэлъаIо. «Ны»цIэр зилъапIэу, зыIэтэу, къэ­зыгъэшъыпкъэжьхэу зезыхьэхэрэм шъхьащэ зыфыуагъэшIы. ПIуныгъэ тэрэз зыгъотыгъэ цIыф пэпчъи – жъи, кIи, «ны» пIо къодыемэ, агу бэ щыхъэу зэхашIэрэр; ным емыпхыгъэ гъашIэ гори зэрэщымыIэр хэткIи нафэ. Ным ифабэу, игукIэгъоу къытхэхьагъэр ары хэти куцI тфэхъоу мы дунаим тыкъыщезыхьакIырэр!

Жэнэ Къырымыз

Синан Типсыхъо сыкIэдэIукIымэ, Умакъэ ащ къыхэIукIы, Чъыгы бырабэмэ япкIашъэ О пцIэкIэ къысэIушъашъэ.

Синанэу, синэнэ дах, Дунаер сфэогъэдах. Насыпыр о къысэптыгъ, Дунаер о сфыхэпхыгъ.

ГукIэгъуныгъэу о пхэлъым ЦIыфыгъэм сыфеузэнкIы, Дэхагъэу о угу илъым Дунаер къегъэкIэркIэ.

МэщбэшIэ Исхьакъ

Сиапэрэ псалъ

Зы мэфэ закъуи, тян, гум уимызэу ГъашIэм илъагъо къинми, сырэкIо, Гугъэм сыхэтэу, скуцIи изэу, Бзэу къысIуплъхьагъэм шIуа­гъэр рысэIо.

Хъуаджэ икъэбархэм ащыщ

Нахь шIэхэу нэф орэшъы

Зэгорэм Хъуаджэр чэщыгум къэущи, щагум икIыгъ. ТIэкIурэ щыти, атэкъэ IуакIэ зыригъэ­шIэу Iоу ыублагъ. Ягъунэгъоу къыгъэущыгъэхэр хъугъэр амышIэу къакIохи къеупчIыгъэх: — Сыда пшIэрэр, Хъуаджэ? — Сэ непэ Iофыбэ сиI, — ыIуагъ Хъуаджэм. — Арышъ, нахь шIэхэу нэф къэшъынэу сыфай.

МэфэкIхэмкIэ бай

Аужырэ бжыхьэ мазэу шэкIогъур мэфэкIхэмкIэ бай: Хьыкум приставхэм, зэрэдунаеу тет хъулъфыгъэ­хэм, лъэпкъ зыкIыныгъэм, дзэ разведчикым, фашизмэм, расизмэм апэшIуекIогъэным, МВД-м иIофышIэхэм, ныбжьыкIэхэм я мафэхэр, мыхэм анэмыкIхэри мы мазэм хагъэунэфыкIых. Тидунай тыдэкIи щымамырэу, гушIуагъор, тхъагъор къы­тэбэкIэу тыщыIэнэу тэлъаIо.

Адыгэ тхакIохэу шэкIогъум къэхъугъэхэр

Бэгъ Нурбый

Бэгъ Нурбый Нухьэ ыкъор Теуцожь районым ит къуаджэу Нэчэрэзые шэкIогъум и 18-м, 1937-рэ илъэ­сым къыщыхъугъ.

Ытхыхэрэр Нурбый 1962-рэ илъэ­сым щегъэжьагъэу хиутыщтыгъэх. Н. Бэ­гъым усэхэмрэ поэмэхэмрэ зыдэт тхылъи 8 адыгабзэкIэ ыкIи зы тхылъ урысыбзэкIэ къыдигъэкIыгъэх: «Хъярым пчъэр фыIусэхы», «Тыгъэпс», «Гъэбэжъу огъот», «Гъэтхэ нэплъэгъу», «Къошыныжъым итхыд», «ЧIыгум игупсэф», «ГъэшIэрэ тын», усэкIэ тхыгъэ романэу «МэшIочIэ мыкIуас», «Поле добра» зыфиIорэ тхылъыр урысыбзэкIэ Москва къыщыдигъэкIыгъ. Иусэхэм ащыщхэр композиторхэм орэдышъохэм аралъхьагъэх.

Бэгъ Нурбый АР-м культурэмкIэ иза­служеннэ IофышI, Андырхъое Хъусен ыцIэкIэ щыт премием илауреат. Урысые Федерацием итхакIохэм я Союз 1989-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу хэтыгъ.

Хъалыщ Сэфэрбый

Хъалыщ Сэфэрбый Ахьмэд ыкъор Тэхъутэмыкъое рай­­оным къэкощыжьыгъэ шапсыгъэ къуаджэу Натыхъуае шэкIо­гъум и 9-м, 1940-рэ илъэ­­сым къыщыхъугъ.

Исэнэ­хьаткIэ кIэлэ­егъадж, ытхыхэрэр 1963-рэ илъэсым къыщыублагъэу хеутых. Тхылъхэу «СшIошъ мэхъу», «Чэтэ чIэгъым», кIэлэцIыкIухэм апае усэхэр зыдэтэу «Гъогу маф, пцIэшхъо цIыкIур» къыдигъэкIыгъэх. Хъалыщ Сэфэрбый Урысыем итхакIохэм я Союз 1997-м къыщегъэжьагъэу хэт.

 

ЯхъулIэ Сэфэр

ЯхъулIэ Сэфэр Мыхьамодэ ыкъор къуа­джэу Пэнэжьы­къуае шэкIогъум и 7-м, 1914-рэ илъэсым къы­щыхъугъ. Ибэу къани, сабыизэ къин ылъэ­гъугъ. Ауми, еджагъ ыкIи епщэ­жьыгъ, сыд фэдэрэ Iофи егугъоу ыгъэцэкIагъ.

Ытхыхэрэр 1938-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу хиутыщты­гъэх. Усэхэмрэ поэмэхэмрэ зыдэт тхылъхэр къыдигъэкIыгъэх: «Орэд къэсIощт», «Ытхыгъэмэ ащыщхэр», «Стиххэр», «ПсыорыпI», «Мэз тамэу си ПкIашъ», зыщымыIэжь уж «Джэрпэджэжь» зыфиIорэр къыдэкIыгъ. УрысыбзэкIэ къыдигъэкIыгъэхэр: «Родине», «Стихи», «Всем сер­дцем», «С тобою, товарищ!», «Твоими устами». Сэфэр иусэхэм ащыщхэр орэдышъомэ аралъхьагъэх.

ЯхъулIэ Сэфэр 1963-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу УФ-м итхакIохэм я Союз хэтыгъ.

НэкIубгъор зыгъэхьазырыгъэр Мамырыкъо Нуриет.