Бзэр – псэ. Ар зие лъэпкъым къыгурыIоу, иныдэлъфыбзэ зэрэхигъэхъощтым ыкIи зэриухъумэщтым сыдигъуи лъэшэу гъунэ лъифын фае. Ау, гухэкIми, непэ адыгабзэр нахь IугъэзыкIыгъэ мэхъу, сыдымкIи урысыбзэм нахьыбэр дехьыхы.

ТхакIохэм ащыщхэм ятхылъхэр апэ урысыбзэкIэ къыдагъэ­кIыхэшъ, ащ ыуж адыгабзэкIэ къыхаутыжьых. Адыгэхэм ахэтых урысыбзэкIэ тхэхэрэри — Д. Цуамыкъом, А. Лаушэм, А. ПсыIушъом, Р. Хьакурынэм, нэмыкIхэм афэдэхэу.

— Сыда ар къызхэкIырэр, ащ фэдэ шIыкIэм ишIуагъэ къэкIуа е иягъэ екIа лъэпкъ литературэм?

Мы упчIэр еттыгъ Адыгэ Республикэм итхылъ тедзапIэ ипащэу, тхакIоу, усакIоу Къуикъо Шыхьамбый.

— Илъэс 20-м къехъугъэу сэ мы Iофыр сэгъэцакIэшъ, — еIо Шыхьамбый, — адыгэ тхакIохэм ятхылъхэр апэ сыдигъуи къызэрэдэдгъэкIыхэрэр адыгабзэр ары. Ау ежь-ежьырэу къыдэзыгъэкIыхэрэм, «самиздат» зыфаIохэрэм, тэ тиIоф ахэлъэп. Илъэс къэс план гъэнэфагъэм тетэу авторхэм къытахьы­лIэ­хэрэр къыдэтэгъэкIых. АдыгабзэкIэ тхэрэр нахь макI, урыс тхыгъэхэр нахьыбэу къытахьы­лIэх. Ар къызхэкIырэми гу лъытэ­гъуаеп, къытхэс хъугъэ урысхэр тэщ нахьи пчъагъэмкIэ нахьыбэх. Ащ елъытыгъэу, гущыIэм пае, 2018-рэ илъэсым зэкIэмкIи автор 24-м яехэр къытетыдзагъэмэ, адыгабзэкIэ къыдэдгъэкIыгъэр тхылъ 11, урысыбзэкIэ 13 къыхэтыуты­гъэр. 2019-рэ илъэсыр тштэмэ, зэхэтэу къыдэдгъэкIыщтыр тхылъ 24-рэ; адыгабзэкIэ — 13 ыкIи урысыбзэкIэ — 11. ТхакIохэм ахэтых апэрэу зитхыгъэхэр къыхэтыутыгъэхэри, нахь чъэпхъыгъэхэри, юбилей къыдэкIыгъохэри. Арышъ, адыги урыси зэфэдгъадэу, зэрэтлъэкIэу тхыгъэ анахь дэгъухэр къыдэтэгъэкIых. Щэч хэлъэп, адыгэ авторхэм яехэр ыпэрапшIэу адыгабзэкIэ къыдэкIынхэр ищыкIагъ, ары ыкIи зэрэтшIырэр, а произведениехэр урысыбзэкIэ зэдзэкIыгъэхэу къыдэгъэкIыгъэн­хэми мэхьанэ иI, сыда пIомэ тхылъым еджэрэр нахьыбэ ащ ешIы, игъогу фызэIуехы.

Адыгэ лъэпкъыр политикэм, щыIэкIэ-псэукIэм зэрахэуцорэр, идунэееплъыкIэ, идунэегурыIуа­кIэ зынэсырэр, ишэн-хабзэхэр зыфэдэхэр нэмыкI лъэпкъхэм ашIэнхэмкIэ ыкIи цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафхэр зэлъыIэсынхэмкIэ, нахь зэпэблагъэ шIыгъэнхэмкIэ урысыбзэ зэдзэкIыгъэ­хэм яшIуагъэ къэкIо, ар тэ къытщежьэрэп, произведениехэр зэдзэкIыгъэнхэм литературэм лъэпсэшхо щидзыгъ.

— ЗэдзэкIын Iофым мэхьанэ зэриIэр къэпIуагъ. Адэ ар дэгъоу зыгъэцакIэу, зыпшъэ ифэрэ зэдзэкIакIохэр щыIэха, тиIэха?

— Адыгеим ашIоIофэу рагъэ­кIыхи, пшъэшъэ-кIэлэ куп Мос­ква агъэкIогъагъ адыгабзэр урысыбзэкIэ ыкIи урысыбзэр адыгабзэкIэ зэрадзэкIыным зыкъыфагъэсэнэу, къыщеджэнхэу. А купым хэтыгъэх тхакIоу Хъунэго Саидэ, ЖэкIэмыкъо Светэ, Чэнышхэ Людэ (щыIэ­жьэп), мыхэм 1984-рэ илъэсым апшъэрэ Литературнэ еджэпIэшхор къаухи хэкум къагъэзэжьыгъагъ, ахэтыгъэхэу Шъаукъо Руслъан ащ къэнэгъагъ, ари джы Мыекъуапэ къэкIо­жьыгъ, ЩэшIэ Марыет, Хьакурынэ Ларисэ Москва къэна­гъэхэу щэпсэух, ау зэдзэкIынымкIэ загъэзагъэп, зи ашIа­гъэп. Адыгэ тхакIохэм, усакIохэм зэ­дзэ­кIэкIо тэрэз зэрамыгъотырэм къин арегъэлъэгъу. Урыс бзылъфыгъэу Мыекъуапэ псэупIэкIэ къэкIуагъэу Елена Киянскаяр зэдзэкIыным тегъэ­псыхьагъэу къычIэкIи, шIукIаеу поэзиемкIэ сэри, ЛIыхэсэ Мухьдини, Хьагъундэкъо Хьамеди, нэмыкIхэми ащкIэ IэпыIэгъу къытфэхъугъ, ау щыIэжьэп. ЗэдзэкIэкIо дэ­гъум произведениер къызэтырегъанэ, ар бэмэ къадэхъурэп.

— Тхылъыр тапэкIэ фэдэу пчэгум джы итыжьэп, агъэлъэпIэжьырэп. Ауми, ищыкIагъэба ар къыдэкIыныр?

— Уеджэнджэшыжьынэу щымытэу, тхылъ дэгъоу купкI зиIэр, псэ зыпыт IэшIагъэр къыдэкIыныр лъэшэу ищыкIагъ, ар зэпыунэу щытэп. Адыгабзэм ыкIи адыгэ литературэм къарыкIощтым ыгъэгумэкIырэ пэпчъ джащ пае мы лъэныкъомкIэ фэлъэкIырэр зэришIэщтым пылъын фае.

— АР-м итхылъ тедзапIэ къыдигъэкIырэ тхылъхэр икъоу зэбгырэкIыха, сыдэущтэу ахэр цIыфхэм зэрагъэ­гъотыхэра?

— Зэрэхабзэу, ахэр щапIэхэм зэфэдэкIэ ятэтых, къыдэкIыгъэм илъэси 2 – 3 зытешIэкIэ, IуамыгъэкIыгъэу къэнэрэ пчъагъэр зэфэдэкIэ республикэм итхылъеджапIэхэм атетэгощэжьы.

— АдыгабзэкIэ еджэхэрэм хэпшIыкIэу япчъагъэ къыщыкIагъ, ар къэIэтыжьыгъэнымкIэ шIэгъэн фаеу о плъытэрэр?

— Мы лъэныкъомкIэ гъэзэгъэ министерствэхэм Iофым яшъып­къэ рахьылIэныр апэрэ. Джащ фэдэу тхакIохэм ятхылъхэр нахь гъэшIэгъонэу, гум нэсхэу, къа­Iуа­тэрэмкIи, бзэу зэрэтхыгъэ­хэмкIи, акъыл-ушъыеу ахэлъымкIи ашIынхэр ары. Джащыгъум тхылъеджэхэри къызхэшхъожьыщтых, зэхэшIэ плъырхэр къызыущхэкIэ, кIочIакIэ хэти егъоты.

— ТехнологиякIэхэм тхылъым ищыIэныгъэ нахь дэгъу ашIа е зэрар раха?

— ЯшIуагъэ къэкIо, тхылъым ишIынкIи, ишъо-теплъэ гъэхьазырынкIи IэпыIэгъу иных.

— Сыда шIэгъэн фаер адыгабзэкIэ тхэхэрэм ахэгъэхъогъэным ыкIи адыгабзэм ичIыпIэ егъэгъотыжьыгъэным апае?

— Бзэр лэжьэным пае ини цIыкIуи рыгущыIэнхэр апэрэ: ны-тыхэр, кIэлэпIухэр, кIэлэегъаджэхэр лъэшэу зэкъоуцохэу зэдеIэхэмэ, адыгабзэми зыкъы­штэжьыщт. Тхэхэрэм ахэгъэхъо­гъэныр хэти сэнаущыгъэ-гуетыныгъэу хэлъым къыщежьэ, арышъ, ащ фэдэ зэчый цыпэр зыхэлъхэр къыхэгъэщыгъэнхэр, IэпыIэгъу афэхъугъэныр мэхьанэ зиI. ЫпэкIэ фэмыдэу, творчествэм джы нахь уасэ раты; кружок зэтегъэпсыхьагъэхэр щыIэх, зэнэкъокъу зэфэшъхьафхэр зэхащэх, ахэм зыгорэ зыхэлъхэр къащыхэщых, ащагъа­шIох. Тэри, Адыгэ тхылъ тедзапIэм, къытфатхэхэрэм яехэу къыдэдгъэкIыхэрэмкIэ гонорар ятэты, Темыр Кавказми Урысыеми ащ фэдэу тхылъ тедзэпIабэ арыбгъотэжьыщтэп. Тхы­лъыр псэ пытэ зышIырэр идэгъугъэ-лъэшыгъ, пшIоигъомэ, къыбдэмыхъун щыIэп. Джащ фэдэ тхылъ дэгъум тхылъеджаби егъоты. Арышъ, «гъогу маф!» ясэIо.

— Тхьауегъэпсэу, Шыхьамбый.

Мамырыкъо Нуриет.