Adıgeyin dağlık arazileri dağları ile alakalı pek çok tarihsel öykü var. Bunlarda hem bölge hem de buralarda yaşayan uluslar ile alakalı pek çok bilgi bulunuyor.

Woşad, Nesren Jeç’ef, Güzel Şhaguaşe ile çoban gibi tarihsel öyküleri hem derleyip hem de kitabında yer veren yazarımız ise ünlü tarihçi, uluslarası alanda da, çalışmaları ile bilinen ilk Adıge arkeoloğu Avutle Woleğeyıko Pşımaf.

Mıyekuape kentinin en doğu ucundaki Kurgannaya ve Podgornoye caddelerinin kesiştiği yerde 1897 yılına dek yaklaşık bir metre yüksekliğinde Mıyekuape höyüğü bulunuyordu. Daha sonra bu höyüğün dünya çapında öneme haiz tarihsel bir anıt olduğu bilimsel olarak kanıtlandı, kendisi de araştırıldı.

Bu höyük ile alakalı tarihsel öyküyü şimdi size aktarıyoruz.

Mıyekuape yakınlarında dağda beş kardeş — yiğitlik sahibi beş kişi — Woşad, Arım, Ç’enç’ape, Kolesıj, Çemıdej yaşıyordu. Onların Susar isminde bir kızkardeşleri vardı.

Yiğit Kojewub onu ilk gördüğünde ondan çok hoşlandı, Güzel Susarı gizlice kaptığı gibi Labe nehri kıyısındaki köyüne doğru yollandı.

Kızın ardına kardeşleri düştü, Şhaguaşe enhrinin sağ tarafında onlara yaklaştılar. Koşewub yayını gerdi. Beş kardeş onların ardından peş peşe geliyordu, kendisine en yaklaşanını vuruyordu. Beş kardeşten en küçükleri Çemıdej en sona kalmıştı onu köylerinin girişinde vurdu.

Kendisi de ağır yaralıydı, çok yaşamadan öldü.

Yiğit kardeşlerin her birini, öldükleri yerlerde defnettiler, mezarlarının üstüne de höyükler yaptılar. Bu höyüklere de kardeşlerin isimleri verildi: Woşad (Mıyekuape höyüğü), Arım (Kujorske kasabası yakınlarında), Ç’enç’ape (Haçemziye köyü yakınlarında), Çemıdej ve Kolesıj (Kabıhable köyü yakınlarında) höyükleri.

Mıyekuape Höyüğünün eskiden bulunduğu yere 1972 yılında Mıyekuape Belediyesi Kültür Dairesinin de onayıyla bir anıt dikildi.

Anıtta «Burada dünya arkeolojisinde ünlü Mıyekuape ‘Woşad’ höyüğü bulunuyordu. Bu höyük 1897 yılında Petersburgtan gelmiş olan prof. N. İ. Veselovske tarafından kazıldı. Woşadenin zenginlikleri M.Ö 2500’lü yıllarda yaşamış olan insan topluluklarına ait kültürün bir parçasıdır » yazılı.

Çeviri; AÇUMIJ Hilmi