ЦIыфым илъэуж
Мы чIым къытехъорэ нэбгырэ пэпчъ тхьабзэ папкIэу, ежь ыгу, ышъо тешIыкIыгъэу лъэуж къегъанэ.
Ахэр зэфэшъхьаф закIэх: нэфынэх — нэгъыфых, шъуашIох — шъуакIох, занкIэх — IонтIэ-щантIэх… Сыдми, лъэужхэр ежь зием ишъогъух, илэгъух, итхыпхъэх. Уарыплъэжьмэ, а цIыфхэм ягъашIэ, пхъэтет Iуданэу, къызэтещыкIырэр бэ.
Анахь гъэшIэгъоныр лъэхъаным ыгупчэ итыгъэу, иакъыл-къулайкIэ гупшысэр зиIусыгъэхэм, ялъэуж-гъогу урыплъэжьыныр, гъэунэфыгъэныр ары. Яшэн-хэбзагъэр, яцIыфыгъэ-шIыкIагъэр, ялъэкI-амалыгъэр бгъэунэфхэзэ, шIоу апкъырылъыгъэр, алэжьыгъэр, къыщанагъэр уиIэубытыпIэу, пфэлъэкIырэмкIэ ащ хахъо фэпшIыныр ары.
Еутых Аскэр (1915 — 1999)
АдыгеимкIэ Красногвардейскэ районым ит къуаджэу Хьатикъуае Iоныгъом и 25-м, 1915-рэ илъэсым Еутых Аскэр къыщыхъугъ. Адыгэ педтехникумыр, ащ пыдзагъэу, 1931 — 1935-рэ илъэсхэм, Краснодар кIэлэегъэджэ институтым щеджагъ, къыухыгъ. Хэку гъэзетэу «Колхоз быракъым» иредакцие илъэситIо, 1936 — 1938-рэ илъэсхэм Адыгэ научнэ-ушэтэкIо институтым Iоф ащишIагъ. 1934 — 1938-рэ илъэсхэм хэку гъэзетэу «Колхоз быракъым» усэхэм ямызакъоу, литературнэ теоретическэ ыкIи литературнэ-критическэ статьяхэр бэу къыщыхеутых. 1938-рэ илъэсым «Адыгэ литературэмкIэ хрестоматие» ыIоу адыгэ тхакIохэм атхыгъэхэр, литературэм игъогу кIэкIэу ыкIи тхакIохэм ятворчествэ ехьылIэгъэ зэхэфынхэр зыдэтхэр къыдигъэкIыгъ.
1939 — 1941-рэ илъэсхэм А. Еутыхым театральнэ искусствэхэмкIэ Къэралыгъо институтэу А. В. Луначарскэм ыцIэ зыхьырэм и Адыгэ студие кIэлэегъэджэ-упчIэжьэгъоу Iоф щишIагъ.
Аскэр ихудожественнэ тхылъхэр 1939-рэ илъэсым къыщыублагъэу къыхеутых: усэхэр зыдэт тхылъэу «Тимафэхэр, рассказхэр дэтхэу «КIочIэшху», зы акт хъурэ пьесэу «Анахь чаныр», усэхэмрэ поэмэхэмрэ зыдэтэу «ТхыдакI», лирическэ повестэу «Сшынахьыжъ» зыфиIохэрэр къыдигъэкIыгъэх. Адыгэ литературэ ныбжьыкIэм иапэрэ зэфэсэу 1936-рэ илъэсым, тыгъэгъазэм и 11 — 14-м щыIагъэм зэфэхьысыжьэу ыкIи зэшIуахын фэе пшъэрылъхэу щагъэнэфагъэхэм адиштэу Еутыхми литературэм ижанрэ зэфэшъхьафхэмкIэ Iоф ышIэщтыгъ, ау Хэгъэгу зэошхом гугъэ ехьыжьагъэхэр зэпичыгъэх. Еутых Аскэр зэошхом хэлэжьагъ, фронтым щитхыгъэу бэ гъэзет нэкIубгъохэм къащыхиутыгъэр, медальхэр ыкIи Хэгъэгу зэошхом иорденэу я II-рэ шъуашэ зиIэр къыфагъэшъошагъэх.
1945 — 1946-рэ илъэсхэм Адыгэ научнэ-ушэтэкIо институтым Еутых Аскэр иIофышIагъ. Зэоуж илъэсхэм адыгабзэкIи урысыбзэкIи итхылъхэр къыдэкIыгъэх: усэхэр, поэмэхэр дэтхэу «Насып», повестэу «IэнэтIэ дэгъу», «Тыгъэр ташъхьагъ», усэхэр, поэмэхэр дэтхэу «ТищыIакI», рассказхэмрэ повестьхэмрэ дэтэу «Зы бзылъфыгъэ итхыд», «ЦIыфым илъэуж», поэтическэ сборникэу «Счастье», новеллэхэр зыдэт тхылъэу «Священная река», усэхэр, поэмэхэр дэтхэу «Наша жизнь», повестэу «Девушка из аула», романхэу «Улица во всю ее длину», нэмыкIхэри. Аскэр зыщымыIэжь ужым повеститIу зыдэт тхылъэу «Разрыв сердца» зыфиIорэр 2001-рэ илъэсым Москва къыщыдэкIыгъ ыкIи усэ тхылъэу «Хъырахъишъ» зышъхьэр Мыекъуапэ къыщыхаутыгъ.
Еутых Аскэр ипьесэу «Ася», «Бзылъфыгъэ цIыкIу», «Зэпытхъыгъэ пшъэхъухэр» зыфиIохэрэр Адыгэ драмтеатрэм щагъэуцугъэх. А. Еутыхым адыгабзэкIэ зэдзэкIыгъэ IофшIагъэхэри иIэх.
Еутых Аскэр Адыгэ Республикэм инароднэ тхакIу, УФ-м итхакIохэм я Союз 1938-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу хэтыгъ.