Тыгъуасэ шIэныгъэм и Мафэ фэгъэхьыгъэ мэфэкI Iофтхьабзэхэр республикэм иеджапIэхэм зэкIэми ащыкIуагъэх. Дэеу зылъэгъухэрэм ыкIи тэрэзэу зэхэзымыххэрэм я Адыгэ республикэ еджэпIэ-интернат щыIагъ Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат.

Социальнэ мэхьанэшхо зиIэ гъэсэныгъэм иучреждение зэ­рэзэтырагъэпсыхьагъэр ащ зэригъэлъэгъугъ ыкIи апэрэ одыджыныр къызфытеохэрэм апае зэхащэгъэ мэфэкI зэхахьэм хэлэжьагъ.

МэфэкI Iофтхьабзэхэр ра­гъэжьэнхэм ыпэкIэ Адыгеим и ЛIышъхьэ еджэпIэ-интернатыр къыплъыхьагъ, мыщ амалхэу IэкIэлъхэр зэригъэлъэгъугъэх. Джащ фэдэу кIэлэегъаджэхэм, ны-тыхэм, кIэлэцIыкIухэм гущыIэгъу афэхъугъ.

Непэрэ мафэм ехъулIэу учреждением изытет зыфэдэм, кIэлэеджакIохэм шIэныгъэ арагъэгъотынымкIэ, творческэ сэ­наущыгъэу ахэлъым зыкъызэ­IуихынымкIэ Iофэу ашIэрэм, пшъэрылъхэм къатегущыIагъэх АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэны­гъэмрэкIэ иминистрэу КIэрэщэ Анзауррэ еджэпIэ-интернатым ипащэу Роман Чумаковымрэ. Ахэм къызэраIуагъэмкIэ, мыщ щаIыгъхэ ыкIи щеджэхэрэ кIэлэцIыкIухэм шIэныгъэ куухэр ягъэгъотыгъэнхэр, ахэр сыд фэдэрэ лъэныкъокIи ухъумэ­гъэнхэр ары анахь мэхьанэшхо зэратырэр. Ащ пае непэ ящыкIагъэр зэкIэ аIэкIэлъ. ЕджапIэр шэпхъэшIухэм адиштэу зэрэзэтырагъэпсыхьагъэм дакIоу ыкIоцIкIи дэгъу дэдэу гъэпсыгъэ, кIэлэцIыкIухэмкIэ Iэ­рыфэгъоу щыт. Республикэм ипащэ еджэпIэ кабинетхэр къы­кIухьагъэх, къыплъыхьагъэх, кIэ­лэцIыкIухэм, кIэлэегъаджэхэм гущыIэгъу афэхъугъ, ылъэгъу­гъэм осэшIу фишIыгъ. Джащ фэ­дэу кIэлэегъаджэхэм къагъа­хъэрэр зыфэдизым, ащкIэ щыт пшъэрылъыр зэшIохыгъэ зэрэ­хъурэм Адыгеим и ЛIышъхьэ кIэупчIагъ. КIэрэщэ Анзаур къы­зэриIуагъэмкIэ, мы купым хахьэхэрэм ялэжьапкIэ къэгъэ­лъэгъон гъэнэфагъэхэм анэгъэ­­сыгъэным фытегъэпсыхьэгъэ жъоныгъокIэ унашъоу УФ-м и Пре­зидент къыдигъэкIыгъэр гъэцэкIэгъэным мэхьанэшхо ра­ты, ащкIэ системакIэу агъэфе­дэщтым ишIогъэшхо къэкIощт, пшъэрылъыр зэшIохыгъэ хъущт.

Шъугу къэдгъэкIыжьын, Адыге­им и ЛIышъхьэ ипшъэ­рылъкIэ сэкъатныгъэ зиIэ кIэлэцIыкIухэм ыкIи зипсауныгъэ зэщыкъуагъэхэм тэрэзэу Iоф адэшIэгъэным фытегъэ­псыхьагъэу мы еджэпIэ-интернатым дэжь 2018-рэ илъэсым щылэ мазэм и 10-м «инклюзивнэ» гъэсэныгъэм хэхъоныгъэхэр ышIынхэм и Гупчэ иструктурнэ подразделение щагъэпсыгъ. 2017 — 2018-рэ илъэс еджэ­гъум къыщыублагъэу аутизмэ зиIэ сабыйхэр интернатым щырагъа­джэх. Ахэм япчъагъэ непэрэ мафэм ехъулIэу нэбгыри 10 мэхъу. Мы кIэлэцIыкIухэм афэгъэзагъэхэ кIэлэегъаджэхэм ясэнэхьат хагъэхъоным фэшI Москва курсхэр щакIугъэх. 2016-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу тэрэзэу зэхэзымыххэрэ сабыйхэм IэпыIэгъу афэхъугъэным фытегъэпсыхьэгъэ ресурснэ гупчэ еджэпIэ-интернатым къы­щызэIуахыгъ. Джащ фэдэу «КIэугъоекIо еджапI» зыфиIорэ проектым игъэцэкIэн учреждениер чанэу хэлажьэ.

Лъэпкъ проектэу «Гъэсэныгъэм» къыдыхэлъытэгъэ лъэныкъохэм шIуагъэу къатырэри къызфагъэ­федэ. Робототехникэр, инженер­нэ творчествэр, дэныр, пщэ­рыхьаныр, къэбарлъыгъэIэс тех­нологиехэр зышIогъэшIэгъон­хэм амалхэу аIэкIэлъхэм ахэгъэхъогъэным, инфраструктурэ зэтегъэпсыхьагъэ щыIэ хъуным еджапIэм ипащэхэр пылъых. Мы проектым къыдыхэлъытагъэхэ Iофтхьабзэхэм ягъэцэкIэн пэ­Iухьащт сомэ миллиони 4-м ехъу 2019-рэ илъэсым федеральнэ гупчэм къытIупщыгъ, джащ фэ­дэу республикэ бюджетым имылъкуи къызфагъэфедагъ. Ащ нэмыкIэу еджэпIэ кабинетхэр илъэсыкIэ еджэгъум фэгъэхьазырыгъэнхэм фэшI республикэ бюджетым сомэ миллионым ехъу, шIушIэным пылъхэм сомэ мин 800 къатIупщыгъ. Ин­тернатым испортзал игъэцэ­кIэжьын сомэ мин шъитф пэ­Iуагъэхьагъ.

Мыщ фэдэ екIолIакIэм ишIуа­гъэкIэ интернатыр зэтегъэпсы­хьагъэу, ищыкIагъэр зэкIэ Iэ­кIэлъэу илъэсыкIэ еджэгъур ригъэжьэжьыгъ. Адыгеим и ЛIышъхьэ къызэриIуагъэмкIэ, мы IофшIэныр тапэкIи лъагъэ­кIотэщт, учреждением IэпыIэгъу фэхъущтых.

ШIэныгъэм и МафэкIэ афэгушIуагъ

ЕджэпIэ-интернатыр къызеплъыхьэ нэуж илъэсыкIэ еджэгъум фэгъэхьыгъэ мэфэкI зэхахьэм республикэм ипащэ хэ­лэжьагъ. Апэрэ одыджыныр къызфытеуагъэхэ кIэлэцIыкIу­хэм, кIэлэеджакIохэм, ны-тыхэм, кIэлэегъаджэхэм къафэгушIуагъ, гъэхъагъэхэр ашIыхэзэ ыпэкIэ лъыкIотэнхэу къафэлъэIуагъ.

— Мы мэфэкI дахэм зэкIэми тызэрепхы, анахьэу ар зыфэгъэхьыгъэхэр апэрэ классым кIохэрэр ары. Мы еджапIэм ахэм ныбджэгъукIэхэр щыряIэхэ хъущт, ящыIэныгъэ гъогу щырящыкIэгъэщтхэ шIэныгъэ куухэр зэрагъэгъотыщтых. Ащ пае уч­реждением непэ ищыкIагъэр зэкIэ IэкIэлъ, — къыIуагъ Къум­пIыл Мурат. — Интернатым ибазэ епхыгъэу кIэлэцIыкIухэм афытегъэпсыхьэгъэ гупчэхэр къызэIутхыгъэх. Зипсауныгъэ зэщыкъогъэ сабыйхэм сэнэхьат гъэнэфагъэ аIэкIэлъэу щыIэныгъэ гъогум техьанхэмкIэ гъэ­сэныгъэм мы иорганизацие АдыгеимкIэ пилотнэ площадкэ хъугъэ. Ащ къыдыхэлъытагъэу предметэу «Технологиер» зыфиIорэм иIофшIэн мастерской­хэр ыкIи кабинетхэр агъэкIэ­жьыгъэх. Лъэпкъ проектэу «Гъэ­сэныгъэм» ишIуагъэкIэ ар зэшIохыгъэ хъугъэ. Ащ нэмыкIэу мыщ фэдэ кIэлэцIыкIухэм Урысыем ыкIи IэкIыб къэралыгъохэм яорганизациехэу Iоф адэзышIэхэрэм зэпхыныгъэу адытиIэр тэгъэпытэ, опытэу тIэкIэ­лъымкIэ тызэхъожьы.

ЕджапIэм кIэлэегъаджэу Iутхэм ясэнэхьат хэшIыкIышхо зэрэфыряIэр, япшъэрылъхэр щытхъу хэлъэу зэрагъэцакIэ­хэ­рэр Адыгеим и ЛIышъхьэ къыхигъэщыгъ, ащкIэ ахэм афэ­рэзагъ. Еджэным ылъэныкъокIэ кIэлэеджакIохэм гъэхъэгъэшIу­хэр зэрашIыхэрэм дакIоу предмет зэфэшъхьафхэмкIэ зэ­хащэхэрэ олимпиадэхэм ыкIи спорт Iофтхьабзэхэм хагъэунэфыкIхэрэ чIыпIэхэр къазэращыдахыхэрэр игуапэу къыхигъэщыгъ. ЕджапIэр къэзыухыгъэхэм сэнэхьат гъэнэфагъэхэр зэрагъэгъотых, ахэр механикых, пщэрыхьакIох, программистых, психологых, сурэтышIых. Бэмэ мыщ къагъэзэжьы, Iоф щашIэ.

— Сыд фэдэрэ лъэныкъокIи IэпыIэгъу къышъуфэхъухэрэ, ренэу къыжъуготхэу Iоф къы­жъудэзышIэхэрэ ны-тыхэм, пе­дагогхэм инэу сафэраз. Мыхэм афэдэ сабыйхэм гъэсэныгъэ тэрэз зэрагъэгъотыным, сэнаущыгъэу ахэлъыр къызфагъэфедэн амал яIэным тыпылъыщт, тишIуагъэ ядгъэкIыщт. ШIэны­гъэм и МафэкIэ джыри зэ сы­шъуфэгушIо, «гъогу маф» шъо­сэIо, — къыIуагъ Адыгеим и ЛIы­шъхьэ.

КIэлэцIыкIухэми творческэ амалэу аIэкIэлъхэр зэхахьэм къыщагъэлъэгъуагъэх: усэхэм къяджагъэх, орэдхэр къаIуагъэх, къэшъуагъэх. Нэужым респуб­ликэм ипащэ игъусэхэу нэпэ­еплъ сурэт зытырахыгъ, шъхьэи­хыгъэ зэдэгущыIэгъу зэдыря­Iагъ.

ТХЬАРКЪОХЪО Адам.