Top.Mail.Ru

УрысыбзэкIэ тхыгъэми…

Image description

ШэкIо Абрек лъытэныгъэшхо зыфашIырэ цIыфэу Джамбэчые дэсыгъ. «Дэсыгъ» зыкIасIорэр илъэс заулэ хъугъэу селоу Красногвардейскэм кIожьыгъэу иунагъокIэ щэпсэушъ ары.

ЗэкIэми шIу алъэгъоу, шъхьэ­кIафэ зэкIэми фашIэу цIыф къэгъотыгъуай. Арэу щытми, ыцIэ къыраIомэ ашIоцIыфэу, «ар цIыфышIу дэд» аIозэ, уигугъу чылэу укъызщыхъугъэм щашIыныр насыпыгъ. Ащ фэдэу лъэуж дахэ Абрек икъуаджэу Джамбэчые къыщигъэнагъ. Ишэны­шIуагъэкIэ, шъыпкъагъэу хэ­лъым­кIэ, иIофшIакIэкIэ, иунэ­гъошIакIэкIэ шъхьэкIафэ къы­лэжьыгъ. ЗыдэкIогъэ чIыпIэри къыгъэдахэу щэпсэу.

ШэкIо Абрек исэнэхьаткIи, идунэететыкIэкIи кIэлэегъадж. Чылэр ыгъасэу, ыгъэдэIонэу фаеу гущыIэ лъэшхэр ыIохэу щытэп. ЦIыф рэхьат, укIытапх, къыодэIун, узэхихын елъэкIы. Ащ фэдэхэм цIыфхэр якIух, якIасэх. Абрек Джамбэчыий гъунэгъу къуаджэу Улапи кIэлэ­егъаджэуи а псэупIэхэм яеджапIэхэм япащэуи, етIанэ Красногвардейскэм дэт гимназиеу N 1-ми Iоф ащишIагъ. Илъэс зэфэшъхьафхэм партийнэ Iоф­шIэнри ыгъэцэкIагъ, район телевидениеми иредакторэу щытыгъ.

Сыд IофшIэн зегъэцакIи, усэ тхынэу икIасэр щыгъупшагъэп, IэкIыб ышIыгъэп, гухахъо хи­гъуатэу ащ пылъыгъ. 1960-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу Аб­рек иусэхэр къыхеутых. Ахэр къарэхьэх район гъэзетэу «Зэ­къошныгъэм», «Адыгэ макъэм», «Советскэ Адыгеим», Лэбапэ къыщыдэкIырэ гъэзетэу «Сельская Новь», Краснодар къы­щыхаутырэ «Нива Кубани» зы­фиIохэрэм урысыбзэкIэ, журналхэу «Зэкъошныгъэм», «Жъогъобыным», «Литературнэ Адыгеим» ыкIи «Родничок» зыфиIохэрэм къыхауты.

1983-рэ илъэсым тхэкIо ныбжьыкIэхэм яIофшIагъэхэр зыдэт тхылъэу «КIочIэ зэикI» зыфи­Iорэм апэрэу Абрек иусэхэр къыдэхьагъэх. Ащ ыуж къикIыгъэх ежь итхылъхэу «ДахэкIэ сыпэгъокIы», «Тэтэжъ иш», «КъысфакIу, орэд», «Тыгъэнур», «Симаф» зыфиIохэрэр. Ахэм къакIэлъыкIуагъ Анатолий Шипулиным урысыбзэкIэ зэри­дзэкIыгъэхэ усэхэр зыдэт тхы­лъэу «Песня ласточки» зыфи­Iорэр.

ТхакIо е усакIо щыIэпын фай къызыщыхъугъэ чIыпIэм фэ­мыусагъэ. Ащ фэдэу Абреки икъуаджэ шIулъэгъоу фыриIэм кIуачIэ хегъуатэ, ащ фэгъэхьыгъэу усэхэр етхых.

Бгъашхъоу зиушхоу сызыфэусэрэр Си Лэбэ къаргъоу псымэ ялый. Гъэтхэ нэкIапэу къыкIэлъырысыр Ренэу ныбжьыкIэу си Джамбэчый.

Дахэу къэIуагъ, лъэшэу къэ­Iуагъ, гъунэ зимыIэ шIулъэгъоу икъуаджэ фыриIэм а сатырхэр къыпкъырыкIыгъэх.

ШэкIо Абрек итворчествэ кIэлэцIыкIумэ апае тхыгъэ усэхэм чIыпIэшхо щаубыты. КIэлэцIыкIу усэхэр дэтхэу тхылъ пчъагъэ къыдигъэкIыгъ. Ахэр пIуныгъэ-гъэсэныгъэмкIэ къэ­кIопIэшIухэу щытых.

Мы чIыпIэм къыщыхэзгъэщымэ сшIоигъу Абрек иусэ 16 урысыбзэкIэ зэдзэкIыгъэу «Урысыем щыпсэурэ лъэпкъхэм янепэрэ кIэлэцIыкIу литературэ иантологиеу» 2017-рэ илъэсым Москва къыщыдэкIыгъэм къызэрэдэхьагъэр.

Джыри мы мафэхэм кIэлэцIыкIу усэхэр зыдэт тхылъэу «Я рисую» зыфиIорэр ШакIом къы­дигъэкIыгъ. Мы усэхэри урысыбзэм рилъхьагъэх Анатолий Шипулиным. Тхылъ гъэкIэрэкIэгъэ цIыкIум усэ 40-м ехъу къы­дэхьагъ. Ахэр кIэлэцIыкIухэм гъэсэпэтхыдэ зыхагъотэщт усэх.

Къыдэхьагъэр зэкIэри Iахьищэу гощыгъэ. Апэрэм сабыир IофшIэным фэщэгъэным, ар шIу егъэлъэгъугъэным фэгъэхьыгъэ усэхэр щыугъоигъэх. Ащ къыхеубытэх сабыйхэр янэ-ятэхэм адеIэнхэм фэзыщэхэрэ усэхэр. Ахэм ахэтых Тимур къужъ чъыгыр зэригъэтIысыгъэр, нарт эпосым илIыхъужъхэу, гъукIэ Iазэу Лъэпшъ, дэн-бзэным фэ­IэпэIасэу Сэтэнэе гуащэр ыкIи нэмыкIхэр.

ЯтIонэрэ Iахьым сабыир къэ­зыуцухьэрэ дунаим хэшIыкI фы­риIэным, ар шIу ылъэгъуным фигъэсэщт. Фабэм, чъыIэм, осэпсым, къэгъагъэм, джэрпэ­джэжьым ыкIи нэмыкIыбэу чIыопсым хэхъухьэхэрэм, хэтлъагъохэрэм афэгъэхьыгъэ усэ­хэр мыщ щыугъоигъэх. Ящэ­нэрэ шъхьэм усэхэу хэтхэр псэушъхьэхэм афэгъэхьыгъэх. Ахэм афэсакъынхэм, шIу алъэ­гъунхэм авторым сабыйхэр фе­гъасэх. Чэтыум, хьэм, пыжъ цIыкIум, шыкIэ цIыкIум яхьылIагъэхэ усэхэм еджакIэ зышIэхэрэр яджэщтых, зымышIэхэрэ кIэлэцIыкIухэр ашIогъэшIэгъонэу уакъыфеджэмэ къедэIущтых.

Усэхэр урысыбзэкIэ тхы­гъэ­хэми, адыгэм ыгу къызэрикIыгъэхэр, адыгэ сабыйхэм зэрафатхыгъэхэр къахэщых.

Сихъу Гощнагъу.