ИщыIэныгъэ исаугъэт

ИорэдкIэ гъашIэм къыддыхэт. Адыгэ къоджэ цIыкIоу Фэдз 1919-рэ илъэсым шышъхьэIум и 16-м къыщыхъугъэ, дунаим цIэрыIо щыхъугъэ Тхьабысымэ Умарэ ишIушIагъэ гум къыщежьэ, псэ къыпэкIэшъ, бзыу тамэу ошъогум зыщеIэты.

РСФСР-м, Адыгэ Республикэм янароднэ артист, Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо шIухьафтын къыфагъэшъошагъ, Пшызэ искусствэхэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшху, Мыекъуапэ ицIыф гъэшIуагъ, Адыгэ Республикэм икомпозиторхэм я Союз итхьамэтэ гъэшIуагъ, Адыгэ Республикэм искусствэхэмкIэ иколледж У. Тхьабысымэм ыцIэ ехьы, композиторыр зыщыпсэущтыгъэ унэу Мыекъуапэ дэтым мыжъобгъу къыщыфызэIуахыгъ.

ЗэкIэ щытхъуцIэу къыфаусыгъэр къэ­тымытхыми, цIыфхэм лъытэныгъэ къызэрэфашIырэр пшIэнэу щыт. Икъуаджэу Фэдз дэт музееу композиторым къыфызэIуахыгъэм, республикэм искусствэхэмкIэ иколледж нэрылъэгъу IэпыIэгъухэу щызэрагъэфагъэхэм, Адыгэ Рес­публикэм и Лъэпкъ музей, Лъэпкъ тхылъ еджапIэм къащызэIуахыгъэхэ къэгъэлъэгъонхэм, фэшъхьафхэм уакъы­тегущыIэзэ, лъэпкъ культурэмрэ искусствэмрэ яхэхъоныгъэхэм уагъэгушхо.

ЗэолI пщынаор

Тамбов дэт дзэ училищым У. Тхьабысымэр щеджагъ, Хэгъэгу зэошхом хэлажьэзэ Германием нэсыгъ. Хьылъэу къызауIэм, ыгу къытемыожьэу тидзэ­кIолIхэм алъыти, зэуапIэм къыранэ­гъагъ. Медицинэм иIофышIэ пшъашъэхэм офицерэу Тхьабысымэм жьы къызэрищэрэр агъэунэфи, чэщ-мэфитIо врачхэр еIэзагъэх, къагъэнэхъэжьыгъ.

У. Тхьабысымэм заом илъэхъан тыдэ щыIэми пщынэр зыдиIыгъыгъ. Ипсауныгъэ зыпкъ зеуцожьым, дивизием икомандир пщынэ къыфищэфыгъ. ТекIоныгъэр къыдахыгъэу Умарэ ихэку гупсэ къызегъэзэжьым, культурэм, искусствэм Iоф ащишIагъ, орэдэу ыусыгъэхэмкIэ дунаим цIэрыIо щыхъугъ.

Жэнэ Къырымызэ, МэщбэшIэ Исхьакъ, Кощбэе Пщымафэ, ЯхъулIэ Сэфэр, Къум­пIыл Къадырбэч, Фэусат Бэлъкъар, нэмыкIхэм ягущыIэхэм атехыгъэ орэдхэр 500-м къехъухэу ыусыгъэх. МэщбэшIэ Исхьакъ игъусэу Адыгэ Рес­публикэм и Гимн зэдаусыгъ.

— Тэ, адыгэхэм, типчъагъэкIэ бэ тыхъоу тихэгъэгу тыщыпсэущтыгъэмэ, искусствэм нахьышIоу тыщашIэщтыгъэ, — къеIуатэ Урысыем, Абхъазым язаслуженнэ артистэу, Адыгеим инароднэ артисткэу Нэхэе Тэмарэ. – Тхьабысымэ Умарэ иорэдхэмкIэ мыкIодыжьын саугъэт къыгъэнагъ. Пахмутовам, Хренниковым, нэмыкI композитор цIэрыIомэ Тхьабысымэр агосэгъэуцо. «Синан» зыфиIорэ орэдым адыгэу дунаим тетхэр зэфищагъэх. Орэдэу ыусыгъэхэмкIэ тилъэпкъэгъухэр, Адыгэ Республикэр искусствэм лъагэу щиIэтыгъэх.

Журналист Iофыгъохэр згъэцакIэхэзэ Абхъазым сыщыIэу республикэм ипчыхьэзэхахьэ сыхэлажьэзэ, «Синанэр» артистхэм пчэгум къыщыхадзагъ. АдыгабзэкIэ орэдыр дахэу къэзыIуагъэхэр зэзгъашIэхэ сшIоигъоу купым сызекIуа­лIэм, адыгабзэр амышIэу пшъашъэмэ ащыщ къысиIуагъ.

Аджинджал зы пшъашъэм ылъэкъуацIэу зэрэщытыр сшIогъэшIэгъоныгъ. Аджинджал зэшхэу Мыекъопэ «Зэкъо­ш­ныгъэм» щешIэщтыгъэхэм яунэкъощэу пшъэшъэ шъхьац фыжьышъор къычIэ­кIыгъ.

У. Тхьабысымэм иорэдхэр гъашIэм хэкIокIэщтхэп. ЗэлъашIэрэ орэдыIоу Шъэожъ Розэ къызэрэтиIуагъэу, ахэр гум иорэдых, псэм щыщых.

ЕмтIылъ Нурбый.

ИшIушIагъэ кIодыщтэп

Зэрэдунаеу щызэлъашIэрэ композитор цIэрыIоу, адыгэ лъэпкъыр щэIэфэ зиорэдхэр мыкIодыжьыщт Тхьабысымэ Умарэ непэ къызыхъугъэ маф. Псаугъэмэ ащ ыныбжь илъэси 100 хъущтыгъэ.

Дунаир зэтетыфэ адыгэхэм Умарэ иорэдхэр къаIощтых. Ыгу етыгъэу ащ орэдхэр къызэриIощтыгъэхэр, пщынэр зэригъэбзэрабзэщтыгъэр, орэдыIохэм къазэрадежъыущтыгъэр джыри тынэгу кIэт. Композитор цIэрыIом итворчествэ лъэшэу тырэгушхо, ащ ымакъэ зыхэдгъэкIокIэн зи щыIэп. Ным фэгъэхьыгъэ орэдэу Умарэ зэхилъхьагъэр дунаим тет лъэпкъхэм зыпашIын щымыIэу, агукIэ ыгъатхъэу яныдэ­лъ­фыбзэкIэ къаIо. Зянэ шIу зылъэ­гъухэрэм а орэдыр лъэшэу якIас.

Умар фэдэ цIыфхэу ным фэусэхэрэм, орэд фызэхэзылъхьэхэрэм тидунай нахь къагъэдахэ. Джырэ адыгэ музыкальнэ искусствэм лъапсэ фэзышIыгъэ композитор цIэрыIом иорэдэу Мые­къуапэ фэгъэхьыгъэр орэдыIо миным фэдизмэ къалэм и Мафэ – Iоныгъом и 7-м «Мэздахэм» идэкIояпIэ дэжь къызэрэщаIощтым лъэшэу тигъэгу­шIуагъ.

Къулэ Теуцожь.