АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат бэмышIэу зыхэлэжьэгъэ зэхэсыгъом кощын IофхэмкIэ хэбзэгъэуцугъэр гъэцэкIагъэ зэрэхъурэм щытегущыIагъэх.

Кощыным ылъэныкъокIэ хэбзэухъумэкIо къулыкъухэм Iоф­шIэныр шIуагъэ къытэу зэрэзэхащэрэр АР-м и ЛIышъхьэ къыхи­гъэщыгъ. ГущыIэм пае, шъолъырым къихьэхэу Iоф зы­шIэн гухэлъ зиIэхэм ыкIи щыпсэунхэу Iизын зэратыгъэхэм япчъагъэ хэхъуагъ. Анахь шъхьа­Iэхэм ащыщ IэкIыб къэралхэм къарыкIыхэрэм зэра­хьэрэ бзэджэшIагъэхэр хэпшIыкIэу нахь макIэ зэрэхъугъэр.

Iофхэм язытет нахь игъэкIотыгъэу тыщигъэгъозагъ АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ кощын IофхэмкIэ и ГъэIорышIапIэ итхьаматэ игуа­дзэу Шэуджэн Руслъан.

Ащ къызэриIуагъэмкIэ, цIыф­хэр зэрэкощыхэрэм епхыгъэ Iофыр къины ыкIи ар общественнэ щыIакIэм илъэныкъо пстэуми япхыгъэу щыт. МыщкIэ къэралыгъом зэрэпсаоу иIофхэм язытет фэд Адыгэ Республикэри. 2019-рэ илъэсым имэзих IэкIыб хэгъэгухэм къарыкIыгъэ ыкIи гражданствэ зимыIэ нэбгырэ мини 9-м ехъу республи­кэм къихьагъ. БлэкIыгъэ илъэ­сым мыщ фэдэ иуахътэ егъэп­шагъэмэ, а пчъагъэм хэхъуагъ. ЦIыфхэр нахьыбэу къыздикIы­хэрэр Туркменистан, Узбекистан, Таджикистан, Армениер, Украинэр, Азербайджан арых.

2019-рэ илъэсым гражданствэр къыдэзыхынэу фаехэм алъэныкъокIэ хэбзэгъэуцугъэм зэхъокIыныгъэхэр фашIыгъэх. Ащ ишIуагъэкIэ тхылъхэм ягъэп­сын цIыфхэм нахь псынкIэ къафэхъу. Ащ елъытыгъэуи кощынымкIэ учетым зэхъокIыны­гъэхэр фэхъугъэх. ГущыIэм пае, цIыфым юридическэ адрес иIэмэ, нэмыкI хэгъэгу къикIыгъэр учетым хигъэуцонэу фитыныгъэ раты. ЫпэкIэ ащ фэдэ амал иIагъэп.

ГущыIэм пае, 2019-рэ илъэсым щылэ мазэм и 7-м къыщегъэжьагъэу IэкIыбым къикIы­гъэр е гражданствэ зимыIэр УФ-м игражданин готхагъэу ыкIи зыщыпсэун чIыпIэ тикъэралыгъо щыриIэу щытмэ, квотэ имыIэу ишъхьэгъусэ зыдэщыIэ шъолъы­рым охътэ гъэнэфагъэкIэ щы­п­сэун ылъэкIынэу Iизын къыраты.

IэкIыбым къикIыгъэу охътэ гъэнэфагъэкIэ Урысые Федерацием щыпсэурэм ащ фэдэ Iизын къезытыгъэ шъолъырым игъунапкъэ блэмыкIэу зыфэе чIыпIэм щыпсэун, кощын ылъэкIын амал джы иIэщт.

Ащ нэмыкIэу, IэкIыб къэралым щыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм яшIо­игъоныгъэ хэлъэу УФ-м къэкощыжьынхэмкIэ Къэралыгъо про­граммэу щыIэм Урысые Федерацием щыпсэурэ IэкIыбым къи­кIыгъэр ыкIи ащ иунагъо хэлэжьагъэу статус иIэ хъумэ, Урысыем инэмыкI субъектхэм псэупIэкIэ кощыжьынхэ алъэ­кIыщт.

Мыхэм анэмыкIхэм УФ-м щыпсэунхэмкIэ Iизын къязытыгъэ шъолъырым игъунапкъэхэр къабгынэнхэ, зыфаем щыпсэунхэ фитыщтхэп.

ГъэIорышIапIэм ипащэ игуа­дзэ къызэриIуагъэмкIэ, илъэс къэс нэбгырэ мин 15 — 17 фэ­диз Адыгеим къехьэ. Сыда пIомэ тишъолъыр агу рехьы, ашIорэхьат, щэлажьэх. Адыгеим Iоф щашIэн алъэкIынэу ахэм Iизын араты.

Кощыным ылъэныкъокIэ хэбзэгъэуцугъэр зыукъуагъэхэр къыхэгъэщыгъэнхэм ыкIи хэу­къо­ныгъэхэр дэгъэзыжьыгъэнхэм афэшI ГъэIорышIапIэм оперативнэ-пэшIорыгъэшъ Iоф­тхьабзэхэу «Мигрант», «Патент» «Адрес», «Нелегал» зыфиIохэрэр республикэм щызэхещэх. Ахэм яшIуагъэкIэ административнэ хэбзэукъоныгъэ 1807-рэ къыхигъэщыгъ. КощынымкIэ хэбзэгъэ­уцугъэр зэраукъуагъэм фэшI сомэ миллиони 7,6-рэ тазыр атыралъхьагъ, миллиони 4-м ехъур къапщыныжьыгъ.

НахьыбэрэмкIэ хэукъоныгъэу къыхагъэщыхэрэм ащыщ IэкIыб хэгъэгухэм къарыкIыгъэхэм регистрациер аухыгъэу хэгъэгум зэрэщыпсэухэрэр, патентыр амыгъэпсыгъэу къэралыгъом зэрисхэр. Ащ фэдэу къыхагъэщыгъэхэм тазырхэр атыралъхьэх ыкIи рагъэкIыжьых.

УФ-м иуголовнэ Кодекс къы­зэрэдилъытэу, IэкIыбым къикIыгъэхэу хэбзэнчъэу Урысыем къихьагъэхэр анахьэу зэрагъэ­пщынэхэрэм ащыщ административнэ Iоф пылъэу къэралыгъом игъэкIыжьыгъэнхэр. Хэбзэнчъэу республикэм къихьэгъэ нэбгырэ 72-рэ Урысыем рагъэкIыжьыгъ. Мы уахътэм ехъулIэу уголовнэ Iоф 34-рэ къызэIуахыгъ, IэнатIэ зыIыгъхэм ыкIи организациехэм япащэхэм алъэныкъокIэ административнэ протокол 22–рэ зэхагъэуцуагъ.

IэкIыб хэгъэгухэм къарыкIыгъэхэм бзэджэшIэгъи 8 зэра­хьагъ, блэкIыгъэ илъэсым егъэп­шагъэмэ, а пчъагъэр хэпшIыкIэу нахь макIэ хъугъэ.

Патентыр нахьыбэу зышIыгъэхэр Узбекистан, Таджикистан къарыкIыгъэхэр ары. Ащ пIа­лъэу иIэр зы илъэс. Мыгъэ къыщегъэжьагъэу IэкIыб къэралхэм къарыкIыгъэхэу Адыгеим къихьа­гъэхэм къэралыгъо пошлинэу арагъэтырэм хагъэхъуагъ, ар сомэ 3589-рэ хъугъэ. Мазэ къэс, а зы мэфэ дэдэм ар атын фае, армырмэ, патентыр аIахыжьын ыкIи къэралыгъом рагъэкIыжьын алъэкIыщт.

ГъэIорышIапIэм иIофышIэхэм къызэраIуагъэмкIэ, Адыгеим рэхьатныгъэ зэрилъым пае цIы­фэу къихьэрэр бэдэд. IофшIапIэ къязытыщтхэр къызэряжэхэрэм къыхэкIэу, илъэсыбэ хъугъэу а зы нэбгырэхэр Адыгеим IофшIапIэкIэ къэкIох. IофшIапIэ языгъэ­гъотыхэрэ пащэхэми хэбзэукъо­ныгъэхэр зэрахьэхэу къыхагъэ­щы. Хабзэу щыIэмкIэ, IэкIыбым къыкIыгъэ цIыфэу патент зиIэм Iоф зэрэригъэшIэщтымкIэ зэзэгъыныгъэ дишIын фае.

Урысыбзэр ыкIи Урысыем итарихъ, ихабзэ шIокI имыIэу ашIэн фаеу хэбзэгъэуцугъэм къыделъытэ. Хабзэм арэущтэу зэришIыгъэр тэрэз, сыда пIомэ нэмыкI хэгъэгу къикIыгъэ цIыфым урысыбзэр къыгурыIон, рыгущыIэшъун фае. Адыгэ къэ­ралыгъо университетым ахэм апае хэушъхьафыкIыгъэ отделе­ние иIэу урысыбзэр щарагъашIэ, ушэтынхэр щарагъэтых, нэужым зэреджагъэхэмкIэ сертификат къараты.

Лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ фэIо-фашIэхэр зыщагъэцакIэхэрэ гупчэу Адыгеим итымрэ ГъэIо­ры­шIапIэмрэ зэпхыныгъэ дэгъу зэдыряIэу зэдэлажьэх. IэкIыб къэралым кIонхэмкIэ Iизын къязытырэ паспортым игъэхьазырынкIэ къэгъэлъэгъонышIухэр ГъэIорышIапIэм иIэх, нахьыбэу мыщ фэдэ паспортхэр афагъэ­псыхэ хъугъэ. Мы лъэныкъомкIэ Iофхэм язытет зыпкъ итыным, хэбзэгъэуцугъэр амыукъоным апае УФ-м и МВД ипаспорт-визовэ къулыкъу икъутамэ Тэхъу­тэмыкъое районымрэ Мыекъуа­пэрэ 2017-рэ илъэсым къащызэIуахыгъэх.

IэкIыбым къикIыгъэхэу ыкIи гражданствэ зимыIэхэу Адыгеим къихьагъэхэм апкъ къи­кIэу экстремизмэ ыкIи терроризмэ нэшанэ зиIэ бзэджэшIагъэхэр республикэм щызэрахьагъэхэп.

КIарэ Фатим.