Top.Mail.Ru

Адыгэ къэIуакIэхэр

Image description

Растения КъэкIыхэрэр

Бальзамин – гощэпкъы­нэуц, пкъынэ, гощэпхъапхъ, гуащэпкъынэ, гуащэпхъапхъэ, пкъыналъэ (черк.)

Бамбук – щэмбар, шамбыр (каб.)

Барбарис – пэнапцIэ, пэнэшIуцI, аслъэнсолыкъуей, банапцIэ, банэфIыцIэ (каб.), къэнтхъусолыкъуей (черк.)

Барбарис обыкновенный – пэнапцIэ, пэнэшIуцI

Батат – кIэртIоффо (каб.)

Безвременник – быяууц, быяуудз (черк.)

Белена – дэхэтхьап, цэузуц, уцыбз, дахэ, дзэгын, дзэузгын, шэрыгъавэудз, дзэузудз, удзы­хъуудзыбз, дзэузхущхъуэ (каб.), дахэтхьэпэ, удзыбз (черк.)

Белая кувшинка, лотос – псыгуIан

Белокопытник – хьэндрэ­хуашэ (черк.)

Белокопытник лекарственный – хьэндрэхуашэтхьэмпэ (черк.)

Береза – сыифы, пхъэфы, пхъэхуей, хуей (каб.)

Бересклет – пхъэзэз, чэцIыпэ, ачау (шапс.), чыуIыпей, чыцIыпэ (каб.)

Бессмертник – къэщмыж (каб.), къажмыж, къэсмыж, къасмыж (черк.)

Бешенный огурец – губгъэ­къэб, шэйтанхъырбыдз, губгъуэ­къэб, шейтIанхъарбыз (каб.), шейтIанудз (м.-каб.)

Бирючина обыкновенная – лэнкI, лэнцI (каб.), хьэмгурзэ, хьэмгурзей (черк.)

Бобы обыкновенные, конские бобы – хьэджэнч, хьэджэш, хьэджэнш (черк.)

Болиголов пятнистый – щэнаутуц, блэкъамыу, блэмамыу, блэаму (черк.), блэмаму (бесл.)

Борец, аконит – къэлэр­шъэф, къэлэрщэху (черк.)

Бородач кровоостанавливающий – дзэху (черк.), дзэхуудз (каб.)

Борщевик – цIырбыжъ, къа­мыу, мэлкъамыу, батыргъэн, къолащэ (шапс.)

Борщевик жесткий – батыр­гъэншъыпкъ, батыргъэнпэж (черк.)

Борщевик Лескова – батыр­гъэнщэху (черк.)

Борщевик розовый – батыр­гъэнк(ъ)опс, батыргъэнкупсэ (каб.)

Боярышник – хьамыщхунтI, хьэмкIутIей (каб.), хьэфIуантIей, хьэфIуантIэджыг (бесл.)

Боярышник согнутостолбиковый – хьамыщхунтIплъыжьчъыг

Боярышник пятипестичный – хьамыщхунтIшIуцIэчъыг

Брусника обыкновенная – шыгъулдыплъыжь (черк.)

Брюква – былымбэлыдж, былымкъэбыстэ (черк.)

Бубенчик лилиелистный – быжщыпкъэ (черк.)

Бузина черная – сырыб, пырамыбжь, тIуп, бэрэжьей, бэрэжьейтIуп (каб.), пырамыджы (шапс.)

Бук восточный — пчэй, бжей (каб.), пщIейжыг (черк.)

Буквица крупноцветная – гъуэгуанэкъашэ (каб.)

Бурьян – цIырау

Бутень кавказский – былымаму, былыммаму (черк., бесл.)

Бутень клубненосный – амыу, аму, адыгэаму (каб.), маму (бесл., шапс.)

Бутень Прескотта – къамыу, кхъуэаму (каб.) кхъуэмаму (бесл.)

Бутень пятнистый – былым (м) амыунэпцI, былымаму­нэпцI (черк.), былыммамунэпцI (черк., бесл.)

Бутень розовый – мэламу, мэлмаму (каб.)

Бутень тысячелистный – хьэаму (каб.)

Хырыхыхьэхэр

Адэдае къыхэзы, адэмэзы къыхэфэ. (Дэжъый). Амыгоу фыгу нэт, амыдэу дарие джан. (ПIырыпI). БгъэуцIынымэ мэбэгы, бгъэ­тIыпIэмэ мэцIацIэ. (Натрыф). Гъогу напцэм лъы пцIагъэ хэлъ. (Цумпэ). Зыпкъ чIым чIэлъэу, зышъхьац дунаим телъ. (ЧIыплъ). Зыр зым фэмыд, бэщ уткIэ къахьыжьы. (Джэнчы). ЗытIэкIырэр мэгъы. (Бжьыны).

ГущыIэжъхэр

Бжьыныфым узыгъуибл егъэ­кIоды. Мэщым икъежьакIэ кIэкIэу иIэщтыр къыуегъашIэ. Натрыфыр зэ ппкIэмэ зышъхьэ, тIо ппкIэмэ шъхьитIу. Осэпсыцэ уцыжъым отэр къефы. Ощ ымыштэу мэзым макIо, кIапсэ ымыIыгъэу мэкъущэ макIо. Панэ фэдэу зэхаплъхьэрэр дышъэ фэдэу зэхэпхыжьын, дышъэ фэдэу зэхаплъхьэрэр панэ фэдэу зэхэпхыжьын. Уцым зигъэщмэ мэщыр мэбагъо.

Хъымыщыкъо Пэтэрэз ипщыналъэ щыщ пычыгъохэр

Ерией, Хъымыщыкъоу Пэтэрэз, Пэтэрэзэр кIэлэ закъоу зыгоуз, Пэтэрэзэр гоузишъэу зэкIоцIылъ, Ныбэм илъэу зятэ ылъхэр зымыгъэгъу! Пэтэрэзэр исп гуащэм къызыхэзым, Нартыжъымэ лъэосэ пIурэу ахьыгъагъ. Пэтэрэзэр жъокъоянэм къызыратым, Анаем ипытэхэр кушъэ нэтIитIоу, Хэшъаем ипытэхэр кушъэ цэгитIоу, Бланэмэ атхыцIашъохэр икушъэпсэу, Щэмбарым идахэхэр икушъэ бэщэу Жъокъоянэм Пэтэрэзэр къызыхепхэм, Зикъудыишъ, кушъэ нэтIитIухэр къыхеут, ЗыкъиIэти кушъэпситIур зэпиути, Зыкъигъази кушъэ цэгитIори къыгуигъэзи, Пэтэрэзэр джэхэшъогум къытечынэ. … Мы къэсIуагъэм кIил тIэкIу къыхэфагъ. Сэнэф кIадэр кIэдашъхьэм щэхъупщтыкI, Сэнэфыр джэхашъом къытехьажьы. Нартыжъхэр а мафэм щэгулэзых, Пэтэрэзы илъэуасэмкIэ къыщеупчIых, Пэтэрэзы илъэуасэ къыщеIуатэ: — Аргъоилъэу тятэ исыулыкъу из къысфэжъугъотмэ, Уашъом лъэой ешъудзэу шъудэкIуаемэ, ЩыбзэкIэ псы къэшъухьэу сэ сежъугъа­шъомэ, Цацэм пылъэу тхъугъэжъагъэкIэ сэ сыжъу­гъашхэмэ, ХьэмыщхунтIэу пчъэпхъомбгъу закIо сфыIу­шъулъхьэмэ, Щэмбарэр кулъэмыджэу къысфыкIашъу­лъхьэмэ, ПкIэгъуалэу ашъхьэ шIуцIэу пкIэгъолишъ, Дарый стафэу папищитIу арыз къысфэжъугъотмэ, Ащ ащыщэу къысфэжъугъотрэм сезэгъын…