СыдигъокIи тыкъыздэхъухьэгъэ къоджэ гупсэм ыцIэ дахэкIэ раIомэ тигуапэ мэхъу. УкIэлэегъаджэ хъумэ анахь насыпыгъэу зыфэплъэгъужьырэр ебгъэджагъэм дахэкIэ игугъу ашIымэ, лъэгэпIэ инхэм анэсмэ ары. ШIу къыдэхъумэ уегъэгушIо, пшъхьэ уегъэIэты, о къыбдэхъугъэу къыпщэхъу, сыда пIомэ ащ пкIуачIэ хэплъхьагъ, уишIэныгъэ ептыгъ, а узыфэягъэхэр хэплъэгъожьхэ хъумэ уегъэины, урэгушхо.

Непэ зигугъу къэсшIы сшIоигъор езгъэджагъэмэ ащыщэу Хьакъунэ-Хъуажъ Зарем ары. Заремэ литературэм ылъэныкъокIэ Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо шIухьафтын къызэратынэу къагъэ­лъэгъуагъэхэм зэрахагъэфагъэм лъэшэу зэрэчылэу ыгъэгушIуагъ. Сэ сшъхьэкIэ, гушIом къыхэкIэу, сыгу щышIэгъэ-щыхъу­гъэр къиIотыкIыгъуай. Мы IофымкIэ Адыгэ Хасэу ЛIымыщэкъо Рэмэзанэ зипащэм, ащ хэтхэу къыдезгъэштагъэхэм тызэрафэразэр ясIо сшIоигъу.

Творческэ гъогу гъэшIэгъон, бзылъфыгъэм фэгъэхьыгъэмэ, Заремэ къыкIугъэр, бэ икъэлэмыпэ къычIэкIыгъэр. Бэрэ зэхэсхыгъэ: «ТызэхэкIыжьы» зыфиIорэ орэдэу Гъонэжьыкъо Аскэррэ Хьакъунэ Заремэрэ зэдатхыгъэм изакъоми Къэралыгъо шIухьафтын ептынэу тефэ!» аIоу. Ар Нэхэе Тэмарэ къызеIом, лъэпкъым егъашIэм хэлъыгъэ орэд фэдэу зэдаштэгъагъэ. Илъэс 30-м кIигъахьэу а орэдыр Тэмарэ къеIо, ау жъы хъурэп, лъэхъэнэ пстэуми адиштэу ар зышIыгъэр темэу къыIэтыгъэр ары, гущыIэхэр псыхьагъэх, гупшысэхэр куух, авторыр чыжьэрып­лъэу зэрэщытым, хэти игумэкI зэхишIэшъунэу амал зэриIэм ишыхьатых.

Заремэ еджапIэм чIэсызэ апэрэ усэхэу ытхыщтыгъэхэр сэры апэу къызэрихьылIэщтыгъэхэр. Непэ фэдэу къэсэшIэжьы ахэм пшъэшъэжъые гукъабзэм ыгу къахэщэу, дэхагъэм зыфащэеу зэрэщытыгъэхэр. Иусэхэм мэфэкIхэм къащеджэщтыгъэ, усакIо зэрэхъущтыр пшIэнэу щытыгъ. Iоф зэрэзыдишIэжьыгъэм ишыхьатэу тхылъибгъу къыдигъэ­кIыгъ. ИIофшIэн ыкIи итворчествэ адакIоу унагъор дахэу, цIыфыгъэ ахэлъэу сабый дышъэхэр ыпIунхэу къыдэхъугъ.

Авторым иусэхэм уагъатхъэу уяджэу уахэтзэ, нэмыкI жанрэм ухэхьан фаеу мэхъу, ахэр сатирэмрэ юморымрэ зишъуа­шэу къыдэкIыгъэ тхылъитIур ары. Апэрэ тхылъэу «Ущхыщтмэ къеблагъ!» зыфиIорэр мэзэ заулэкIэ щэфапIэхэм атедгъотэжьыгъэп. Нэужыми сатирэмрэ юморымрэ афэгъэхьыгъэ тхылъэу «Тызэ­рэшIэу тыжъугъэщх» зыфиIорэр къыхеуты. Культурэм иунэхэу къуаджэхэм адэтхэм ащ хахызэ сценкэхэр агъэуцугъэу къащагъэлъагъо.

Ебгъэджэгъэ кIэлэеджакIом икъэбар сыдигъокIи уигъэгумэкIэу хабзэ, сэри Заремэ икъуаджэ къызыкIокIэ, иIофхэр зэрэхъурэмкIэ бэрэ сеупчIыщтыгъэ. Сыщыгъуазэу щытыгъ кIэлэцIыкIу усэхэмкIэ итворчествэ зэрэригъэжьэгъагъэр. Ахэр республикэм къыщыдэкIырэ журналэу «Жъогъобыным», Адыгэ Республикэм илъэпкъ гъэзетэу «Адыгэ макъэм» къащыхиутыщтыгъэх, ау гур ыгъэцIыкIу­щтыгъ зэхэугъоягъэу къызэрэдэмыкIхэрэм, ащ сэ ушъхьагъоу фэсшIыщтыгъэр лирикэм, сэмэркъэум е нэмыкI жанрэхэм дахьыхэу арыгъэ.

Хьакъунэ Заремэ драматургием зызэрэфигъазэрэри сшIэщтыгъ. Ау кIэлэцIыкIухэм афэгъэхьыгъэ тхылъэу «Ныб­джэгъу къысфэхъу» зыфиIорэр къыз­дэкIым, лъэшэу сигъэгушIуагъ, сызшIуи­гъэшIыжьыгъ. Темэу ащ къыщиIэтыгъэ­хэр къэптхыхьан зыхъукIэ, уахътэр хэгъэкIи, гъэзет нэкIубгъохэри икъущтхэп. Сабый цIыкIухэм уакъыфеджэщтми, еджа­пIэм щыбгъэфедэщтми, къыдэпхын пае укъэ­нэщтэп. КъэIогъэн фаер мыщ фэдиз кIэлэцIыкIу усэ къыздэхьэгъэ тхылъ илъэс пчъагъэм къызэрэдэмыкIыгъэр ары. Ар озыгъаIорэмэ зэу ащыщ усэхэм къакIэлъыкIорэ баснэхэр, етIанэ поэмэхэр, зэкIэмкIи тхылъым усэ 419-рэ дэт, баснэхэр 28-рэ, поэми 7 мэхъу.

Уисабый ишIэныгъэ хэбгъэхъощтмэ, идунэететыкIэ бгъэбаищтмэ, лъэпкъ гупшысакIэр хаплъхьэ пшIоигъомэ, узэджэн икъун тхылъым дэбгъотэщт. Мы гущыIэхэр сабыим ытхьакIумэ ит зэпытмэ, иныдэлъфыбзэ уасэ фишIыщт, шIокIодыщтэп:

«Сщыгъупшэщтэп ныдэлъфыбзэр, — Хэлъ ащ ны-тыхэм яубзэ! ГъашIэм ар къыздесхьакIынэу, Сэгъэбзэрабзэ ипщынэ. Мэкъамэхэм гур къаIэты, Лъэпкъ гупшысэр къысшъхьарытэу, Сэгъэфедэ адыгабзэр, ЕгъэIорышIэ чанэу спсэ…»

«Оры сызиер, Нэчэрэзый» зыфиIорэ поэмэр гъэшIэгъонэу къытхыгъ, тиблэкIыгъи тпэкIэкIыгъи икIэрыкIэу тынэгу къы­кIигъэуцожьыгъ. Тхылъми илъэтегъэуцо Нэчэрэзые гурыт еджапIэм щыфашIы­гъагъ. КIэлэцIыкIухэр ягуапэу иусэхэм, ибаснэхэм къяджагъэх. Адыгэ лIы губзыгъэм зэриIуагъэу, уичылэгъумэ уагъа­шIомэ, адрэхэми уасэ къыпфашIыщтышъ, тэ, нэчэрэзыехэм, Хьакъунэ-Хъуажъ Заремэ зэрэдгъэлъапIэрэр зэкIэми ашIэу тэгугъэ, тишIулъэгъуи тищытхъуи щыд­гъакIэрэп. Лъэшыщэу къэIуагъэу щымытэу джыри зэ кIэзгъэтхъы сшIоигъу: мы тхылъэу «Ныбджэгъу къысфэхъу» зыфиIорэр зэдгъэпшэн фэдэ къыдэкIыным фэшI джыри илъэсыбэрэ тежэн фаеу хъущт. Ащ къыхэкIэу Хьакъунэ Заремэ къэзыгъэлъэгъуагъэхэм, икъоджэгъухэм ацIэкIи, сэ сшъхьэкIи адетэгъаштэ, зэкIэми мы Iофыгъом елъытыгъэу тызыфаер зышъ, Тхьэшхом тызкIэхъопсырэр къыддигъэ­хъунэу селъэIу.

Тхылъэу «Ныбджэгъу къысфэхъу» зыфиIорэм Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо шIухьафтын литературэм ылъэныкъокIэ тефэу сэлъытэ.

Хъут Гощсим. Урысые Федерацием лъэпкъ гъэсэныгъэмкIэ иотличник, Адыгэ Респуб­ликэм изаслуженнэ кIэлэегъадж. Нэчэрэзый.