Прозаикэу, усакIоу, сценаристэу, журналистэу Цуекъо Джахьфар адыгэ литературэм хьалэлэу щылэжьагъ, итхыгъэ зэфэшъхьафхэмкIэ лъэпкъ гупшысэр ыгъэбаигъ. Анахьэу икIасэу ыкIи ыгъатхъэу ытхыщтыгъэхэр кIэлэцIыкIу усэхэр ары, ахэм тхакIом фэбэгъэ-шъэбэгъэ ин зэрэхэлъыгъэр, анахь цIыф цIыкIу гъэшIэгъонхэр — кIэлэцIыкIухэр гукIэ ришIыкIыпагъэхэу, зэрэпэблэгъагъэхэр къыуагъашIэ.

Цуекъо Джахьфар ытхыхэрэр 1948-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу къыхиутыщтыгъэх. АдыгабзэкIэ къыдигъэкIыгъэхэр жанрэ зэфэшъхьафхэмкIэ къиIотыкIы­гъэх: зы къэшIыгъо хъурэ пьесэхэу «Iэшъхьэтет нэпцI», «Шъхьэр нэкIымэ», усэхэр зыдэт сборникхэу «Сыина, сыцIыкIуа?», «Тихьаблэ кIалэхэр», художественнэ-документальнэ повестхэу «Мыжъор зыщыстырэм», «Гвардейцэм исэшху», «Корпусым ипарламентер».

УрысыбзэкIи тхакIом итхылъхэр къыдэ­кIыгъэх. Гупчэ тхылъ тедзапIэу «Детская литература» зыфиIорэм къыщытырадзагъэх «Хитрый Мос», М., 1986, «Дедушкина внучка», М., 1977, «В долине чудес», М., 1976, мы аужырэр эстоныбзэкIи къыдэкIыгъ. Джахьфар итхылъэу «Земля предков» зыфиIорэр Москва, 1982-рэ илъэсым тхылъ тедзапIэу «Современникым», тхылъ тедзапIэу «Советская Россия» зыфиIорэм тхы­лъэу «Для чего большие уши», М., 1970 къа­щыдэкIыгъэх. Краснодар къыщыхаутыгъэх «Возвращение», 1963, «Большое гнездо», 1970, «Я не трус» ыкIи «Новый дом».

ТхакIом зэдзэкIын IофшIагъэхэри иIэх. Г. Х. Андерсен ипшысэу «Дикие лебеди», И. Винокуровым итхылъэу «Пешком на полюс» зыфиIохэрэр адыгабзэм ри­гъэкIугъэх.

Цуекъо Джахьфар Базрыкъо ыкъор Теуцожь районым ит къуаджэу Хьалъэ­къуае бэдзэогъум и 27-м, 1924-рэ илъэ­сым къыщыхъугъ. Къоджэ еджапIэр къызеухым, колхозым Iоф щишIагъ. ЕтIанэ Мыекъопэ кIэлэегъэджэ институтым щеджагъ, къыухыгъ. 1957 — 1960-рэ илъэсхэм М. Горькэм ыцIэкIэ щыт Литературнэ институтым щеджагъ.

Цуекъо Джахьфар Андырхъое Хъусен ыцIэкIэ агъэуцугъэ премием илауреатыгъ, УФ-м ижурналистхэм я Союз ыкIи Адыгэ тхакIохэм я Союз 1998-рэ илъэ­сым къыщыублагъэу ахэтыгъ.

ТхакIор адыгэ литературэм анахь зэрэщашIагъэр икIэлэцIыкIу художественнэ тхыгъэхэр арых. АщкIэ анахь мэхьанэ зиIэр гукъэбзагъэр ыкIи кIэлэцIыкIу дунаир гукIэ ипшIыкIыпэныр ары. Джа­хь­­фар психолог шъыпкъэу къычIэ­кIыгъ: цIыкIу дэдэхэми, нахь такъырхэми яIокIэ-шIыкIэхэри, ныдэлъф шэнэу ахэлъхэри кIэзыгъэнчъэу ышIэхэу ыкIи инэплъэгъу ахэр сыдигъокIи зэритыгъэ­хэм кIэлэцIыкIухэм апае усэхэр, пшысэхэр, поэмэхэр ытхынхэмкIэ лъэшэу ишIуагъэ къэкIуагъ. КIэлэцIыкIу поэзиемкIэ гущыIэ зэпэжъыу зэблэдзыгъэ закъор икъурэп, ащ купкI имыIэмэ, сабыир ыгъэдаIоу, гурыIогъошIоу ыкIи бзэ къабзэкIэ мытхыгъэмэ. Мы пшъэ­рылъ иныр зэшIуихыгъ Джахьфар.

СыцIыкIуа, сыина? ШкIэ нэтIэфыр къэсфыжьыщтмэ, Сэ сыин, сэ сыин. Чэтыжъыемэ шкъун ястыщтмэ, Сэ сыин, сэ сыин. Хьакъу-шыкъухэр Iусхыжьыщтмэ, Сэ сыин, сэ сыин. Сянэ ренэу джар къысеIо. Ау Псэкъупсэ сыхэхьащтмэ, Сэ сыцIыкIу, сэ сыцIыкIу. Сянэ ренэу джар къысеIо. СшIэн слъэкIырэп ным ишапхъэр. Шапхъэр сэштэшъ зэсэгъапшэ: Сэ сыиными метрэ закъу, Сэ сыцIыкIуми метрэ псау! Сыина, сыцIыкIуа?

КъытэшIэкIыгъэ дунаир кIэлэцIыкIу­хэм аригъашIэмэ, шIу аригъэлъэгъумэ шIоигъоу тхакIом псэушъхьэхэм, къолэбзыу­хэм, чIыопсым яхьылIэгъэ усэхэр бэу ытхыгъэх.

Ачъэжъ бжъакъор Гъогум темыхьэу Хьасэр ыутэу, Ачъэжъ бжъэкIыхьэр Ренэу мэзекIо.

Ыбжъэ рыпагэу, Лъагэу ыIэтэу, Бэмэ афелъы, Бэмэ атекIо.

Ауми чъыгаер ЗыкIи щымыщтэу, Игъогу темыкIэу Ыпэ къеуцо.

Губжыгъэу еплъышъ Чъыгаем ео. Ащ щегъэжьагъэу Ачъэжъыр бжъако. ЧIыопсым изытет нэм къыкIигъэуцоу усэхэр иIэх: Тиунашъхьэ псыр къеткIухы Мэфэ Iофыр ыухыгъэу Тыгъэр мэзым хэгъолъхьажьы. Чэтыу цIыкIур дэгъоу шхагъэу, ИгъолъыпIэ щэчъыежьы.

ТIапI-тIапI, тIапI-тIапI, Тиунашъхьэ псыр къеткIухы.

Гъолъыжьыгъор къынэсыгъэу, СипIэ сэри зэIэсэхы… Тиунашъхьэ къытехьагъэу А зыгорэ зэхэсэхы.

Чэтыу цIыкIур дэпшыягъэу Къыщичъыхьэу, сыгур реха! Гъэтхэ пасэм икъэгъагъэу Ощхы гъуаткIор ащ къеткIухы.

ТхакIор къызыхъугъэр илъэс 90-рэ зыщыхъугъэм ехъулIэу (ежьыр зы­щымы­Iэжьыр шIукIае шIагъэу) Цуекъо Джахьфар кIэлэцIыкIухэм афитхыгъэ усэхэр, пшысэхэр ыкIи поэмэр дэтэу «Длинная дорога» зыфиIорэр урысыбзэкIэ Мые­къуапэ, Адыгэ республикэ тхылъ тедзапIэм 2014-рэ илъэсым къы­щыдэкIыгъ. Тхылъыр сабыйхэм апай ыкIи ахэм яхьылIагъ. КIэлэцIыкIу IыгъыпIэм кIохэ­рэм, ублэпIэ классхэм арысхэм ыкIи нахь Iэтахъохэм атегъэпсыхьагъ.

Мыщ дэбгъотэщтых ныбджэгъуныгъэм, зэкъошныгъэм, анахь цIыкIу дэдэхэм апаекIэ усэхэр; еджапIэм кIохэрэм афитхыгъэхэр; чIыопсым ыкIи псэушъхьэ­хэм яхьылIагъэхэр; IофшIэныр уикIасэмэ зэрэдэгъур; илъэсым иуахътэхэр; нахьыжъхэм лъытэныгъэ-шъхьэкIафэ афэшIыгъэныр; пшысэхэр ыкIи поэмэу «Дикая коза». Къыхэгъэщыгъэн фаер тхылъым дэтхэр зэзы­дзэкIыгъэхэр яIоф зэрегугъугъэхэр ары.

Дружба Ты — мой друг и я — твой друг! Сколько нас друзей вокруг! Чтобы всех нас обойти, Нужно год пробыть в пути. В школу У Фатимы все в порядке, В сумку сложены тетрадки, И пенал уже готов, А в руках букет цветов.

Фартук беленький поглажен, Бантик бабочкой посажен, Ведь она идет у нас В школу, В школу, В первый класс!

Куклам девочка шеп­нула: — Вы не падайте со стула. Я вернусь, и мы опять Будем весело играть.

Цуекъо Джахьфар икIэсагъэх сабыйхэр, кIэлэцIыкIухэр ыкIи ыгу ахэр щигъэ­шIуагъэх, щэч хэлъэп, зэкIэ ипроизведение зэфэшъхьафхэмкIэ тилъэпкъ литературэ хахъо фишIыгъ. ЩыIагъэмэ, ыныбжь илъэс 95-рэ хъущтыгъэ.

Мамырыкъо Нуриет.