Гумрэ псэмрэ зэрипхыхэзэ, сабыйхэм, кIэлэегъаджэхэм афэгъэхьыгъэ тхылъэу «Ныбджэгъу къысфэхъу» зыфиIорэр щыIэныгъэм къыпкъырэкIы, уапэкIэ уегъаплъэ.

Ныдэлъфыбзэм, лъэпкъ шэн- хабзэхэм, тыкъэзыуцухьэрэ дунаим изэхъокIыныгъэхэм яхьылIагъэу Хьакъунэ-Хъуажъ Заремэ къыдигъэкIыгъэ тхылъым уегъэгъуазэ, къэпкIугъэ гъогум уфызэплъэкIыжьын фаеу чIыпIэ урегъэуцо.

Сабыигъор — хъопсагъо

Апэрэ едзыгъор сабыйхэм ясурэтхэмкIэ къызэIуехы. Сурэт пэпчъ къепIуалIэ пшIоигъор макIэп. Усэхэр кIэкIэу зэрэтхыгъэхэм узыIэпещэ. «Къангъэбылъ», «Ежь ышIагъэр къыстырелъхьэ», «Тыдэ къырихыра а ишIэныгъэ?», «Ущымытэу ори къакIо», нэмыкIхэр зэогъапшэх. Чылэм дэсэу хэта ицIыкIугъом къангъэбылъ емышIагъэр? Хэта хьэм, чэтыум адэмыджэгугъэр? Джэуапхэм уалъыхъузэ, джэгукIэхэмрэ пIуныгъэмрэ зэрэзэпхыгъэхэм унаIэ теодзэ.

Алим кIэлэ даIо хъугъэ, Асхьад Iэужьыр-лъэужьыр, ау къызелъэIухэм ышIагъэр емыкIу. Iэр зыхитхьэкIэгъэ псыр нахьы­жъхэм къафихьыгъ. Сасэ цIыкIу джэгузэ иджанэ ыушIоигъ. Сыда янэ къыриIощтыр?

Сабыигъор хъопсагъо шъхьае, мыхъо-мышIагъэу зэрихьэрэм пае пщынэн фаеу чIыпIэ зэрифэрэр усакIом къыхегъэщы. КIэлэцIыкIум щыIэныгъэр куоу къыгурымыIорэми, ыIорэмрэ ышIэрэмрэ яуцолIэжьыным имэхьанэ урегъэгупшысэ. ПцIыусэу кIэлэцIыкIур щэрэмыт, гукIэгъу хэрэлъ, шIушIа­гъэр ерэгъэлъапI. «Шъыпкъагъэр дышъэм нахь лъапI» адыгэмэ аIо. КIэлэцIыкIум ишэн-хабзэхэр ыпсыхьанхэм фэшI ылъэгъурэм, зэхихырэм сыдэущтэу уасэ афишIыщта?

Хьакъунэ Заремэ итхыгъэхэмкIэ еджакIохэм адэгущыIэ. КIэлэцIыкIу IыгъыпIэм сабыйхэр зэрэщагъасэхэрэр, унагъом пIуныгъэ мэхьанэу иIэм зыкъызэриIэтырэр, цIыфым шIушIа­гъэр щыIэныгъэм къызэрэщетэжьырэр усэхэм ахэолъагъо. Нанэ ишIушIагъэ къоджэ щы­Iа­кIэм къыхихыгъэу плъытэ хъущт.

Осыр чIыгум къытешъашъэ, Ар кIымафэм инэшан. Хьаку машIор мэIушъашъэ, ЗиIэшIагъэр ар синан.

Унэ фабэр гум зэрэрихьырэм дакIоу, нанэ ишIушIагъэ кIэлэцIыкIум къыгурэIо.

«Ислъам зышIошIыжьы» зыфиIорэ усэри щыIэныгъэм къы­хэкIыгъ. Гъэмафэм джэдыгур Ислъам фащэфыгъ. Щыгъыныр зэпэжъыужьы, уеплъынкIэ дахэ. Ислъам зышIошIыжьын игухэ­лъэу мэфэ жъоркъым джэдыгур зыщилъагъэу гъунэгъухэм зарегъэ­лъэгъу. Уахътэм димыштэрэр кIэлэцIыкIум зыдишIэжьыным фэшI тхакIом гущыIэ гъэшIэгъон­хэр къегъотых, щыгъынымрэ уахътэмрэ зэрепхых.

Ом изытет ехьылIэгъэ усэхэр гум пэблагъэх. КIымафэм ос IашкIэ ешIэх. Iажэм уанэ тыралъхьагъэу ос шъабэм щэ­джэгух. Ос пшъашъэхэр ашIыгъэх, осхэкухьэ ешIэх.

КIы сурэтым гур къещэфы, Ос шъабэм фитэу гу щафэ.

КIэлэцIыкIухэм пчыхьэ нэсы Икъун къачъыгъ непэ лъэсэу.

КIэлэцIыкIугъом ихъопсагъо, джэгукIэхэм уахътэр зэряпхыгъэр усакIом IупкIэу къызэIуе­хых.

СурэтхэмкIэ гъэкIэрэкIагъэ

КIэлэцIыкIухэм сурэтхэу атырахыгъэхэм тхылъыр къагъэдахэ, усэхэм нахь уафащэ. «Тхыбзэр хэти иныбджэгъу» зыфиIорэ едзыгъор еджакIо пэпчъ ищыкIагъэу тэлъытэ.

Ини цIыкIуи шъукъыкъокI, ТиI тэ непэ зы мэфэкI! – Тыбзэ Iушыр тэгъэкIуат, Шъукъеплъыщтмэ, шъу­къэкIуат.

Тхылъыр шIэныгъэм иIункIыбз. УсакIор ащ къыпкъырыкIызэ, тхыбзэр егъэжьапIэ зэрэтфэхъу­рэм, щыIэныгъэм игъогу тызэрэтырищэрэм гур афэIорышIэ.

Сабый тхьапша ебгъэджагъэр, Тхыбзэр? Икъун уиI IофшIагъэу, Илъэс къэс уигъогу тетых КIэлэеджэкIо пэрытхэр.

ШIэныгъэр тыдэ щыIэми кIэлэцIыкIур лъыкIон зэрэфаем усэм урегъэгупшысэ.

«ЧIым тэщ пае ущэнэфы!» зыфиIорэм зэ нахь уемыджэныр пшIомакI. Ащ къыфэбгъэзэжьзэ, нэмыкI тхыгъэхэм уакъыфызэплъэкIыжьы.

Тхыбзэр тфэхъугъ егъэжьапIэ Адрэ тхылъхэм анахь лъапIэу СшIошI еджакIэ сэзгъэшIа­гъэр, ЗэхэсшIыкIэу къысфишIагъэр, Сырыгушхоу къыфэсэIо!

«ТишIэныгъэ тырэгушхо» зыфиIорэм тыкъыфызэплъэкIыжьы, тыхэщэтыкIы.

Зыгъэпсэф, кIэлэегъаджэр! Непэ тхылъым тыкъыпфе­джэщт, ЗыкIи тыхэмыукъоу. Тырыгушхозэ тилъэпкъы Тызфигъасэрэ шIэныгъэм, Тинахьыжъхэм яшэныгъэ Пэпчъы уасэ фэтэшIышъу, ТишIэныгъэ тырэгушхо.

Зэгъэпшэнхэр

«Бзэр — псэ» зыфиIорэ едзы­гъом тынэмысызэ, лъэпкъым ифольклор, литературэр зэрэбаихэм уагъэгушхо. Хьакъунэ Заремэ усэ цIыкIум ацIэ къыщы­римыIоми, адыгэ ашугэу Теуцожь Цыгъо, тхакIохэу КIэрэщэ Тембот, Хьаткъо Ахьмэд, МэщбэшIэ Исхьакъ, Къуекъо Налбый, Бэрэтэрэ Хьамидэ, Нэхэе Руслъан, нэмыкIхэри нэгум къыкIегъэуцох. Урыгушхонэу литературэ бай лъэпкъым иI.

ЕджапIэм сабыеу кIохэрэм, тхылъ еджэным хилъэсагъэм, кIэлэегъаджэм едэIу зышIоигъом, нэмыкIхэм афэгъэхьыгъэ усэхэр щыIэныгъэм къыщэгущыIэх. АщкIи З. Хьакъунэм тыфэраз. «Бзэр зэрагъашIэрэп, адыгабзэр тшIокIоды» зыIохэрэм, тхьаусыхалэхэм усакIор ащыщэп. НахьышIум тызэрэфэкIощт шIыкIэм егупшысэ, хэкIыпIэхэр къегъотых.

«Дахэ тидунай», «Шэн-хабзэхэм тагъэдахэ», «Ахэр зэрэгъэшIэгъонхэр», «Бзэр — псэ» зыфиIохэрэ едзыгъохэр лъапсэу яIэм егъэпытэх. Зэбгъапшэхэзэ, адыгэм идунай зэрэдахэм, лъэп­къым ичIыгу, пэсэрэ лъэхъаным къыщыублагъэу, зэрэхъопсагъом гукIэ уяплъы. КIэлэцIыкIухэм ягулъытэ изыкъегъэIэтын усакIом игущыIэ щэрыохэр фэIорышIэх.

Тэтэжъ игъогу къытегущыIэзэ, лIэшIэгъу псаур къэзыгъэшIэгъэ чъыгаеу щагум дэтыр жьыб­гъэм рикIыкIын ымылъэкIэу чIым рэхьатэу къызэрэщыкIы­гъэм урегъэгупшысэ — лIэужхэр зэрэзэфищэхэрэм, чъыгым шIуа­гъэу пылъым уагъэгушхо. Тэтэжъ игъогу рыкIощтхэр щыIэх.

«Ныдэлъфыбзэр сэгъэтынчы», «Адыгабзэр сэры зыер», «Ащ фэдэу бзэ дахэ щыIэп», фэшъхьаф усэхэр «сыадыг, силъэпкъ сэгъэлъапIэ» зыIохэрэм япкъы­нэ-лынэхэм ахэгъэщагъэхэу псэунхэ фаеу сыгу къысеIо, уса­кIом десэгъаштэ.

Ным бзэр ригъапшэзэ З. Хьакъунэм ытхыгъэм пыдзагъэх адыгэу чIым зэрэтетым, лъэпкъым зэрэфэразэм яхьылIэгъэ гупшысэхэр. Адыгабзэр щыIэныгъэм хэткIухьащтэп. Щагубзыу­хэм, тхьакIумкIыхьэм, хьэмрэ чэтыумрэ, нэмыкI­хэм афэгъэхьыгъэ тхыгъэ­хэм, баснэ­хэм, поэмэхэм хэ­ушъхьафы­кIыгъэ­у уакъытегущыIэныр нахьышIу.

Уагъэ- гъуазэ

Мыекъуапэ къыщыдэкIыгъэ тхылъэу «Ныбджэгъу къыс­фэхъум» илъэтегъэ­уцо Адыгэ респуб­ликэ кIэ­лэцIыкIу тхылъ­еджапIэм, Бжыхьэ­къоежъым, Адыгэкъа­лэ, Нэчэ­рэзые, рес­публикэ кIэлэегъэджэ колледжэу Андырхъое Хъусенэ ыцIэ зы­хьырэм, нэмыкIхэм ащыкIуагъ.

— БэшIагъэу мыщ фэдэ тхылъым тыкъе­жэщтыгъ, — къы­щаIуагъ еджапIэхэм. — Хьакъу­нэ Заремэ гъунэ имыIэу тыфэраз, итхылъы­кIэхэм тяжэ.

Хьакъунэ Заремэ лъэпкъ литературэм пытэу хэуцуагъэу лъагъоу щыпхырищырэр зыми фэдэп. Ащ игущыIэхэм атехыгъэ­хэ орэдхэу Гъонэжьыкъо Аскэр ыусыгъэхэм ащыщых «Тызэхэ­кIыжьы», «Сыд силажьэр?», нэмыкIхэри. «ТызэхэкIыжьым» игущыIэхэр З. Хьакъунэм зэритхыгъэр амышIэу лъэпкъым ыусы­гъэ орэдэу алъытэзэ бэмэ къаIоу зэхэтэхы. Лъэпкъым ыштэгъэ тхакIоу ущыIэныр насыпыгъэкIэ Заремэ фэтэлъэгъу.

Тыркуем, Израиль, Францием, Иорданием къарыкIыгъэхэ тилъэп­къэгъухэр джырэблагъэ Хьакъунэ Заремэ итхылъхэм, орэдхэм къакIэупчIагъэх.

— Адыгабзэ зымышIэрэ тикъуаджэ дэсэп, — къыти­Iуагъ Кфар-Камэ щыпсэурэ Ацумыжъ Юныс. — Хьакъунэ Заремэ иорэдхэм тигуапэу тядэIу, итхылъхэм тиеджакIохэр къа­кIэупчIэх.

«Ныбджэгъу къытфэхъум» еджэгъошIу, гурыIогъошIу. КIэлэ­цIыкIухэм нахь афытегъэпсыхьагъэми, кIэлэегъаджэхэм, зы­ныбжь хэкIотагъэхэм ашIогъэшIэ­гъон. Уахътэм зэрэдиштэрэм, лъэпкъ гупшысэр зэрэщыпхыри­щы­рэм тхылъым кIуачIэу иIэр къаIэты.

— Сиадыгабзэ ибаиныгъэ, идэхагъэ ситхыгъэхэм къащисIотыкIы сшIоигъу, — къытиIуагъ Къэралыгъо телерадиокомпаниеу «Адыгеим» ижурналистэу Хьакъунэ Заремэ.

Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо премие литературэм ылъэныкъокIэ Хьакъунэ Заремэ тефэу республикэ общественнэ движениеу «Адыгэ Хасэм» ылъы­ти, зэхахьэм къыщагъэлъэ­гъуагъ.

Опсэу, Зарем! «Адыгэ ма­къэм» щебгъажьи илъэсыбэрэ Iоф зэдэтшIагъ. Уикъэлэмыпэ нахь чан зэрэхъурэм уигъэгушхо­зэ уитхыгъэхэм ахэбгъэхъонэу пфэтэIо. Тхьэм насыпышIо уешI.

ЕмтIылъ Нурбый. Сурэтхэм арытхэр: Хьакъунэ Зарем; тхылъым инэкIубгъо­хэм ащыщ.