Кавказ лъэпкъхэм къашъомкIэ, орэдышъомкIэ я Дунэе фестиваль Тыркуем икъалэу Яловэ щыкIуагъ.

Кавказ шъолъырым ыкIи дунаим ямамыр псэукIэ гъэпытэгъэным фэгъэхьыгъэ я ХVI-рэ фестивалым Дагъыстан иансамблэу «Дагъыстан иныбжьыкIэхэр», Къэбэртэе-Бэлъкъарым къикIыгъэ «Щагъдыир», Темыр Осетием — Аланием икупэу «Орионыр», Адыгэ Республикэм иансамблэу «Мыекъуапэ инэфылъэхэр», Тыркуем икупхэр хэлэжьагъэх.

— Хабзэм икъулыкъушIэхэр, искусствэм иIофышIэхэр, ныбджэгъухэр бэ хъухэу дахэу къытпэгъокIыгъэх, тагъэлъэпIагъ, — къы­тиIуагъ «Мыекъуапэ инэфылъэ­хэм» яхудожественнэ пащэу, Къэбэртэе-Бэлъкъарым изаслуженнэ артистэу, Адыгэ Респуб­ликэм инароднэ артистэу Нэныжъ Айдэмыр.

— Пащэхэм лъэпкъ искусствэм зиушъомбгъунымкIэ сыда анахьэу яеплъыкIэхэм къащыхагъэщыгъэр?

— Яловэ игубернаторэу Муаммэр Эрол искусствэм лъэпкъхэр зэрэзэфищэхэрэр, яцIыкIу­гъом къыщегъэжьагъэу кIэлэ­еджакIохэр лъэпкъ шIэжьым, культурэм апыщагъэхэ зэрэхъу­хэрэм къатегущыIагъ. Кавказ шъолъырым исхэм шэн-хэбзэ гъэшIэгъонхэр зэряIэхэм мэхьэнэ ин иIэу ылъытагъ, тэ, адыгэхэм, къытщытхъугъ.

— Яловэ имэрэу Вэфа Салман адыгэ махъулъэу зэрэщытыр къышъуиIуагъа?

— Тэ тызэрэщыгъуазэр ешIэ. УпчIэ етымытэу къэбар гъэшIэгъонхэр къытфиIотагъэх. Адыгэ къашъохэр ыгу рехьых, тиорэдышъохэм ядэIузэ пчэгум щыуджы шIоигъоу уахътэ къекIу.

— Кавказ заом адыгэхэу хэкIодагъэхэм саугъэтэу афагъэуцугъэр зэжугъэлъэгъугъа? — ХыIушъом ичIыпIэ анахь дахэм саугъэтыр щагъэуцугъ. Адыгэ быракъыр сурэтэу те­шIыхьагъ. Саугъэтым ыпашъхьэ тыщытэу нэпэеплъ сурэтхэр ттырахыгъэх. НыбжьыкIэхэр лъэпкъ шIэжьым изыкъегъэIэтын зэрэпылъхэр, тарихъыр нахьышIоу зэрагъашIэ зэрашIоигъор зэхахьэм къыщылъэгъуагъ.

Егъэжьэгъур

— Фестивалым ублапIэу фашIыгъэм тытегъэгущыIэба.

— Нурбый, ащ фэдэ фестивалым ухэлажьэзэ гум къихьэрэр макIэп. Нэрылъэгъу IэпыIэгъухэр дахэу агъэпсыгъэх. Тыркуемрэ Адыгеимрэ ябыракъхэр нахь хэушъхьафыкIыгъэхэу зы пхъэмбгъум къыщагъэлъагъохэу тлъэгъугъэх. Адыгэ Республикэм ибыракъ зэрагъэбыбатэщтыгъэр сыдым ымыосагъа?!

— Сэри ар сшIогъэшIэгъон, къэIуат.

— «Мыекъуапэ инэфылъэхэм» хэтхэу Хьакъуй Ислъамрэ Быщтэкъо Анамиррэ зэкIэми апэ ишъыгъэхэу адыгэ быракъыр лъагэу аIэтыгъэу агъэбыбатэ­щтыгъ. Мамсыр Мадинэ, Сихъу Джэнэт, ЯхъулIэ Альмир, нэмыкI­хэри апэ итхэм алъэкIох. ЗэкIэ тиартистхэм быракъыр аIыгъ, жъогъо 12-р, щэбзищыр къызэрэ­хэлыдыкIыхэрэм егъэгушхох. Урамым ыбгъукIэ щытхэу къы­тэплъыхэрэр къытфэнэгушIохэу Iэгу къытфытеуагъэх. Урамым тырыкIозэ чIыпIэ хэхыгъэхэм къашъохэр къащытшIыгъэх.

— Концертыр гъэшIэгъонэу кIуагъэу ны-тыхэу шъуигъусагъэхэм къаIуагъ.

— Культурэм и Унэшхо щызэхащэгъэ концертым нэбгырэ мини 4 фэдиз еплъыгъ. Кавказ илъэпкъ искусствэ зэрэбаир цIыфхэм ашIэ, языгъэпсэфыгъо уахътэ гум къинэжьынэу агъакIо.

— Фестивалыр зэнэкъокъоу щытыгъэп.

— Тызэнэкъокъуным, щытхъуцIэ къыдэтхыным пае Тыркуем тыщызэIукIагъэп. Искусствэм ыбзэкIэ «тызэдэгущыIагъ», лъэпкъ­хэм якультурэ нахьышIоу зэдгъэ­шIагъ. Чэщым сыхьатыр 12-м къехъугъэу концертыр къызаухым, цIыфхэр зэбгырыкIыжьынхэм дэгуIагъэхэп. Джэгум щыуджы­гъэх.

— Айдэмыр, адыгэ быракъыр, адыгэ шъуашэр…

— КъызгурыIуагъ къапIомэ пшIоигъор. Адыгэ шъуашэм идэхагъэ зыIэпищагъэхэу нэбгырипшI пчъагъэ къытэкIолIагъ, нэпэеплъ сурэтхэр атырахыгъэх. Адыгэ шъуашэмрэ адыгэ быракъымрэ дунаим шIукIэ щашIэх, лъэпкъхэр зэфащэх.

— Адыгэ къуаджэу Сэуджакъ шъузэрэщыIагъэм сыда къепIолIэщтыр?

— Илъэс заулэ хъугъэу къуа­джэм тэкIо, адыгэх ащ дэсхэр. Тиныдэлъфыбзэ ашIэ. Адыгэ джэгум тыкъыщышъуагъ. Пхъэ машIор зэкIагъани, чэщым сыхьатыр зы хъугъэу цIыфхэр зэбгырыкIыжьыгъэх.

— Сэуджакъ лъэпкъ шэн-хабзэу щызэрахьэрэр ижъырэ адыгэхэм япхыгъэу щыта?

— Iанэм лъэпкъ шхыныгъоу къытырагъэуцуагъэм къыщебгъэ­жьэнышъ, джэныкъо машIом тыкIэлъырысэу къэбарэу къытфаIотагъэхэр тятэжъ пIашъэхэм ящыIэныгъэ щыщых. Къалэу Баликесир тыщыIэу шыухэр тапэ итхэу, адыгэ шъуашэр ащыгъэу, фестивалым хэлажьэхэрэм ябыракъхэр быбатэхэзэ урамым къызэрэрыкIуагъэхэр егъашIи тщыгъупшэщтэп. Джэныкъо ма­шIор Сэуджакъ зэрэщыблэрэр сынэгу кIэт.

— Айдэмыр, дунаим щызэлъашIэрэ «Налмэсым» илъэсыбэрэ укъыщышъуагъ, IэкIыб къэралыгъохэм уащыIагъ. Плъэ­гъурэр угу къызэрибгъэнэжьырэр къытапIо тшIоигъу.

— Гум щыщыр псэм хэпхын плъэкIыщтэп. Сэ анахьэу сызыгъэгушIорэр «Мыекъуапэ инэфылъэхэм» ащыуджыхэрэм гукъэкIыжь гъэшIэгъонхэр яIэу республикэм къызэрагъэзэжьыгъэр ары. Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат бэмышIэу Тыркуем зэрэщыIагъэм щыгъуазэх, республикэм ипащэ къыщытхъугъэх. ЦIыфхэр нахьыбэрэ зэIукIэхэ ашIоигъу… Адыгэхэр зыхэт кIэлэцIыкIу футбол командэм тыIукIагъ.

— «Мыекъуапэ инэфылъэ­хэм» фестивалым къыщашIыгъэ къашъохэр къытаIоба.

— Къашъохэу «Ислъамыер», «Уджыр», «ЗэфакIор» къэдгъэлъэ­гъуагъэх. Сэе фыжьхэр зыщы­гъ пшъашъэхэр къахэщыгъэх. «Си Адыгеири» бэмэ агу ри­хьыгъ.

— КъэшъуакIохэм ащыщхэм ацIэ кытфеIоба.

— Быжь Эльдар, Къазый Бислъан, Нэгъой Мадинэ, СултIан Эльмирэ, Шыумэфэ Астемир, Гъащтэ Ренат, Гъащтэ Тамир, нэмыкIхэр къахэзгъэщыхэ сшIоигъу. «Си Адыгеир» къыхадзэ ЯхъулIэ Альмиррэ Нэныжъ Ами­лэрэ. Фестивалым къыщыттыгъэ концертым еплъыгъэхэ Муаммэр Эрол, Вэфа Салман, Урысыем илIыкIоу Истамбул щыIэ Алексей Свердник, нэмыкIхэри тизэхахьэхэм къащыгущыIагъэх. Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэ, Правительствэм, нэмыкIхэу IэпыIэгъу къытфэхъугъэхэм тафэраз.

— ТапэкIи зэхахьэхэм чанэу шъуахэлэжьэнэу шъуфэтэIо.

— Тхьашъуегъэпсэу.

ЕмтIылъ Нурбый.