Нэбгырэ пэпчъ илъэгапIэ ежь къыхехы

Кушъу Аслъан иапэрэ IофшIагъэ зетхым я 6-рэ классым щеджэщтыгъ. Чили икоммунистхэм ягенеральнэ секретарэу Луис Корвалан ар фэгъэхьыгъагъ. А лъэхъаным шъхьафитныгъэм фэбэнэрэ коммунистыр Пиночет ихьапс чIэ­сыгъ. Я 10-рэ классхэм ащеджэрэ кIэлэеджакIохэм язэнэкъокъу хэлэжьэгъэ кIэлэцIыкIум ящэнэрэ чIыпIэр къыхьыгъагъ. Аслъан ицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу усэхэр ытхыщтыгъэх.

ЕтIанэ культурэм икъэра­лыгъо институтэу Краснодар дэтым икультурнэ-просветительскэ факультет театрэхэм апае режиссерхэр къэзыгъэхьазы­рырэм иотделение щеджагъ, къыухыгъ. Институтым чIахьэ зэхъум сочинениеу ытхыгъэм еджагъэу урысыбзэмрэ литературэмрэкIэ кафедрэм ипащэу, филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу Инна Ивановна Гусаровам кIалэр къыгъоти, нэIуасэ зыфишIыгъ. Кафедрэм ригъэ­благъи, къеупчIыгъ культурэм иинститут кIалэм тэрэзэу къыхихыгъэмэ, ар ежь Аслъан зы­пылъын фаер арымэ, тэрэзэу егупшысагъэмэ, тапэкIэ ащ зы­къыщызэIуихын ылъэ­кIыщтмэ…

— Сыд пае зыкъыщызэIусымыхышъущта? — ыIуагъ Ас­лъан.

— ГрамматикэмкIэ, синтаксисымкIэ ыкIи пунктуациемкIэ шIэныгъэ дэгъу дэдэхэр уимы­Iэхэми, ямышIыкIэу утхэн, уигу­пшысэхэр къипIотыкIынхэ олъэ­кIы, ар о зэрэпшIырэр сэ сипрофессиональнэ гулъытэ къыубытырэп, — къыриIуагъ Гусаровам.

ЕтIанэ зычIахьэм икIэлэ­егъаджэрэ кIалэмрэ бэрэ литературэм фэгъэхьыгъэу зэдэгущыIэхэу къыхэкIыгъ. КIэлэегъа­джэм Наташа Ростовар шIу дэдэ ылъэгъоу, икIэсэ образэу щытыгъ, сыхьат пчъагъэрэ ащ къы­тегущыIэн ылъэкIыщтыгъ, Аслъан шIотэрэзыгъэп Наташа Ростовам Андрей Болконскэр IэкIыб зэришIыгъэр, изекIуакIэ къумалыгъэ хилъагъощтыгъ.

Адыгэкъалэ къыщыдэкIырэ гъэзетэу «Единствэм» иредактор шъхьаIэ игуадз Аслъан, ащ щыриIэ кабинетыр ары итворческэ лабораториери, ары къы­зычIэкIыгъэр итхылъитIоу повестьхэмрэ рассказхэмрэ къызыдэхьагъэхэр. Ахэр «Гончарный круг» ыкIи «Письма в веч­ность» зыфиIохэрэр арых.

ИныбжьыкIэгъум культу­рэм иIофышIэу ыкIи народнэ театрэм ирежиссер IэнатIэр къыхихи, етIанэ нэмыкI сэнэхьат зыфигъэзэнэу зэрэ­хъугъэмкIэ сеупчIы.

— Я 3-рэ курсым сисэу къыз­гурыIуагъ уищыIэныгъэ зэппхын угу хэлъ IофшIэным профес­сиональнэу упылъын зэрэфаер. Ар сэзыгъаIорэр тиинститут профессиональнэ режиссерхэр арымырэу, самодеятельнэ театрэм пае а сэнэхьатым Iоф рызышIэщтхэр зэригъэхьазы­рыщтыгъэхэр ары.

— А лъэхъаным Адыгеим культурэмкIэ игъэ­IорышIапIэ «бронь» ­ГИТИС-м укIонэу къы­уитыщтыгъ.

— Арэу щытми, сыкIуагъэп, сыда пIомэ аужырэ курсым сисыгъ, сянэ-сятэхэр пенсио­нерыгъэх. Ахэр зэкIэри мыу­шъхьагъунхэкIи хъун, институтым творческэу сыгупшысэнэу сигъэсагъэми, а лъэхъаным театрэм сыгукIэ пэчыжьэ сы­хъугъагъ. ЦIыфыр ыгукIэ къыхи­хыгъэу игуапэу ышIэрэр ары зыпылъын фаер.

— Журналистикэм узэ­рэхэхьагъэм ехьылIагъэу къэпIон хъумэ…

— Ащ сыкъыхэхьаным ыпэ­кIэ сытхэу езгъэжьэгъагъ, институтым сызычIэсым сценэм щагъэ­уцущтхэ прозаическэ произ­ведениехэм атехыгъэхэ сценариехэр ыкIи агитбригадэхэм апае сценариехэр стхыщтыгъэх, краевой гъэзетэу «Комсомолец Кубани», дзэм Казахстан сызы­щэIэм Среднеазиатскэ дзэ ок­ругым игъэзетэу «Боевое зна­мя» зыфиIорэм сафатхэ­щтыгъ.

Журналистикэми литературэми а зы уахътэм — 1986-рэ илъэсым — сахэхьагъ. Район гъэзетым ыкIи республикэ гъэ­зетитIуми ситхыгъэхэр къары­хьэщтыгъэх. 2006-рэ илъэсыр анахь мэхьанэ зиIэу сэрыкIэ хъугъэ — рассказхэр зыдэт сборникэу «Гончарный круг» зыфиIорэр къыдэкIыгъ. ИпчъагъэкIэ зы мин хъоу къыхаутыгъэ тхылъыр псынкIэу зэбгы-рыкIыгъ. Республикэм итхылъ еджапIэхэм, щапIэхэм анэмыкIэу Краснодар краим ибиб-лио­те­кэхэми ар ящыкIагъэу къы­чIэкIыгъ.

А илъэс дэдэм синасып къы­хьыгъ дунэе ыкIи всесоюзнэ литературнэ премиехэм ялауре­атэу, ахэм ахэт дунэе литературнэ премиеу Михаил Шоло­хо­­вым ыцIэкIэ агъэнэфагъэр къы­зэратыгъэ Виталий Бакалди­ным нэIуасэ сыфэхъунэу. А лъэ­хъаным ар гъэзетэу «Вольная Кубань» игъусэу къыдэкIырэ «Литератур­ная Кубань» зыфиIорэм ире­дактор шъхьэ­Iагъ. Стхыхэрэр къыригъэхьанхэу ащ Iуагъэ къыздишIыгъ ыкIи 2007-рэ илъэ­сым Пшызэ шъо­лъыри Адыгеими защеджэхэрэ гъэзетхэм язы нэкIубгъо — нэкIубгъуитIумэ, загъорэ на­хьыби къарыхьэу хъу­гъэ. Гъэзетэу ипчъагъэкIэ мин 21 — 23-рэ хъоу къыдэкIырэм илъэсым къыкIоцI сирассказ 11 къарыхьагъ. Анахь тхэкIо цIэ­рыIори а лъэхъаным ащ кIэ­хъопсыщтыгъ. Ау 2008-рэ илъэ­сым гъэзетэу «Литературная Кубань» илъэс 13-рэ къызыдэкI нэуж, ахъщэ зэрэщымыIэм къы­хэкIэу, зэфашIыжьыгъ. Аужырэ номерым редколлегием къы­щитхыгъагъ: «Анахьэу къы­хэд­гъэщымэ тшIоигъор «Литера­турная Кубань» станицэу Ва­сюринскэм щыщ Елена Краянскэмрэ Адыгэкъалэ щыпсэурэ Кушъу Аслъанрэ япрозэ чъэпхъыгъэ тигъэзет къыхиутынэу тинасып къызэрихьыгъэр ары. Ахэр къызэрэдгъотыгъэхэм ты­рэгушхо».

ЕтIанэ Бакалдиным сызы­IокIэм сесэмэркъэугъагъ «шъора тыкъэзыгъотыгъэр, тэра шъу­къэзыгъотынэу зинасып къыхьыгъэр?» сIуи. Ежь ынэмэ нэшхъэигъэр къакIэщэу «тыкъэзэрэгъотыгъ тIогъагъэмэ нахьышIугъэн фае» къысиIуагъ.

— Уитворческэ планхэр…

— ИлъэситIукIэ узэкIэIэбэ­жьымэ сыухи романэу «На седом Кавказе» цIэ зыфэсшIыгъэр Адыгэ тхылъ тедзапIэм естыгъ. Ащ итхын илъэси 7-рэ сыпылъыгъ. Романыр Пшызэ шъолъыррэ Адыгеимрэ я 19-рэ лIэшIэгъум къыщегъэжьагъэу непэрэ мафэхэм анэсыжьэу афэгъэхьыгъ. Ащ нэмыкIэу «Портреты времени» зыфиIорэ тхы­лъыри хьазыр. Ащ къыдэхьащтых илъэс 30-м ехъурэ журналистикэу Iоф зыщыс­шIагъэм къысIэкIэкIыгъэхэ Iоф­шIагъэхэу гъэзетеджэхэм дэ-гъоу алъытагъэхэри, гу зылъамытагъэхэу, ау, сэ сишIошIыкIэ, гъэшIэгъонхэри.

— УиIофшIагъэхэр зэнэ­къокъубэм къащыхагъэщыгъэх, джы АР-м и Къэ­ралыгъо премие къызэратынэу къагъэлъэ­гъуа­­гъэхэм уащыщ. ОркIэ ар джыри зы лъэ­гапIа?

— Нэбгырэ пэпчъ илъэгапIэ ежь къыхихын фит. Мы лъэгапIэм сынэсынэу бэшIагъэу зе­сэшэты. Апэрэу сирассказэу «Пес в ожидании чуда», ятIо­нэрэм рассказхэр къызыдэ­хьэгъэ сборникэу «Гончарный круг», ящэнэрэм повестэу «Голодная степень» къэзгъэлъэ­гъуагъэх. Джы мары «Письма в вечность» зыфиIорэ сборникэу повестьхэмрэ рассказхэмрэ зыдэтхэр ары.

ЗэлъашIэрэ тхакIоу Юрий Поляковым зэгорэм ыIогъагъ «сэ сшIэзэ литературнэ зэнэ­къокъухэм сахэлажьэрэп» ыIуи. Ушъхьагъоу иIэхэри къыпчъыгъагъэх. Сэ сшIэзэ сахэлажьэ, сыда пIомэ сиIофшIагъэхэу къэз­гъэлъэгъуагъэхэм сызытеукIытыхьан ахэтэп.

— Тхьауегъэпсэу, уигу­хэлъхэр къыбдэхъунхэу пфэ­сэIо.

Тыркоо Мурат.

Журналист.