КIыщым щапсыхьэрэр мэпытэ

Урысыем, Адыгеим янароднэ артистэу, композиторэу Дмит­рий Шостакович ыцIэкIэ агъэнэфэгъэ шIухьафтыныр къы­зы­фагъэшъошагъэу, общественнэ IофышIэшхоу, Адыгэ Рес­публикэм и ЛIышъхьэ дэжь культурэмкIэ, искусствэмкIэ и Советэу щызэхащагъэм итхьаматэ игуадзэу, республикэм и ЛIышъхьэ культурэмкIэ, искусствэмкIэ иупчIэжьэгъоу Нэхэе Аслъан лъэхъаным диштэрэ пшъэрылъхэм афэгъэхьыгъэу гу­щыIэгъу тыфэхъугъ.

— Аслъан, лъэхъэнэ къызэрыкIоп тызхэтыр. Общественнэ-политикэ щы­IакIэм укъыпкъырыкIмэ, уисэнэхьат, уипшъэрылъхэм ялъытыгъэу сыда апэрэ чIыпIэм бгъэуцурэр?

— Урысые къэралыгъошхом тыщэпсэу. Хэгъэгум щызэхащэрэ Iофтхьабзэхэм Адыгэ Республикэр чанэу ахэлэжьэн зэрэфаем мэхьэнэ ин есэты.

— ТизэдэгущыIэгъу ащкIэ едгъажьэ сшIоигъу.

КультурэмкIэ, искусствэмкIэ Советыр

— Урысыем и Президен­тэу Владимир Путиным дэжь культурэмрэ искусствэмрэкIэ Совет щызэхащагъ. Сыда ащ еплъыкIэу фыуиIэр?

— Советым пэщэныгъэ дызезыхьэрэр Владимир Путиныр ары. ЗэлъашIэрэ кинорежиссерэу Карен Шахназаровыр ащ игуадзэу агъэнэфагъ. Прези­дентым упчIэжьэгъухэр иIэх. Ащ фэдэ Советыр щыIэныгъэм ищыкIагъ.

— Советым хэтых В. Тол­стоир, М. Афанасьевыр, А. Калягиныр, И. Крутоир, П. Гагаринар, Д. Мацуевыр, В. Спиваковыр, В. Юдашкиныр, фэшъхьафхэри.

— КъэралыгъомкIэ Советым мэхьанэу иIэр ащ къегъэлъагъо.

— Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат дэжь Советэу щызэхащагъэм иапэрэ зэIукIэ Мыекъуапэ щыкIуагъ.

— Ти ЛIышъхьэ Советым итхьамат. Республикэм культурэмкIэ ыкIи искусствэмкIэ иIофышIэхэр, цIыф цIэрыIохэр, журналистхэр зэхахьэм хэлэ­жьагъэх.

— Советым мурадэу иIэ­хэм нахь игъэкIотыгъэу татегущыIэ тшIоигъу.

— Адыгэ Республикэм ихэ­бзэ къулыкъушIэхэмрэ Советым хэтхэмрэ зэхэгущыIэжьынхэм, унэшъо хэхыгъэхэр зэгъусэхэу рахъухьанхэм фэшI Советым фитыныгъэ гъэнэфагъэхэр иIэх. Творческэ союзхэм, культурэм ыкIи искусствэм яIофышIэхэм яупчIэжьэгъоу Советыр зэрэщытым имэхьани къыхэсэгъэщы.

— Хэта Советым ­хэтхэр?

— Аулъэ Юрэ, Джыгунэ Фатимэ, ЖакIэмыкъо Вячеслав, Зыхьэ Заурбый, Къат Теуцожь, Аркадий Кирнос, Къуикъо Шы­хьамбый, Кушъу Нэфсэт, Кукэнэ Мурат, Нэхэе Тэмарэ, Евгений Саловыр, Наталья Уваровар, Унэрэкъо Рае, Хъоджэе Аслъан, ХьакIэгъогъу Къэсэй, Хъуажъ Рэмэзан, Аркадий Хуснияровыр, фэшъхьафхэри Советым хагъэ­хьагъэх.

— Шъуипшъэрылъ шъхьа­Iэхэр къытаIоба.

— Хабзэм икъулыкъушIэхэм ямызакъоу, общественнэ организациехэм, творчествэм пылъ купхэм тадэлажьэ. Культурэм, искусствэм яхьылIэгъэ Iофы­гъохэм татегущыIэ. Республикэм и ЛIышъхьэ къыгъэуцурэ пшъэ­рылъхэм ягъэцэкIэн тыпылъ. УпчIэжьэгъу тызэришIырэм елъытыгъэу унашъохэр итэхъу­хьэх, зэлъыIэсыкIэ амалхэр тэгъэфедэх.

Композиторхэм я Союз

— Аслъан, Адыгэ Респуб­ликэм икомпозиторхэм я Союз итхьаматэу бэмы­шIэу ухадзыгъ.

— Апэрэ зэIукIэу тиIагъэм Хъупэ Мурат, Шэуджэн Бэлэ, Алла Соколовар, Татьяна Суховар, нэмыкIхэри хэлэжьагъэх. Искусствэм ихэхъоныгъэхэм, Хъупэ Мурат ыусыгъэ произведениехэу фортепианэмкIэ къырагъэIощтхэм, нэмыкIхэм татегущыIагъ. Композиторэу Тхьабысымэ Умарэ июбилей фэ­гъэхьыгъэ зэхахьэхэу тиIэщтхэр дгъэнэфагъэх.

— Щысэ заулэ къэпхьы­гъэмэ дэгъугъэ.

— Юбилей концертхэр Адыге­им, Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Щэрджэсым, Краснодар краим ащыкIощтых. Лъэпкъ музыкальнэ искусствэм зегъэ­ушъомбгъугъэным фэшI культурэмрэ искусствэмрэкIэ Советэу тиIэм унашъохэр рихъу­хьащтых.

— Адыгеим икомпозитор­хэм я Союз нэбгырэ пчъагъэу хэтыр нахьыбэ шIыгъэнымкIэ зэхъокIыныгъэ­хэр шъуиIа?

— Ар упчIэ къин. Советым изэхэсыгъохэм ащыщ хэушъхьафыкIыгъэу ащ тытегущыIэнэу зытэгъэхьазыры.

— Композитор хъущтыр къыхэхыгъошIоп. Еджа­кIо бгъэкIощтым бэрэ улъыхъун фае.

— Республикэм музыкантхэр иIэх, ау композитор сэнэ­хьатым зыфэзыгъэсэнэу фаер бэп. Лъэ­хъанэу тызхэтыр къы­далъы­тэ, хэкIыпIэхэм якъэгъотын къяхьы­лъэкIы. Арэу щытми, музыкэм ищыIэныгъэ езыпхы зышIои­гъохэр къэдгъотыщтых.

— Тикомпозиторхэм яшIуа­гъэкIэ адыгэ лъэп­къыр дунаим нахь цIэрыIо щэхъу.

— IофшIагъэу щыIэр лъыдгъэкIотэн тлъэкIыщт.

IофышIэхэм ягъэхьазырын

— ИскусствэхэмкIэ кIэлэцIыкIу еджэпIэ 20-м на­хьыбэ тиI. ИскусствэхэмкIэ колледжыр, Инсти­тутыр…

— КъызгурэIо зыфапIорэр. ТищыкIэгъэ кадрэхэм ягъэхьазырын культурэмкIэ ыкIи искусствэмкIэ Советыр дэлэжьэщт. — Лъэпкъ музыкальнэ искусствэм изытет нахь куоу цIыфхэм алъыдгъэIэсыщт. Республикэ симфоническэ оркестрэм Адыге­им икомпозиторхэм аусыгъэхэр нахьыбэрэ къыригъэIонхэ фае.

— 2019-рэ илъэсыр теат­рэм и Илъэс.

— Адыгеим театрэу иIэр ма­кIэп. Спектаклэхэм якъэгъэлъэгъон зэрэзэхащэрэр тинэплъэгъу идгъэкIырэп. ЩыIэныгъэм диштэрэ спектаклэхэм цIыфхэр ягуапэу яплъыщтых. Адыгабзэр нахьыбэрэ ахэм ащызэхахы ашIоигъоу къытэзы­Iохэрэм яеплъыкIэхэр тшIотэрэзых. Къэралыгъом театрэхэм ахъщэ ареты — ар къыдэтлъы­тэзэ, янеущрэ мафэ зэрэлъыкIотэщтым непэ тегупшысэ.

— Зы упчIэ хэушъхьафыкIыгъэу къыостын симурад. Илъэси 10-м ехъугъэу тытегущыIэ, ау Iофыр лъы­кIуатэрэп. Адыгэ ­лъэпкъ музыкальнэ Iэ­мэ-псымэхэр зыхэт оркестрэ республикэм щызэхащэ тшIоигъу.

— Тэрэз зыфапIорэр. Орырэ сэрырэ ащ зэп тызэрэтегущы­Iагъэр. Оркестрэр тищыкIагъ, ау шIыкIэ къыфэдгъотыгъэп. Къэралыгъо екIолIакIэ ­фэмышIэу Iофыр джыри шIэхэу лъыкIотэщтэп.

— Тикомпозиторхэм произведениеу аусыгъэхэр дунаим щэжъынчых.

— Оркестрэм ищыкIэгъэ кадрэхэр республикэм ыгъэсэн­хэ ылъэкIыщт, ау Iофым егъэ­жьапIэ ищыкIагъ.

— Нарт эпосым къыщедгъэжьэн. Лъэпкъ орэдэу къытлъыIэсыжьыгъэхэр «Ислъамыем», «Ащэмэзым», нэмыкIхэм къаIох. «Налмэсыр» дунаим щэ­уджы.

— «Ислъамыер» лъэпкъ орэдхэмкIэ, къашъохэмкIэ дунаим цIэрыIо щыхъугъ. Хабзэм икъулыкъушIэхэр къызэрэткъотхэм ар къыпкъырыкIыгъ. IэпыIэгъу къытфэхъугъэхэм тафэраз.

— Урысыем и Правительствэ игрантхэр зыфагъэшъошэщтхэр Урысыем культурэмкIэ иуплъэ­кIун Совет къыхихыгъэх. ХэгъэгумкIэ куп 15-у зыцIэ къыраIуагъэхэм «Ислъамыер» ащыщ.

— Узэкъотмэ — улъэш. Республикэм и ЛIышъхьэ, Правительствэр IэпыIэгъу къыт­фэмыхъухэу ащ фэдэ гъэхъагъэ тшIын тлъэкIыщтэп. Культу­рэмкIэ, искусствэмкIэ Советэу рес­публикэм щызэхащагъэм сэ бэкIэ сыщэгугъы. «Симэщ зэ­рэхъу» амыIоу, тызэкъотэу ты­лэжьэн фае.

— КIыщым гъучIыр ща­псыхьэ, щыIэныгъэм цIыфыр щапIу. Адыгеим икультурэ зэрэбаир дунаим нахьышIоу щашIэным сыда ищыкIагъэр?

— Адыгэ чIыгум лIэшIэгъу зэфэшъхьафхэм заокIэ къибэнагъэр макIэп. Тилъэпкъ дунаим шIукIэ щашIэ. 1982-рэ илъэсым археологхэм Улапэ къыщагъотыгъэ джэрз лэгъупыр Москва къыращыжьыгъ, Мыекъуапэ дэт музеим къащэжьи, лъэтегъэуцо фашIыгъ.

— Музейхэм, тхылъ­еджапIэхэм лъэпкъ Iоф­хэр нахьышIоу ащызэхащэнхэр ара къапIорэр?

— Лъэпкъыр, республикэр щыIэныгъэм нахьышIоу щашIэнхэм Советыр пылъыщт. Къы­хэзгъэщынэу сызыфаер дунэе культурэм Адыгэ Республикэр зэрэхэхьагъэр ары. Мыекъопэ культурэм адыгэ хьакIэщым къыщетIолIэн тлъэкIыщтым гъунэ иIэп. Арышъ, тизэхахьэхэр на­хьыбэрэ зэрэтшIыщтхэм дакIоу, цIыфым пIуныгъэ тэрэз етыгъэным, щыIэныгъэм фэ­гъэсэгъэным тиIофшIэн афэгъэ­хьыгъэщт.

— Шъуимурадхэр къы­жъудэхъунхэу шъуфэтэIо.

— Тхьауегъэпсэу.

ЕмтIылъ Нурбый. Сурэтхэм арытхэр: Нэхэе Аслъан; «Ислъамыер» ­мэуджы.