Адыгэ лъэпкъым итарихъ, шэн-хабзэхэм гукIэ зафэбгъазэмэ, бзылъфыгъэм ищыIэкIэ-псэукIэ, IэпэIасэм ишIыкIэшIухэр нахь куоу зэбгъашIэхэ пшIоигъоу зэгъэпшэнхэр ошIых.

Зэкъошныгъэм ипчэгоу Мые­къуапэ дэтым нарт Сэтэнае и Мафэ фэгъэхьыгъэ зэхахьэу щы­кIуагъэм лъэпкъ искусствэм ишъэфхэр къыщаIотагъэх. Бзылъфыгъэхэр дэн-бзэным нахь фэщагъэх, хъулъфыгъэхэм пхъэм, шъом, гъучIым ахашIыкIырэ пкъыгъохэр къагъэлъэ­гъуагъэх.

ЗэхэщэкIо купым ипащэу ПIа­тIыкъо Айдэмыр нэгушIоу къытпэгъокIыгъ. «Iофтхьабзэм хэлажьэхэрэр аныбжьхэмкIи, сэнэхьатэу яIэмкIи зэфэшъхьафых. Лъэпкъ шIэжьым зэфи­щагъэхэу тэлъытэ. Адыгэхэм язакъоп, урысхэр, къэн­дзалхэр, Гурыт Азием къикIыгъэхэр, нэмыкIхэри тэлъэ­гъух», — къыIуагъ ПIатIыкIо Айдэмыр.

ЕгъэжьапIэр

2018-рэ илъэсым Адыгэ Рес­публикэм и Лъэпкъ музей IэпэIасэм ишIушIэ егъэджэнхэр Гумэ Ларисэ щызэхищагъэх. Сэтэнае и Мафэу Зэкъошны­гъэм ипчэгу щыкIуагъэм Iоф­шIэкIэшIур щылъагъэкIотагъ.

— КIэлэцIыкIухэр, ныбжьыкIэхэр тимэфэкI къызэрэкIуа­гъэхэр сигуапэ, — игупшысэхэм тащегъэгъуазэ Гумэ Ларисэ. — ПкIэнчъэу уахътэр дгъэкIуагъэу непэ зыми къытиIощтэп.

Ларисэ ышыпхъоу Азэ орэдхэр къеIох, концертхэм ахэлажьэ, лъэпкъ тхыпхъэхэр хидыкIыхэу ыублагъ.

— Сшыпхъоу Ларисэ дунаим щашIэ, — еIо ащ, — хэдыкIыныр сшIогъэшIэгъон. Ларисэ фэдэу цIэрыIо сызэрэмыхъущтыр сэшIэми, мастэр къэсымыштэу зы мафи къыхэкIырэп.

Пшъэшъэ ищыгъитIу нэплъэгъум къифагъ. Пшъашъэхэр ти­­­нэIуасэх. Ахэр Адыгэ Республи­кэм и Къэралыгъо академическэ ансамблэу «Налмэсым» икъэшъуакIохэу Теуцожь Изабелэрэ Цэй Фаризэтрэ.

Мастэмрэ Iуданэмрэ зэрэбгъэIорышIэщтхэм нарт пшъа­шъэхэр щыгъуазэх, ау тхыпхъэ­хэр хадыкIынхэм икъоу аIэхэр екIухэрэп. Ларисэ пшъэшъэ къэшъуакIохэм къафиIотагъэр псынкIэу къагурыIуагъ. Iуданэр мэстапэмрэ мэстанэмрэ алъы­пщэнымкIэ шIыкIэшIухэр къафиIотагъэх.

Цэй Фаризэт «Налмэсым» къыщышъо зыхъукIэ, образым псынкIэу хэхьан зэрилъэкIырэм фэдэу мастэр ыгъэIорышIэу фе­жьагъ. Мэстапэр шэкIым щы­пхырищызэ, Iудэнэ гъожьышъом илъэужхэр дышъэпс егъэшъуагъэхэм фэдэу лъэпкъ тхыпхъэм исурэтхэр нэплъэгъум къиуцуа­гъэх. «Нэм ылъэгъурэр Iэм ешIышъу» зыфиIорэ гупшысэр а уахътэм гукIэ къэсIуагъ.

ШIухьафтын

— Адыгэ Республикэм ис­кус­ст­вэхэмкIэ икIэлэцIыкIу еджа­пIэу Лъэцэрыкъо Кимэ ыцIэ зы­хьырэм кIэлэегъаджэу Iоф щысэшIэ, — тизэдэгущыIэгъу лъе­гъэкIуатэ Абрэдж Гощэфыжь. — Пхъонтэ цIыкIухэр, лъэпкъ IэшIагъэхэр непэ къэсэгъэлъагъох. Искусствэр зышIогъэшIэгъонхэм упчIабэ къызэрэратырэр тигуапэ. Лъэпкъ тхыпхъэ­хэмкIэ пхъуантэхэр зэрэзгъэкIэракIэхэрэм зыфагъэсэн ямурадэу пшъашъэхэр зэхахьэм къэкIуагъэх.

Абрэдж Гощэфыжь иIэшIа­гъэхэм нэр пIэпахы. КIэракIэу фэпэгъэхэ пшъашъэхэм пхъуан­тэхэр, Iалъмэкъ цIыкIухэр аIыгъ­хэу концертхэм, мэфэкI зэха­хьэхэм ащыплъэгъухэ пшIоигъоу Гощэфыжь иIэшIагъэхэм уяплъы.

Адыгэ шъуаш

Цурмыт Рузанэ искусствэм щашIэ. Адыгэ къэралыгъо университетым щеджэзэ, къэшъокIо ансамблэу «Нартым» дахэу зэ­рэщыуджыщтыгъэр гум икIы­жьырэп. «Еджэныр къызы­сэухым искусствэм нахь сыди­хьыхыгъ», — къытиIуагъ Цурмыт Рузанэ.

Адыгэ шъуашэхэр, лъэпкъ тхыпхъэхэр Цурмыт Рузанэ едых. Саер зыщызылъэщт пшъа­шъэр ынэгу кIэтэу Рузанэ мэстапэр егъэIорышIэ.

— ЛъэIу къыпфыриIэу уадэжь къэкIогъэ цIыфыр зыбгъэгугъэкIэ кIэмыгъэгъожь, неущ уIу­кIэмэ нэшIукIэ уеплъын плъэ­кIын фае, — исэнэхьат фэгъэ­хьыгъэу Цурмыт Рузанэ иеплъы­кIэхэр къеIуатэх.

Бзэм изакъоп адыгэр адыгэу дунаим зэрэтетыр къызэрэпшIэщтыр. Лъэпкъ шъуашэр, тхып­хъэхэр зэрихьанхэм зэрэфэ­гъэсагъэм улъыплъэн фае. Теу­цожь Фатимэ итхыпхъэхэр дахэм идэхэжьых. Iуданэхэр зэблищыхэзэ ижъырэ лъэпкъ орэдхэр къыхедзэх. Орэдым псэ къыпыбгъэкIэнышъ, тамэу ептыгъэм зебгъэIэтыным фэшI лъэпкъ гупшысэр IофшIэным къыщежьэ.

— ЗэлъашIэрэ сурэтышI-модельерэу СтIашъу Юрэ сыкIырэплъы, — къытиIуагъ Теуцожь Фатимэ. — Узыщыщ лъэпкъым итарихъ нахьышIоу зэбгъэшIэнэу уфаемэ, музеим укIонышъ, Юрэ иIофшIагъэхэм уяплъын фае.

Унагъом пае

Лъэпкъ IэпэIасэхэу Гостэкъо Руслъан, ТIэшъу Нурбый, ПIатIыкъо Айдэмыр яIэшIагъэхэм нэбгырабэ яплъыгъ. Унагъом ищыкIэгъэ хьакъу-шыкъу­хэр, пхъэм хэшIыкIыгъэхэ Iэмэ-псымэхэр Гостэкъо Рус­лъанрэ ТIэшъу Нурбыйрэ къагъэлъагъохэзэ, пхъэм икъы­хэ­хын, игъэфедэн яхьылIэгъэхэ пэсэрэ къэбархэр къаIотагъэх. Сабыир зыхапхэщт кушъэм итеплъэ, игъэпсыкIэ — ахэри лъэпкъ гупшысэм къыпкъырэ­кIых, хэушъхьафыкIыгъэу уатегущыIэныр IэпэIасэхэм нахь къырагъэкIу.

ЕплъыкIэхэр

ЗэлъашIэрэ археологэу Тэу Аслъан Сэтэнае и Мафэ изэ­хэщакIохэм гущыIэ фабэхэр къафиIуагъэх. МэфэкIыр нахь игъэкIотыгъэу рагъэкIокIыныр игъоу елъытэ.

Исаева (Агъыржьэнэкъо) Анжелэ республикэм лъэпкъ культурэмкIэ и Гупчэ иIофышI. МэфэкIым чанэу хэлэжьагъ, иIэшIагъэхэр къыщигъэлъэгъуагъэх. Лъэпкъ зэфэшъхьафхэр Зэкъошныгъэм ипчэгу нахьыбэрэ щызэIукIэхэ шIоигъу.

Адыгэ Республикэм культурэмкIэ и Министерствэ икъу­тамэ иIофышIэу Теуцожь Нуриет изэфэхьысыжьхэм къащыхигъэщыгъ IэпэIасэхэм яшIэныгъэ хэпшIыкIэу зэрэхагъахъорэр.

Iэшъынэ МыIуминат Гъобэ­къуае щыригъаджэхэрэ СтIашъу Маринэрэ СтIашъу Самирэрэ игъусэхэу Мыекъуапэ къэкIуагъ. Пшъашъэхэм лъэпкъ шIэжьым зыфагъасэ. Ятхыпхъэхэр дахэх, нахьыжъхэм акIырэплъых.

Лъэпкъ тхыпхъэхэм, адыгэ саем, унэгъо хъызмэтыр Iэдэб хэлъэу зехьэгъэным, лъэпкъ къашъохэм нарт Сэтэнае къагъэдахэ. КъэкIощт мэфэкIыр нахь гъэшIэгъон зэрэхъущтым тицыхьэ телъ.

Сахьидэкъо Нурбый. Сурэтхэр зэхахьэм къыщытетхыгъэх.